Efektet e muzikës mbi shpirtin dhe mendjen!!!

nga **Adea** Sat May 05, 2012 7:30 pm

Muzika ka një influencë tepër të fuqishme mbi trupin, mendjen tonë dhe gjithashtu mbi emocionet tona. Mjafton vetëm një tingull dhe ai e stimulon te gjithë trupin, ndërsa një melodi e fuqishme arrin të na bëjë të qajmë papushim ose të gëzojmë dhe të shpërthejmë, duke kërcyer. Muzika ndikon mbi njerëzit në mënyra të ndryshme, madje dhe tek i njëjti person ndikon ndryshe në kohë të ndryshme. Kjo ndodh për të vetmen arsye, se njerëzit reagojnë në mënyra të ndryshme ndaj muzikës.

Muzika ka një ndikim shumë të madh në proceset ritmike, kordinimin fizik, të menduarit kritik, në procesin e të kujtuarit, të dëgjuarit dhe në logjikë. Por ndikim më të madh ajo ka në procesin e të menduarit. Kjo vjen si rrjedhojë e faktit që në muzikë kemi rritje të aftësive konjitive dhe mënyra e lartë e të menduarit është në limitet e saj. Niveli i energjisë që është i domosdoshëm në muzikë, aftësia për të organizuar kohën, vetëdisiplinimi, të menduarit abstrakt luajnë një rol pozitiv në procesin e të menduarit.

Muzika luan një rol shumë pozitiv dhe në procesin e të mësuarit. Është zbuluar se, vendosja në sfond e muzikes së lehtë është shumë efektive në rritjen e përqendrimit dhe të performancës. Ekzistojnë hipotezat se disa lloje të veçanta instrumentash më tepër të lehta dhe të mesmet japin një ndihmesë shumë të madhe në procesin e të mësuarit. Mendimi tradicional se për studentët dhe për të rinjtë qetësia është faktori më i mirë për të mësuar është hedhur poshtë. Në disa situata në fakt në qetësi totale është pothuajse e pamundur të nxësh, zhurmat e ndërtimeve dhe ato natyrale e dëmtojnë këtë si proces. Muzika është efektive jo vetëm, sepse mund të neutralizojë këto zhurma ose t'i fshehi ato, por gjithashtu ajo shërben si një katalizatore për t'a ndihmuar këtë proces.

Kontributi i muzikës në përgatitjen akademike është shumë i madh, megjithëse në ditët tona është injoruar. Por efektet e muzikës dhe funksionimi i trurit dhe alternimi i këtyre dy proceseve në procesin akademik duhet të studiohet dhe të eksplorohet më tej. Është e vërtetë se një sasi muzike në sfond ndikon shumë në procesin e të mësuarit dhe është shumë ndihmuese. Muzika është më shumë se të mësuarit për ta menduar apo për ta luajtur. Ajo është më shumë se kënaqësi dhe më shumë se argëtim për dëgjuesit. Muzika është shkencë, disiplinë mendore dhe art.

Ekziston një raport i thellë dhe ende misterioz, i cili lidh muzikën me shpirtin dhe mendimet e njeriut. Pse muzika mund të na shqetësojë, apo në të kundërt të na qetësojë; mund të na shtyjë drejt një agresiviteti, apo të na nxisë drejt një dashurie? Dhe në ç'mënyrë muzika mund të ketë efekte terapeutike dhe të qëndrojë përkrah terapive psikiatrike të suksesshme? Vetëm prej pak vitesh shkenca, veçanërisht neuroshkenca, i është dedikuar kuptimit të fenomeneve që lidhen me dëgjimin e muzikës. Pikërisht zbulimet e fundit tregojnë se, muzika dhe shkenca kanë lidhje me njëra-tjetrën. Madje për këtë arsye është mbajtur edhe një konferencë me temën, "Muzika, shkenca dhe mendimi".

Pikënisja e këtij takimi është pikërisht zbulimi se "muzika na bën më inteligjentë". Një fenomen që deri dje është cilësuar si supozim (shpresa sekrete e shumë artistëve dhe kompozitorëve) po gjen përforcime të mëdha nga ana e shumë studimeve shkencore, të cilat tregojnë se mësimi i muzikës në fëmijëri kontribuon në një mënyrë domethënëse në zhvillimin e disa hapësirave cerebrale dhe rrit aftësinë njohëse-intelektuale, si aftësinë e përqendrimit dhe shpejtësinë e zhvillimit. Nuk mund të pohojmë se të studiosh muzikë është njësoj si të studiosh matematikë, por sigurisht të dy mekanizmat mendorë, që nga aparenca duket sikur nuk kanë lidhje me njëri-tjetrin, janë komplet të kundërt.

