Kush ishte Ahmet Zogu dhe familja Mbreterore

nga Barbi Sat Jul 11, 2009 10:40 am

Kush Ishte Ahmet Zogu Dhe Familja Mbreterore...

Historia e Familje Mbretërore

ORIGJINA DHE TRUNGU FAMILJAR I FAMILJES ZOGU

Historia ka nxjerrë se pas vdekjes së Skënderbeut, principata e Matit, megjithëse Kruja ra në duart e armikut, nuk u dorëzua kurrë edhe pas pushtimit të gjithë Shqipërisë ajo nuk u dorëzua, po ashtu edhe motra e saj Mirdita nuk u dorëzua kurrë. Shumë herë matjanët në përleshje u përgjakën me pushtuesin, dhe po aq herë triumfuan duke e mundur armikun.

Zemra e Matit ka qenë Burgajeti, ku në majën e Burgajetit është kështjella e Familjes Zogolli, ku u preh shpirti i motrës së Skënderbeut Mamica. Shumë valë të tërbuara u derdhën mbi këtë ndërtesë të ngulur në kodrën e Burgajetit, ajo u dogj tre herë radhazi nga mizoria serbe dhe në fund mbas luftës së dytë botërore, nga regjimi komunist i cili e shkatërroi ndërtesën. Ndërkohë banorët e Burrelit, morën gurët dhe i përdorën për të ndërtuar trotuaret e qytetit.

Zogu i Madh

Historia ka treguar se nga fundi i shekullit të XV kjo familje erdhi në Mat dhe u instalua në Burgajet, nga ku doli Zogu i Madh. Prejardhja e fisit të Zogolli është e veshur me mister dhe ka qenë subjekt i mjaft gojëdhënave, të cilat kanë kaluar brez mbas brezi. Një nga versionet më të sakta dhe që mund të dëgjohet edhe sot në Mat, është se fisi Zogolli ka qenë një nga tre fiset më të mëdha në Kosovë dhe kanë jetuar në zonën e Rrafshit të Dukagjinit. Mbas pushtimit të Kosovës nga osmanlinjtë, fisi Zogolli u detyrua të largohej dhe të vendoseshin në Mat. Lufta kundër osmanlinjve, bashkoi Zogollët me Kastriotët dhe ata lidhën një aleancë kundër pushtuesve. Sipas gojedhenave, motra e heroit kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Princesha Mamica e Krujës u martua me një nga burrat e Zogollëve për të forcuar aleancën. Sipas nje tjeter gojedhene ajo u martua me nje nga burrat e familjes Toptani.

Zogu i Madh pas vdekjes së Skënderbeut u tërhoq nëpër malet e Matit, në qytetin Varosh të Matit, Burija të Lurës dhe në qytetin e Bulqizë, duke u krijuar gjithnjë trazira osmanlinjve dhe luftime të pandërprera, aq sa Mati mbeti pothuaj kryesisht autonom. Në ato kohë Zogun e Madh osmanlinjtë e quanin “Furia e Zotit”. Qendra e familjes ishte Varosh Vike në Mat, ku edhe sot janë gërmadhat e mureve të shtëpive e qytetit. Pas shumë luftimesh Zogu zbriti në Burgajet të Matit, ku dogji dhe shkatërroi familjen e Ballaban Pashës dhe vrau guvernatorin Otoman, Gazi Begun(sepse Guvernatori kishte kërkuar që familjet e zonës të dërgonin vajzat e tyre tek Ai). Pas kësaj mori frerët e pushtetit dhe mblodhi popullin e Matit duke u kërkuar të kenë një qëndrim të përbashkët, për të sulmuar. Shqiptarët ishin betuar të zhduknin farën e fisit të Ballaban Pashës nga çibanët e Matit, pasi kujtimi i këtij komandanti të trupave otomane, i cili ishte shqiptar dhe me origjinë nga Mati, luftoi kundër Shqipërisë gjatë periudhës epike të Skënderbeut, peshonte rëndë në kujtimet e të gjithë shqiptarëve. Siç dihet Ballaban Pasha u vra në luftimet e fundit që zhvilloi në Ledhet të Krujës dhe varrin e ka në Petrelë të Tiranës. Sulltani edhe pse nuk donte, u detyrua të njohtë Zogun si sundimtar të Matit.

