Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet.

nga **Morena** Fri Apr 01, 2011 12:50 pm

Mirë
është që të kesh shumë syresh, ani pse thonë se nuk e blejnë lumturinë.
Nuk ka fort rëndësi se ç’madhësi dhe ç’ngjyrë kanë, mjaft që vlera e
tyre të jetë e madhe. Është punë parash. Kemi kaluar lloj-lloj nëpër
duar. Ndoshta nuk na ka rënë rasti që të kemi pasur franga të kohës së
Zogut (në mos gjyshja ka ruajtur ndonjë nëpër sepete), por ama ato
prerjet e mëdha të para viteve ’90, s’kishte portofol që t’i nxinte.
Paraja, si çdo gjë tjetër, ka reflektuar ndryshimet e kohës, ndryshimet e
sistemeve, të cilët lënë vulën e tyre edhe mbi monedha e kartëmonedha.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Franga-e-Pare-shqiptare

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Franga-e-Pare-shqiptare

Monedha
e parë e emetuar nga Banka Kombëtare e Shqipërisë në vitin 1926. Kishte
vlerën 5 Franga. Nga ana ballore mbante portretin e Mbretit Zog, ndërsa
pas një fshatar duke ngarë një pendë qe. Në të shkruhej
Shqipni-Albania.
Kartëmonedha e parë
kombëtare shqiptare e emetuar në vitin 1926 kishte vlerën 5 lekë – 1
Frang Ari, në njësinë monetare Lek. Qeveria shqiptare protestoi për këtë
kartëmonedhë, pasi shqiponja në të u vizatua e stilit romak, me një
kokë dhe jo dykrenore. Për këtë arsye, ajo u hoq shumë shpejt nga
qarkullimi. Sipas dokumentacionit të kohës, kartëmonedha u shtyp në
firmën “Richter” në Napoli të Italisë dhe qarkulloi vetëm 5 ditë. Në
këtë periudhë, BKSH emetoi kartëmonedhat me prerje 5 Franka Ari, 20
Franka Ari (28.02 1926), 100 Franka Ari (20.05 1926)…
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Monedhe-me-vleren-10-leke

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Monedhe-me-vleren-10-leke

Monedhë
me vlerën 10 lekë, e prerë në vitin 1968. Nga ana kryesore, veç vlerës
së monedhës, është edhe stema e Republikës e rrethuar me yje, ndërsa pas
Skënderbeu mbi kalë.
Këtë vit Banka e
Shqipërisë kremton një nga ngjarjet në të rëndësishme në historinë
ekonomike të vendit tonë: 85-vjetorin e hedhjes në qarkullim të
monedhave e kartëmonedhave të para kombëtare. Me këtë rast, Banka e
Shqipërisë hap ekspozitën “85 vjet – monedhë kombëtare” në hollin e
Muzeut Historik Kombëtar. Një ekspozitë interesante, ku tregohet
historia e parasë shqiptare, që në krijimin e BKSH-së. Koleksione të
monedhave dhe kartëmonedhave të periudhave të ndryshme do të ekspozohen
për publikun.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Monedha-e-emetuar-nga-bksh-ne-vitin-1939

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Monedha-e-emetuar-nga-bksh-ne-vitin-1939

Monedhë
e emetuar nga BKSH në vitin 1939, pas pushtimit fashist. Nga ana
kryesore ishte stamposur portreti i Mbretit Vitorio Emanuele i III me
mbishkrimin rreth e qark: Mbret. E për Vitt. Em.III Re e Imp dhe në anën
tjetër shqiponjën dykrenore me mbishkrimet Shqipni-Albania 1939-R”.
Disa
syresh vijnë për herë të parë. Janë nxjerrë nga arkivat për këtë rast
të veçantë. Ekspozita përmban edhe këndin e kinemasë, e cila në mënyrë
më të prekshme dhe më të drejtpërdrejtë, jep pamje ekskluzive mbi
prodhimin dhe përpunimin e kartëmonedhave dhe monedhave metalike,
elementëve të sigurisë së kartëmonedhave dhe njohjen e tyre. Por pa
dyshim, pavarësisht nga vlera, më interesantja është vetë pamja e
parave, mënyra se si ato kanë ndryshuar nga viti në vit dhe nga sistemi
në sistem.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Monedhe-e-emetuar-nga-bksh-ne-vitin-2000

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Monedhe-e-emetuar-nga-bksh-ne-vitin-2000