Lidhja racionale mendim-muzikë nuk ekziston vetëm te fëmijët. Është provuar se, muzika nuk është e bezdisshme, por që zgjidhet me dëshirë nga të gjithë, veçanërisht nga dëgjuesit e rinj. Ka efekt mbi vigjilencën, humorin dhe arsyen për të kryer punë të ndryshme, të cilat kërkojnë një përqendrim të veçantë. Veç të tjerash, nëse eksplorojmë në natyrë dhe etnologji raportin muzikë-mendim, do të zbulojmë lidhje të vjetra dhe shumë të thella. Në botën e kafshëve muzika mund të ketë funksion preciz komunikimi: të bërtitura alarmi, ndjenjë rreziku, gëzim fitoreje ose tërheqje seksuale. Në popullsinë e lashtë, këngët shpesh herë shoqëroheshin me vallëzime, ishin "vegla" pothuajse hipnotizuese kolektive, që krijonin një sugjerim të tillë, të nxitur nga dhuna e gjuetisë ose e përleshjeve. Por nuk është shumë e nevojshme të kthehemi pas në kohë dhe qytetërim për të gjetur se si marshet ushtarake i ndihmonin ushtarët të luftonin me më shumë kurajë.

Të gjithë dëgjojmë muzikë. Në çdo ambjent mund të dëgjosh muzikë ose një melodi që të kujton një situatë të caktuar, tinguj të lidhur me imazhe, muzikë në radio, muzikë nëpër reklama etj. Por, çfarë është muzika? Si është e përbërë në të vërtetë dhe cilët janë efektet e saj mbi mendjen dhe shpirtin tonë? Shumë shkencëtarë dhe neurologë studiojnë efektin e muzikës mbi trupin dhe psiqikën tonë, duke u futur në një sferë shumë më të veçantë, deri sa kanë arritur në efektet e mira që ka muzika mbi trupin, por edhe shpirtin tonë.

Mund të vërejmë qartë se mendja e muzikantëve është e ndryshme nga një mendje që e dëgjon muzikën në mënyrë jo eksperte. Në dëgjuesit pa eksperiencë, dëgjimi i muzikës aktivizon pjesën e djathtë të trurit, atë më intuitive, tek muzikantë aktivizon atë më racionale, d.m.th. atë të majtën.

Një studim amerikan i kohëve të fundit ka evidentuar se profesionistët e muzikës e dëgjojnë atë në mënyrë të ndryshme nga të apasionuarit. Ekspertët kanë një ndikim analitik, ndërsa të apasionuarit emotiv. Për këtë arsye, arti i tingujve nuk i relakson të dyja palët në të njëjtën mënyrë. Si e dëgjojnë muzikën muzikantët? Shumë njerëz mund të mendojnë se, përderisa burimi i tingullit është i njëjtë, atëherë muzikantë apo jo kanë të njëjtat ndjesi. Këtij dyshimi është mundur t'i kthejë përgjigje ky studim amerikan, i cili ka evidentuar dy lloje dëgjimi: emotiv dhe analitik. I pari është prorogativë e jo profesionistëve, të cilët i përgjigjen stimujve të një kompozicioni muzikor në mënyrë direkte, pasi nuk kanë përgatitjen specifike të duhur. Në fillim muzika i rrit rrahjet e zemrës në mënyrë të shpejtë jo domosdoshmërisht me intensitet të lartë, në të njëjtën kohë duke krijuar habi dhe admirim. Një melodi e lehtë të mallëngjen përnjëherë. Ndërkohë që, profesionisti ka një dëgjim analitik. Çdo notë që dëgjon duhet të jetë patjetër në harmoni me atë çfarë po dëgjon. Gjatë dëgjimit truri ekspert krijon një lloj dekompozimi të muzikës të vazhdueshme. Nëse pjesa është një melodi orkestrale, në mënyrë të natyrshme truri fillon të identifikojë timbrat e ndryshëm të lidhur me veglën muzikore përkatëse dhe më pas bëhet një vlerësim total mbi ekzekutimin e pjesës. Në fund, nëse çdo gjë ecën pa pengesa, nga labirinti i trurit vjen një emocion i lehtë. Normalisht, ka edhe shumë sfumatura pasi arti i muzikës nuk është një shkencë ekzakte. Ka edhe muzikantë, të cilët nuk e kanë humbur asnjëherë dëgjimin e tyre emotiv.