Megjithëse, osmanlinjtë i bënë të ditur Zogut për vendimin e sulltanit, për ta njohur atë si sundimtar të Matit, luftimet vazhdonin me tërbim, Zogu i Madh luftonte, pa dëshpërim dhe pa u lodhur aspak dhe gjithnjë me fitore.

Trimëria dhe zotësia e Zogut të Madh tërhoqën vëmendjen e Matit, ku të gjitha familjet bujare e njohën për Prijës të Matit, në luftërat për liri dhe për të administruar autonominë. Pas kësaj Mati kurrë nuk u pushtua nga fuqitë Otomane, dhe ishte gjithnjë nën administrimin e Zogut, aq sa e qeveriste vendin në autonomi të plotë. Zogu i Madh kishte shtrirë influencën e tij jo vetëm në Mat e Dibër por edhe në Shqipërinë e Mesme dhe në atë kohë ishte bërë tmerri i Otomanëve. Ai e qeveriste vendin sipas ligjeve të kanunit e të zakoneve të vendit.

Në qytetin e Peladhis Bulqizë, ndër ato gryka erdhën fuqitë Otomane dhe u zhvilluan luftime shumë të ashpra. Atje forcat shqiptare u komandonin nga Muzhaku. Ndërkohë që Zogu ishte duke luftuar në fushat e Çidhnës së Dibrës, njoftohet se Muzhaku u vra dhe se forcat shqiptare u tërhoqën në Qafë Bull të Klosit. Ai menjëherë niset për në Klos duke lënë djalin e tij Ymer Zogun në vend të tij në Çidhnë, dhe organizoi forcat duke sulmuar nga të dy krahët forcat otomane, nga Mali Plakth dhe nga Dhoksi. Trupat Otomane u tërhoqën në grykat e qytetit Peladhisë të Bulqizës ku edhe u përforcuan. Kështu pas 9 ditësh luftime të ashpra u vra Zogu i Madh së bashku me shumë komandantë të tjerë të përmendur.

Ymer Pashe Zogu

Zogu i Madh la djalin e tij i cili i vazhdoi traditat e familjes më së miri. Ymer Zogu ishte shumë i urtë, i matur aq sa tërhoqi vëmendjen e shumë fiseve, dhe luftimet i zhvilloi pa ndërprerje për liri dhe autonomi. Kishte marrëdhënie shumë të mira me shtëpinë e Kapedan Gjon Marka, si edhe me fiset e Dukagjinit pasi kishin doke e zakone të njëjta dhe gëzonin autonomi të plotë, në vendet e tyre. Ymer Zogu vdiq në Mat dhe u varros në Zogaj të Lisit dhe ende ka mbetur shprehja në Mat, “ të vrafsha me pushkën e Ymer Agës”. Ishte një organizator dhe administrator shumë i mirë.

Zogu i Vogël

Ymer Zogu la djalin e tij Zogun e vogël, i cili kur vdiq Ymer Zogu ndodhej në luginat e Rrogozhinës dhe Peqin, duke luftuar kundër osmanlinjtë. Menjëherë u kthye në Mat dhe pasi rregulloi të gjitha dhe vuri rregull në administratën e vendit si dhe në sektorët e luftës, angazhoi me këto detyra dy djemtë e tij Abdullah dhe Selman Zogun, të cilët të njohur ndër luftëra dhe me fiset kishin marrëdhënie shumë të mira, dhe u kthye prapë në Rrogozhinë për të vendosur rregull atje, ku do të vinte si komandant djalin e Muzhakut e vetë të kthehej në Mat pasi kishte një moshë të thyer, dhe donte të mbante nën kontroll qendrën, Matin.

