Psikologjia e rracave

nga **Morena** Thu Jan 20, 2011 12:44 pm

Fragment nga libri me te njejtin titull qe kam emrtuar edhe temen
"Psikologjia e rracave" me autor Gustave LE BON.(perkthyer nga Gent
Ulqini)
paragraf;
Roli i njerezve te medhenj ne historine e popujve;

Ata jane lavdia e vertete e nje kombi, dhe gjithkush, dhe ai me i
pervuajturi, mund te mburret me ta. Ata nuk shfaqen rastesisht apo nga
mrekullia, por perfaqesojne kurorezimin e nje te kaluare t gjate. Ata
permbledhin madheshtine e koheve dh rraces se tyre. Te perkrahesh
shfaqjen dhe zhvillimin e tyre do te thote te perkrahesh lulezimin dhe
progresit, nga i cili do te prfitoje i gjithe njerezimi.

"Shpirti i rracave"

Natyralistet e kane mbeshtetur klasifikimin e tyre te specieve mbi
konstatimin se disa tipare anatomike riprodhohen, prej trashigimise me
rregullsi dhe perhershmeri. Sot, ne dime, se keto tipare tranformohen
neprmjet akumulimit trashigimor te ndryshimeve te padallueshme, mirpo
nese marrin ne shqyrtim vetem periudhen e shkruter te koheve historike,
mund te themi se speciet jane te pandryshueshme. Aplikimi tek njeriu i
metodave te klasifikimit te natyralisteve krijoi mundesine e caktimit te
nje numri tipesh krejtesisht te dallueshem. Duke u bazuar ne tipare
anatomike krejt te qarta, si, ngjyra e lekures, forma dhe kapaciteti i
kafkes, u be e mundur te vendoset se gjinia njerezore perfshire shume
specie te ndara qarte, dhe ndoshta me origjina te ndryshme. Per
dijetaret qe respektojne traditat fetare, keto specie jane thjesht
rraca. Mirpo sic eshte vene re , me te drejte-" Nese zezaku dhe
kaukaziani do te ishin kerminj, te gjithe zoologet do te pohonin njezeri
se ato perbejne lloje te shkelqyera, qe nuk do te ishte kurre e mundur
te rridhnin prej te njejtit cift, prej te cilit do te qene larguar"
Keto tipare anatomike, te pakten aq sa mund te kape analiza jone,
lejojne vetem ndarje te pergjithshme, shume te percipta. Ndryshimet ne
keto tipare, dallohen vetem per llojet njerezore te pervijuara mire; ne
te bardhet, zezaket, dhe te verdhet, psh. Mirpo popujt shume te ngjashem
te pakten per nga pamja fizike, mund te jene krejt te ndryshem per nga
menyra e tyre e ndjeshmerise dhe veprimit, pra, per pasoje mund te
ndryshoje dukshem per nga qyteterimi i tyre, per nga besimet dhe artet e
tyre. A eshte e mundur psh, te klasifikosh ne te njejtin grup nje
Spanjoll , nje Anglez dhenje Arab? Diferencat e tyre mendore a nuk bien
ndonjehere ne sy, per te gjithe, dhe a nuk lexohen ne cdo flete te
historise se tyre? Te tjere duke lene menjane tiparet anatomike, u
mbeshteten per klasifikimin e disa popujve, mbi elemente te ndryshem ,
si gjuha, besimet dhe grupimet politike, etj. Mirpo klasifikime te tilla
nuk i rezitojen dot kritikes
Elementet klasifikues qe anatomia, gjuha, mjedisi dhe grupimet politike
nuk jane ne gjendje ta paraqesin, na i jep psikologjia. Kjo na tregon se
pas institucioneve , arteve, besimeve dhe permbysjeve politike te cdo
populli , gjenden disa tipare morale dhe intelktuale, prej te cilave
rrjedhin edhe evolucionet e tyre, dhe jane teresia e ketyre tipareve qe