Monedhë
e emetuar nga BKSH në vitin 2000. Një monedhë me vlerë 100 lekë, që
mban përsipër pamjen e një prej statujave më të famshme në botë, atë të
statujës së Davidit, të Mikelanxhelos dhe pas pallatin e vjetër në
Firence.
Meqenëse ngritja e BKSH-së përkon me
kohën e Mbretit Zog, në monedhat dhe kartëmonedhat e para vendin
kryesor e zinte pikërisht portreti i tij. Në kartëmonedhat e kësaj kohe
gjejmë edhe pamje monumentesh, urash, lagjesh, të cilat gjatë kohës së
pushtimit fashist u zëvendësuan me kokën e Viktor Emanuelit III, ndërsa
në kohën e socializmit me njerëzit e rinj të socializmit me kazma e
lopata, me trena e turbina, traktorë e autokombajna. Ndërsa pas rënies
së komunizmit, për të qenë sa më “korrekt” mbi kartëmonedha u stamposën
portretet e heronjve kombëtarë, apo rilindësve. Krahas koleksionit të
monedhave dhe kartëmonedhave, ekspozita ofron edhe artikuj të shtypit të
kohës, fotografi dhe dokumente.
Historia
Kartëmonedha
e parë kombëtare shqiptare e emetuar në vitin 1926 kishte vlerën 5 lekë
– 1 Frang Ari, në njësinë monetare Lek. Qeveria shqiptare protestoi për
këtë kartëmonedhë, pasi shqiponja në të u vizatua e stilit romak, me
një kokë dhe jo dykrenore. Për këtë arsye, ajo u hoq shumë shpejt nga
qarkullimi.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Pese-leke

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Pese-leke

Kartëmonedha
e parë e emetuar nga Banka Kombëtare e Shqipërisë në vitin 1926. Kishte
vlerën 5 Lek. Mbi të shquhet një shqiponjë me një kokë krahë të hapur
dhe motive floreale. Është e shkruar në gjuhën shqipe dhe italisht.
Sipas
dokumentacionit të kohës, kartëmonedha u shtyp në firmën “Richter” në
Napoli të Italisë dhe qarkulloi vetëm 5 ditë. Në këtë periudhë, BKSH
emetoi kartëmonedhat me prerje 5 Franka Ari, 20 Franka Ari (28.02 1926),
100 Franka Ari (20.05 1926). Kartëmonedha 5-frankshe u rishtyp dhe u
hodh në qarkullim pas vitit 1930 dhe ndryshon nga varianti i parë vetëm
nga një firmë. Në vitin 1926, u shtyp edhe një variant i kartëmonedhave
me prerje 1, 20, 100 franka, por nuk u hodhën në qarkullim. Janë me
numër serie “00000” dhe mbajnë sipër vulën “ANULATO”. Duke qenë se BKSH
në krijimin e saj ishte italo-shqiptare, vlera shkruhej në shqip dhe në
italisht.
Monedhat
Pamja
kryesore e monedhave të vitit 1926 kanë kryesisht të stamposura
portretin e Mbretit Zog, të shoqëruar me një apo dy yje, portretin e
Skënderbeut, një shpend me krahë hapur, shqiponja dykrenore, një kokë
shqiponje, apo një luan. Interesante është prerja e një monedhe me
vlerën 1 Lek me kokën e Aleksandrit. Ndërsa në pjesën e pasme kanë një
njeri duke hedhur farën në arë, një fshatar duke ngarë dy buaj, një
gladiator duke ngarë kuaj, apo degë peme.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 20-franga

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 20-franga

Një
prej kartëmonedhave të para të emetuara në vitin 1926. Kishte vlerën e
20 Frangave Ari. E shkruar në dy gjuhë, në italisht dhe shqip, mban
përsipër portretin e një djaloshi shqiptar, me kostum popullor, me
qeleshe e jelek.
Në emetimet e vitit 1927,
simbolet bëhen pak më të larmishme. Krahas portretit të Mbretit Zog,
luanit apo portretit të Aleksandrit, gjejmë edhe portretin e
mbretëreshës Teutë. Ndërsa në anën e prapme shtohet pamja e Aleksandrit
duke kalëruar, një anije ilire, apo shqiponja dykrenore. Këto simbole i
shoqëruan monedhat edhe në vitet në vijim, deri në vitin 1939.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 2-leke

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 2-leke

Kartmonedhë
me vlerën 2 Lek, prerje e vitit 1940. veç mbishkrimeve dygjuhëshe, në
shqip dhe italisht, mban në faqen e sipërme portretin e Aleksandrit të
madh.
Pas pushtimit fashist, monedhat e prera
në vitet 1939, 1940, 1941 në anën kryesore kishin portretin e Viktor
Emanuelit III, shoqëruar me mbishkrimin përkatës, ndërsa në anën e
prapme shkruhej “Shqipni” dhe vlera përkatëse e monedhës. Me një dekret
të gushtit të ’39-ës: “Monedhat e reja do tëkenë në një anë portretin e
Mbretit Vitorio Emanuele III, me mbishkrimin rreth e qark Mbret. E për
Vitt. Em.III Re e Imp dhe në anën tjetër shqiponjën dykrenore me
mbishkrimet Shqipni-Albania 1939-R”. Tanimë nuk flitej më për monedha të
arta e të argjendta, por për hekur e krom e më vonë edhe nikel.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 500-leke-e-vjetra