Zogu mbërriti në Rrogozhinë, pasi rregulloj forcat dhe administratën kur po bëhej gati të nisej për në Mat, vjen lajmi se trupat e reja otomane marshojnë grykës së Shkumbinit në drejtim të Peqinit. Ky lajm e detyroi Zogun të ndalet dhe të forcojë radhët. Pas katër ditësh u ndeshën në lartësinë e Peqinit ku luftimet ishin shumë të përgjakshme nga të dyja palët. Në këtë betejë pas dymbëdhjetë ditësh luftime të ashpra mbeti i vrarë për liri Zogu i Vogël, në vitin 1614. U varros pranë bregun të Lanës (dikur lagja e pishës) në Tiranë.

Abdullah Pashe Zogu

Pasardhësit djemtë e Zogut të Vogël, Abdullah dhe Selman Zogu, vazhduan të ruajnë autonominë dhe ta mbrojnë vendin me ligje dhe administratë të drejtë. Por luftimet e asaj periudhe ishin të pandalshme, kështu që ndër luftimet që u zhvilluan në grykën e Drinit të bardhë, Çidhën, Abdullah Zogu u vra në një betejë tepër të ashpër për liri. Pas 6 – muajsh në një tjetër betejë të fortë në mbrojtje të Qafës së Bullit u vra edhe Selman Zogu duke lënë djalin e Abdullah Zogut, Mahmut Zogun. Abdullah Pash Zogu në përpjekje për të krijuar aleanca kundër osmanlinjtë, shkoi deri në Rusi, për ti kërkuar ndihmë Oborrit Perandorak Rus. Katër breza kaluan deri në vrasjen më 1621 në fushë të betejës në Çidhën të Abdullah Zogut i cili ishte si shembull i krenarisë kombëtare shqiptare.

Mahmut Pashe Zogu

Abdullah Zogut la pas vetes Mahmut Pash Zogun i cili ishte shumë i shkëlqyer, aq sa e bëri edhe më të dëgjuar këtë vend. Ai la djalin e tij Ahmet Zogun. Siç shihet jo të gjithë pjesëtarët e familjes së përmendur u vranë, pasi me evolucionin e kohëve këta filluan të përdorin përveç armëve edhe taktikat e diplomacisë, pasi fama e tyre kishte bërë miq deri në qarqet më të larta të Stambollit dhe të Evropës.

Ahmet Pashe Zogu

Ahmet Pashe Zogu ishte djali i tretë i Mahmut Pash Zogut. Mbas vdekjes së Mahmut Pashës, në krye të fisit duhej të ishte djali i madh i tij, por djali i dytë i tij bëri një vepër të turpshme, vrau vëllain e tij të madh nga ambicia e tij për pushtet. Matjanët e morën vesh këtë histori dhe u mblodhën në kuvend, i cili përjashtoi djalin e dytë të Mahmut Pashës dhe e përzuri nga Mati, ata vendosën që djali i tretë do të merrte kryesimin e fisit. Ahmet Pashe Zogu sundoi vendin me urtësi, kurajë e duke ruajtur të gjitha traditat e familjes dhe doket e ligjet e kanunit të Lekës dhe të Skënderbeut.

Xhelal Pashe Zogu

Koha dhe historia na tregojnë se brezat e familjes Zogu, nuk pushuan kurrë luftimet kundër armikut i cili mundohej kohë pas kohe ta pushtonte principatën e Matit e grykat e Dibrës. Luftërat e Zogut të Madh e të pasardhësve ët tij i dhanë të kuptojë armikut se nuk kanë vend në Shqipëri, por të largohen duke e lënë në fatet e saj. Si Mahmut Pash Zogu edhe i biri tij Ahmet Zogu, do ta qeveriste vendin me urtësi, ligj e drejtësi. Më pas do të vinin djemtë e tij, të cilët i kishte edukuar me kulturë evropiane, Xhelal Pash Zogu, dhe Riza Zogu, i cili siç do të shihet ishte sekretar i Lidhjes në Lidhjen e Prizrenit.

Xhelal Pashe Zogu e shtriu influencën e tij jo vetëm në Turqi e Shqipëri, por edhe në Evropë, aq sa Ali Pash Tepelena e çmonte aq shumë sa e ngarkoi që të shkonte në të tij dhe të shqiptarëve, tek sulltani e ti paraqiste një peticion ku thuhej se fuqia e vërtetë në Ballkan në atë kohë ishte Shqipëria, e se do të ishte shumë e nevojshme për qeverinë osmane që t’u jepte shqiptarëve liri e autonomi. Këta kishin kërkuat t’i ndihmonin financiarisht e t’i lejonin të qeveriseshin vet, pasi Shqipëria nuk ishte pjesë e perandorisë otomane.