formojne ate qe mund te quhet shpirti i nje rrace.
Cdo rrace poesedon nje konstitucion mendor, po aq te qendrueshem sa dhe
konstitucioni i saj anatomik. Qe i pari ka nje marredhenie strukture te
vecante te trurit, per kete nuk duket se mund te dyshohet; por meqe
shkenca nuk ka perparuar aq sa te na percaktoje kete strukture , ne nuk
mundim ta marrim ate per baze. Nga ana tjeter edhe njohja e kesaj
strukture nuk do te mund te modifikoje aspak pershkrimin e
konstitucionit mendor qe rrjedh prej saj, dhe qe na e zbulon vezhgimi.
Tiparet morale dhe intelektuale, shoqerizimi i te cilave formon shpirtin
e nje populli, perfaqesojne sintezen e se kaluares se tij, trashigimine
e stergjysherve te tij, motivet e sjelljes se tij. Ato duken shume te
larmishme tek individet e se njejtes rrace, por vezhgimi provon se
shumica e individeve te kesaj rrace posedon perhere nje fare numri
tiparesh anatomike qe e bejne te mundur klasifikimin e specieve. Ashtu
si keto te fundit edhe tiparet psikologjike, riprodhohen prej
trashigimise, me rregullsi dhe perhershmeri . Ky bllok elementesh
psikologjik qe verehet tek te gjithe individete nje rrace, perben ate qe
quhet me te drejte KARAKTER KOMBETAR. Teresia e tyre formon tipin
mesatar i cili ben te mundur percaktimin e nje populli.
Njemije franceze, njemije angleze, njemije kineze te marre rastesisht
ndryshojne shumeeeeeee midis tyre, posedojne edhe tipare te perbashketa
qe na lejojne te ndertojme nje tip ideal te francezit, te anglezit, apo
te kinezit, analogjikisht me tipin ideal qe na paraqet natyralisti, kur
pershkruan ne nje menyre pergjithesuese qenin apo kalin. NJe pershkrim i
tille i zbatuar pernje larmi te madhe qensh apo kuajsh, nuk mund te
perfshije vec tipare te perbashketa per te gjithe, dhe nuk perfshin
aspak ato qe lejojne te dallohen ekzemplaret e tyre te shumte. Nje rrace
sado jo e vjeter qe te jete, per pasoje dhe jo aq homogjene, tipi i saj
mesatar eshte i formuar mjaft qarte, aq sa te fikosohet menjehere ne
mendjen e vezhguesit.
Kur ne vizitojme nje popull te huaj, tiparet e vetme qe do te na bien ne
sy, ngaqe jane te vetmet qe perseriten vazhdimisht, jane pikerisht
tiparet e perbashketa per t gjithe banoret e vendit te vizituar.
Ndryshimet individuale , meqenese perseriten pak, na dalin nga vemendja
dhe pas pak ne, jo vetem qe dallojme me shikimin e pare nje anglez, nje
italian, nje spanjoll, por per me teper ne jemi ne gjendje fare mire ,
tu japim atyre edhe disa tipare normale intelektuale te cilat jane
pikerisht tiparet themelore, per te cilat ne folem me siper. Nje Anglez ,
nje Gaskon, nje Normand, NJe Filamand, i pergjigjet nje tipi te
percaktuar mjaft mire ne mendjen tone, tip qe ne mund ta pershkruajme
fare lehte. Ky pershkrim, kur aplikohet per nje individ te vecante, mund
te jete krejt i pamjaftueshem, dhe ndonjehere edhe i pasakte; mirpo i
aplikuar per nje shumice individesh te njeres prej ketyre rracave, ai do
te perkoje plotesisht. Puna e pavetedijshme qe kryhet ne mendjen tone
per percaktimin e tipit fizik dhe mendor te nje populli, eshte
krejtesisht e njejte ne thelbin e vet me metoden e natyralisteve ne
klasifikimin e llojeve.