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 500-leke-e-vjetra

Kartëmonedhë
e vitit 1947, me vlerë 500 lekë. Veç vlerës së kartëmonedhës, shquhet
stema e republikës dhe portreti i një partizani me pushkë në krahë.
Me
ardhjen në pushtet të regjimit komunist, do të ndryshonte edhe pamja e
monedhave. Monedhat e para të prera në vitin 1947, realizuar në BRSS nga
njëra anë kishin vlerën, ndërsa nga ana tjetër kishin stemën e
republikës të rrethuar me yje dhe fjalën “Shqipëri”. Monedhave të prera
më vonë u është shtuar ndonjë kalli gruri. Gjejmë simbolin e Skënderbeut
me kalë, përkrenaren e Skënderbeut dhe shpatën, apo një malësor duke
kërcyer vallen e shpatave. Ndërkaq, ndryshon vendi i printimit të
monedhave dhe kartëmonedhave, nga BRSS në Kinë, Hungari, apo Paris. Pas
’68-ës, larmia e figurave mbi monedha bëhet më e larmishme. Ndeshim një
punëtore duke vjelë rrush, një punëtor dhe një fshatar, duke mbajtur një
pishtar, një ushtar me pushkë, Kalaja e Gjirokastrës, Butrinti, emblema
e Lidhjes së Lezhës, Portin e Durrësit, një tren duke dalë nga tuneli
etj.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 25-leke

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 25-leke

Një
kartëmonedhë e vitit 1964, me vlerë 25 Lek, emetuar nga Banka Kombëtare
e Shqipërisë. Në "figurat" e parave fillojnë e shfaqen "heronjtë" e
socializmit, fshatarët, punëtorët, autokombajnat e traktorët.
Monedhat
e emetuara pas vitit 1992 janë më pak fantazioze, ndonjë kurorë me
gjethe, dy duar të takuara, harta e Shqipërisë, portreti i Teutës,
portreti i Davidit (emetuar me rastin e 500-vjetorit të statujës së
Davidit) etj.
Kartëmonedhat
Për
shkak edhe të hapësirës, kartëmonedhat të linin më shumë dorë për t’i
mbushur me simbole. Kartëmonedhat e hedhura në qarkullim në vitin 1926
janë shumë interesante. Ato kanë karakter shumë kombëtar, kostume
popullore e ura. Kështu, në kartëmonedhën 5 frangëshe gjejmë një fëmijë
të veshur me kostum kombëtar nga njëra anë, dhe nga ana tjetër Urën e
Vezirit mbi lumin Kir, në të tjera prerje gjejmë veç djalit me kostum
popullor dhe vlerës së shkruar në shqip dhe italisht, nga ana tjetër
shohim urën mbi Drin, afër Shkodrës, që bashkon Bahçallëkun me Tabakët,
Urën e Gomsiqes në krahinën e Pukës, një katund afër Shkodrës, me kodrat
e Tepes e lumit Drin.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Prerje-e-vitit-1945

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. Prerje-e-vitit-1945

Një
prerje e vitit 1945, ndër të parat e emetuara në Shqipërinë e
pasluftës, që siç shkruhet mbi të, qarkullonte vetëm në territorin
shqiptar. Një kartëmonedhë me vlerë 100 frangëshe.
Në
kartëmonedhat e prera nga viti 1930-1943, gjatë kohës së pushtimit
fashist gjejmë vetëm shqiponjën dykrenore dhe stemën mbretërore.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 50-leke

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 50-leke

Një
kartëmonedhë e vitit 1964, me vlerë 50 Lek, emetuar nga Banka Kombëtare
e Shqipërisë. Në sfond, një brigadë partizanësh, që marshojnë fitimtarë
dhe koka e Heroit Kombëtar, Skënderbeut.
Kartëmonedhat
e para të hedhura në vitin 1945 ishin në formën e çeqeve. Nga ’46-’47
gjejmë portretin e Skënderbeut dhe një shqiponjë. Pas ’49-ës fillojnë e
shfaqen ushtarët me pushkë e gratë me kallinj gruri. Në ’64-ën, kur
ndërtimi i Shqipërisë socialiste ka marrë “hov”, ia beh ura me shina
treni sipër dhe një makinë, pastaj një traktor, një partizan me flamur
në dorë, një turbinë hidrocentrali, një fshatare duke mbledhur fruta,
një tezgjahiste, një kompleks industrial, një grup njerëzish, qendra e
Tiranës, portreti i Naim Frashërit, një ndërtesë e papërfunduar një
pushkë dhe një kazmë, një autokombajnë, dy naftëtarë.
Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 5-mije-leke

Historia e Lekut, si kanë ndryshuar simbolet në 85 vjet. 5-mije-leke

Një
prerje me vlerë 5 mijë Lek, emetim i Bankës Kombëtare të Shqipërisë, në
vitin 1996. Mbi të shquhet një portret jo shumë tradicional i Heroit
Kombëtar, Skënderbeut.
Pas rënies së
diktaturës, në monedhat e pas vitit 1992 mbi faqet e kartëmonedhave tona
kanë sunduar portretet efigurave kombëtare, si Skënderbeu, Ismail
Qemali, Naim Frashëri, Pjetër Bogdani, Fan Noli, ndërsa në anën e pasme
Kalaja e Krujës, ndonjë libër, një qiri, fjalët e Naimit, ndërtesa e
shpalljes së pavarësisë, pamje e kishës katolike etj.