Xhelal Pashe Zogu një burrë shumë I kulturuar, I urtë dhe guximtar, pasi u këshillua dhe me patriotë e miq shqiptarë që gjendeshin në Stamboll në atë kohë, vendosi t’i parashtrojë këtë peticion Sulltanit, I sigurt se do t’ia arrinte qëllimit, pasi si në qeveri, pallat e në ushtri shqiptarët kishin detyrat e larta. Sulltani e pranoi peticionin e Xhelal Pashe Zogut, dhe me një Irade, u akordoi shqiptarëve lirinë për të mësuar gjuhën shqipe, e për këtë qëllim u dha (2700) lira ari osmane, për të ndërtuar dhe për të hapur shkollat shqipe.
Xhelal Pashe Zogu kishte marrëdhënie shumë të mira me Austrinë, pasi perandoria austro – hungareze u interesonte shumë për Shqipërinë duke ndjekur politikën e saj të Lindjes së afërme, ku si pretekst kishte mbrojtjen e elementit Katolik Shqiptar. Ai mori një famë të madhe sidomos në Evropë. Osmanlinjtë e kishin si halë në sy dhe e shihnin se ky haptazi përpiqej për autonominë shqiptare. Më në fund gjetën mënyrën për ta eliminuar duke e helmuar në Vjenë. Por osmanlinjtë e morën kufomën e tij dhe me shumë nderim e dërguan në Stamboll ku u varros. Varri i tij edhe sot është në
“ Haxhi Badem Uskunda” në Stamboll. Ishte ambasador në Moskë, në Vjenë dhe çmohej shumë si nga shqiptarët ashtu edhe nga të huajt.

Edhe vëllai i Xhelal Pashe Zogut, Riza Zogu ishte njeri shumë i edukuar dhe siç e thamë edhe më lart ai ishte sekretar i Lidhjes Prizrenit, një patriot shumë i flaktë për të drejtat e popullit shqiptar, saqë shtëpia e tij ishte gjithmonë plot me patriotë e personalitete të ardhur nga vendet evropiane, pasi çdo përgatitje bëhej në shtëpinë e tij. Osmanlinjtë duke parë se ky me nacionalistët e tjerë po përgatitnin një kryengritje, kur po kthehej nga Prizreni për në Mat e rrethuan dhe e vranë. Kështu një kurorë tjetër iu shtua familjes Zogu, bijtë më të mirë të së cilës dhanë jetën për liri dhe autonomi të vendit.

nga Barbi Sat Jul 11, 2009 10:41 am

Xhemal Pashë Zogu

Xhelal Pashe Zogu kishte lënë një djalë Xhemal pashë Zogu, i ati i Mbretit Zogu I, i cili e qeverisë Matin me atë shpirtin e tij të madh që e kishte trashëguar brez pas brezi prej Familjes Zogu. Xhemal Pasha përveç bujarisë së rrallë burrërore dhe ruajtjes së dokeve, kishte arritur të formonte një kulturë të gjerë politike dhe administrative aq sa ti imponohej jo vetëm Matit por dhe Dibrës, e cila ushqente për atë një simpati e dashuri të madhe.

Kujdesi i tij i parë ishte të rriste djalin në mënyrë të denjë për familjen e tij fisnike, e të niste rrugën e edukimi kulturor e patriotik. Mori si mësues të gjuhës shqipe Hysen Cekën, e më vonë edhe Dervish Himën, e si mësues të gjuhës Osmane mori Hafiz Mehmetin nga Dibra. Djali vazhdonte të mësonte plot zell.

Në këtë kohë Xhemal pashë Zogu vazhdonte traditën e Familjes duke i përkrahur patriotët dhe shtëpia e tij ishte gjithmonë një fole e nacionalizmit jo vetëm shqiptar por edhe e miqve të huaj Evropianë që ishin të interesuar për pavarësinë e Shqipërisë. Po thuaj çdo propagandë dhe përgatitje bëhej në shtëpinë e Zogut në Burgajet të Matit.

Xhemal pashë Zogu më 1903 kishte përgatitur së bashku me një shumicë nacionalistësh shqiptar një kryengritje për pavarësinë e Shqipërisë dhe e pat filluar së pari me parinë e Dibrës e cila e pranoi me kënaqësi propozimin shpëtimtar, dhe me anë të Hoxh Voglit u mundua të siguronte bashkëpunimin e disa krerëve në Manastir e Kërçovë. Për sa I përket Marshallit Rexhep Pasha Matit komandanti i Ushtrisë Osmane në Libi, e Vali i Trabulluz- Garbit, ai ishte dakord dhe gjithashtu ishte në lidhje me Heidifin e Misirit, Abas Hilmi Pashën i cili do të vinte në dispozicion gjithë transportin ujor të armatës në brigjet e Selanikut. Si ndërlidhës me Rexhep pashë Matin ishte Xhafer Beg Breshtoni. Gjithçka ishte në rregull me planin vetëm pritej dita e caktuar.

Mareshali Rexhep pashë Mati kishte kërkuar një autorizim për të zhvilluar një manovër detare e tokësore ku ishte autorizuar me ë bërë këtë manovër. Xhafer beg Breshtani rrinte më së shumti në Burgajet në shtëpinë e Xhemal Pashë Zogut dhe i ndërlidhte me Marshallin Rexhep pashë Mati në Libi. Te gjithë nacionalistët që ndodheshin në Stamboll, Turqi. Por jo vetëm ata, edhe shqiptarët nga Mirdita, Dukagjini, Shkodra, Elbasani, Korça, Tirana e vende të tjera, kishin rënë dakord, vetëm pritej të caktohej nga ana e Rexhep pashë Matit, se kur ai ishte gati me Zbarkuar në viset e Selanikut.

Marshalli Rexhep pashë Mati, kishte bindjen se nuk do të bëhej ndonjë përleshje sepse Qeveria Osmane nuk ishte në gjendje për një përleshje ushtri me ushtri, dhe se Armata e Rexhep Pashës ishte ajo më e kompletuara ndër armatat osmane. Rexhep Pasha ishte një ushtar I madh dhe me influencë në pjesën më të madhe të ushtrisë Osmane. Kjo përgatitje në interes të Shqipërisë ishte hartuar në një mënyrë shumë të përsosur, dhe asnjëherë nuk është bërë ndonjë organizim si ky.

Por në momentin kur të gjitha përgatitjet po merrnin fund dhe plani po merrte formën e ekzekutimit,për fatin e keq të Shqipërisë u bë një gabim i madh dhe i pavullnetshëm siç ishte lajmërimi i qeverisë Greke me mendimin se edhe ajo do t’i ndihmonte. Kjo ishte siç e tha Xhafer beg Breshtani, i cili ishte ndërlidhësi me patriotët gabimi më i madh. Kryengritja dështoi pasi qeveria Greke kishte vënë në dijeni hollësisht qeverinë Osmane për kryengritjen. Natyrisht qeveria Osmane mori masa të shpejta e të rrepta për të zbuluar dhe eliminuar personat që përgatitën këtë kryengritje.

Zbulimi i kësaj kryengritje demoralizoi në përgjithësi nacionalistët shqiptar. Qeveria osmane i tërhoqi vëmendjen ashpërsisht Marshallit Rexhep pashë Matit dhe e urdhëroi të kthehej në Stamboll dhe manovra u ndalua rreptësisht. Rexhep Pasha nuk shkoi në Stamboll por u vendos në Libi, dhe sa kishte filluar manovrën dhe nuk u tund aspak pasi kishte edhe përkrahjen e Britanikëve.

Fillimi I kësaj kryengritje ishte caktuar në Qershor 1903, por pas zbulimit të kësaj kryengritje qeveria osmane për ta shtypur mirë këtë organizatë po I ndiqte gjithandej nacionalistët si dhe qendrat e organizatës. Një pjesë e madhe e nacionalistëve u kapën dhe u internuan në vende të ndryshme të perandorisë otomane. Ishte një gabim I vogël dhe pa qëllim por që bëri të humbej diçka shumë e madhe në interes të Shqipërisë.

Pas kësaj ishte i ftuar edhe Xhemal pashë Zogu në Stamboll nga Sulltan Hamidi, por ai duke nxjerrë si justifikim sëmundjen nuk shkoi. Ai nuk donte t’i zhgënjente nacionalistët, se ata ishin në një gjendje të keqe dhe ky nuk donte të shuhej plotësisht kjo kryengritje pasi momenti ishte në favor të tyre, madje sipas dokumenteve do t’i parashtrohej hapur propozimi sulltan Hamidit, që t’i jepej autonomia e Shqipërisë. Shihej se gjendja e administratës osmane ishte shumë e ndërlikuar. Kështu në Maqedoni zhvillohej një propagandë evropiane e ballkanike. Vetëm Shqipëria kishte mbetur nën perandorinë otomane, por edhe kjo tashmë kërkonte Autonominë. Xhemal pashë Zogu dukë marrë shkas nga sëmundja nuk shkoi në Stamboll të Turqisë, por të për ta pasur nën kontroll dhe për ta kontrolluar në çdo lëvizje ata i kërkuan që të dërgonte djalin e tij Ahmet Zogun për të ndjekur studimet në Stamboll, ndërkohë që ai kishte vendosur ta dërgonte në Collegium Theresianum në vjen të Austrisë dhe i kishte rregulluar bursën dhe e kishte regjistruar atje. Këmbëngulja e sulltanit e detyroi Xhemal pashë Zogun të dërgonte djalin e ri Ahmet Zogun, pasi nuk donte të bëhej shkak për shpërbërjen e organizimit të lëvizjes kombëtare, si edhe për dëmtimin e patriotëve shqiptarë.

Në këto kohë shtëpia e Xhemal pashë Zogut, ishte mbushur plot me nacionalistë shqiptarë, nga të gjitha viset e Shqipërisë si edhe me miq evropianë. Xhemal pashë Zogu ishte ndihmuar në barrën e tij të rëndë të sundimit, nga një zonjë e rëndë dhe luaneshë Sadije Zogu, e cila ka ditur të administrojë e të gjykojë aq sa nacionalistët shqiptar e admironin.

Xhemal Pasha së bashku me nacionalistët e tjerë, nuk u ndahej për asnjë moment planeve të përgatitura për autonominë e Shqipërisë. Brenda këtyre përpjekjeve ishte edhe Marshall Rexhep pashë Mati i cili ishte gjithnjë me këto mendime. Xhemal pashë Zogu u kaloi një ftohje dhe vdiq në Tetor 1904 (mendohet se është helmuar) në moshë ende të re vetëm 44 – vjeç. Kur vdiq në shtëpinë e tij kishte mbi 100 nacionalistë e shumë miq evropianë.

Me vdekjen e Xhemal pashë Zogut u tronditën shumë nacionalistët shqiptar si edhe miqtë e huaj, dhe kjo vdekje u vajtua nga Mati, Dibra, Mirdita e gjithë nacionalistëve shqiptar.

Me vdekjen e Xhemal pashë Zogut timoni i Familjes Zogu mbeti në duart e të vejës së Xhemal Pashë, Sadije Zogu, bija bujare nga familja e madhe Toptani, dhe nënë shembullore e Mbretit të ardhshëm të shqiptarëve.

Kjo Zonjë e fisnike dhe e madhe jo vetëm që do të kujdesej për administrimin e pasurisë familjare, por edhe për edukimin patriotik të djalit dhe të vajzave të saj, që ende ishin në moshë të njomë. Kjo zonjë e madhe e burrneshë pat ditur me I mbajtur traditat e familjes Zogu, më mirë se ishin duke pritur e përcjell miq e patriotë dhe dera e shtëpisë së saj, Zogu, mbeti përherë e hapur dhe e gatshme për strehimin e mbrojtjen e miqve e të nacionalistëve, shqiptarë pa asnjë ndryshim nga të parët e familjes Zogu.

Djali, Ahmet Zogu, me kujdes kishte marrë udhën e mësimeve dhe të edukimit. Ai nuk kishte vetëm dy mësues të cilët i përmendëm më lart, për të përgatitur shpirtin dhe mendjen e tij në fushën e kulturës, kishte kryesisht një tjetër mësues më të lartë, më të ndritur, më të ëmbël dhe më heroike, e cila zgjonte në zemrën e djalit të saj prirjen për t’iu përkushtuar shtëpisë dhe atdheut. Kishte një nënë të madhe që ishte e pajisur me të gjitha vlerat dhe ndjenjat patriotike e bujare.

Nga një baba i tillë siç ishte Xhemal pashë Zogu si dhe nga një Nënë fisnike e me ndjenja tipike shqiptare Sadije Zogu, u lind Ahmet Zogu, i cili lidhi ngushtë fatet e Shqipërisë me të, që nga lufta e parë botërore o më mirë që nga lufte ballkanike e vitit 1912.

Nena Mbretereshe Sadije

Mbretëresha Sadije Zogu, lindi në Tiranë në vitin 1876. Ajo vinte nga familja me e fuqishme e Shqiperise Qendrore, Toptanet.
U martua me Xhemal Pashë Zogun në vitin 1883 dhe pati 7 fëmijë.
Mbreti Ahmet Zogu ishte fëmija i dytë i lindur më 8 tetor 1895.
Me vdekjen e te shoqit Xhemal Pashe Zogut, ajo e vazhdoi si nje burrereshe rrugen e tij, duke rritur me përkujdesje femijet e duke i edukuar me atdhedashuri. Kjo Zonjë e fisnike dhe e madhe jo vetëm që do të kujdesej për administrimin e pasurisë familjare, por edhe për edukimin atdhetar të djalit dhe të vajzave të saj, që ende ishin në moshë të njomë. Kjo zonjë e madhe e burrnesh pat ditur me I mbajtur traditat e familjes Zogu, më mirë se ishin, duke pritur e përcjell miq e patriotë dhe dera e shtëpisë së Zogolleve, mbeti përherë e hapur dhe e gatshme për strehimin e mbrojtjen e miqve e të nacionalistëve shqiptarë pa asnjë ndryshim, që në kohën e të parëve të familjes Zogu. Ajo ishte një nënë e madhe e paisur me të gjitha vlerat dhe ndjenjat patriotike e bujare, e cila zgjonte në zemrën e djalit të saj Mbretit te ardhshem prirjen për t’iu përkushtuar shtëpisë dhe atdheut, tradite kjo e familjes Zogolli. Shtëpia e Zogolleve ishte gjithmonë foleja e gjallë e përpjekjeve dhe përgatitjeve të të gjithëve nacionalistëve shqiptarë dhe e cdo rryme thirrjesh për pavarësinë shqiptare, dhe kjo zonjë e madhe kurrë nuk ndryshoi asgjë nga organizimet e para. Me qindra persona banonin në shtëpinë Zogu, po ashtu sic ishte në kohën e Xhemal Pashës.
Nëna Mbretëreshë Sanije vdiq në Durrës më 24 nëntor 1934.
Ceremonia e varrimit u zhvillua më 26 nëntor 1934 në kryeqytetin shqiptar, Tiranë.
U varros në Kodrën e Gështenjës, në krah të djathtë të rrugës Tiranë – Elbasan (në jug të Pallatit Mbretëror). Për këtë qëllim u ble toka në një sipërfaqe prej 6 mijë metra katrorë dhe u ndërtua një mauzoleum i cili u projektua nga arkitekti i njohur Qemal Butka.
Dyert e këtij mauzoleumi u çelën më 30 dhjetor 1935 me pjesëmarrjen e Mbretit Zog I, motrave të Tij princesha, kryeministrit të Shqipërisë, Mehdi Frashëri, etj.
Mauzoleumi u shkatërrua më 17 nëntor 1944 nga forcat komuniste të të ashtuquajturës Brigada e Parë ditën kur këto forca pushtuan qytetin e Tiranës.
Mbas këtij viti rrënojat e mauzoleumit kanë mbetur të paprekura ndërsa varri i Mbretëreshës Sadije, ekziston i pacënuar edhe sot e kësaj dite.