Është e ditur që muzika të ndihmon të relaksohesh, sidomos ajo klasike. Për këtë arsye, në shumë studio dentistësh vihet muzikë e Moxartit. Muzika gjithshtu mund të shoqërojë seancat e masazhit, meditimit ose edhe një ditë të zakonshme në zyrë apo në shtëpi. E gjithë kjo vlen për njerëzit "normalë", ndërsa shumicës së muzikantëve u pëlqen të dëgjojnë muzikë, por kjo nuk ua ul tensionin. Për t'u relaksuar ata preferojnë qetësinë. Vetëm në këtë mënyrë truri i tyre mund të qetësohet me të vërtetë. Por, ka edhe një rast tjetër të habitshëm: bëhet fjalë kur një muzikant duhet të shprehë opinionin e tij për një koleg, i cili i bie një vegle muzikore të ndyshme nga e tija. Çfarë i ndosh, për shembull, një pianisti i cili bën pjesë në një komision provimi të një violinisti? Si sillet një organist kur duhet të vlerësojë një flautist?

Në konkurset rinore për vegla të ndryshme muzikore shpesh herë mund të ndeshesh me sikletin, për të mos thënë me panikun, që kanë profesorë të nderuar pianosh, të cilët ishin të detyruar të jepnin një gjykim për një person që i biente trombës. Kjo është mjaft e çuditshme, pasi gjuha muzikore përdor të njëjtat instrumenta: notat, pauzat, dinamika etj. Kapaciteti i dëgjimit të një pianisti, kjo vlen për të gjithë instrumentistat, është ngushtësisht e kushtëzuar nga sektori personal i kompetencës. Vetëm zakoni ose nevoja, në këtë rast mendojmë për drejtuesin e orkestrës, arrijnë ta lirojnë një muzikant nga kufinjtë e dëgjimit analitik. Nëse flasim për dëgjimin meditativ, d.m.th. ajo procedurë e cila e bën trupin dhe mendjen të perceptojë stimuj të jashtëm, shumë nga ne do ta quanin si një sferë paranormale pra, të flasësh me shpirtin tënd.

Gjatë meditimit tibetian, për shembull, vërehet se si medituesit "imitojnë" një tingull të veçantë, d.m.th. "ommm", i cili nëse përsëritet vazhdimisht dhe duke u shoqëruar me një relaksim të mendjes i lejon praktikuesit të arrijë një gjendje "trans" meditative, duke e lejuar mendjen të marrë informacione edhe të mbinatyrshme. Gjithnjë duke folur për meditimin mund të përmendim teknikat e ndryshme të përdorur me anë të muzikës për të "kushtëzuar" gjendjen mendore të individëve:

Didgeridoo: një melodi shumë e veçantë, e cila prodhon tinguj të frekuncës së ulët, të aftë të "hipnotizojnë" mendjen, duke e çuar në një stad vegjetativ (të zbrazur nga çdo mendim), pra e aftë për t'u bërë perceptuese. Kjo teknikë nuk është ende e njohur dhe e afirmuar nga muzikoterapia, por përdoret nga shumë studiues dhe shumë persona nga e gjithë botë, e të gjitha besimeve fetare pikërisht për meditim. Sa herë na ndodh të themi "kjo muzikë më çon në ekstazë!" ose "kjo këngë më kujton…" Nuk bëhet fjalë vetëm për sentimentalizma apo nostalgji për kohët e vjetra, bëhet fjalë për efektin e vibrimeve muzikore të përçuara trurit, duke e bërë dëgjimin të pëlqyeshëm dhe të kënaqshëm. Muzika të krijon kujtime, mendime, malinkoni etj. Pikërisht për këtë arsye ajo përdoret nga psikologët dhe psikoterapistët në seancat e tyre me pacientë sklerotikë dhe që duan të kujtojnë fakte të caktuara në jetën e tyre. Kjo tregon qartë efikasitetin e muzikës në mendjen e njeriut.

Nëse do të flasim për histori muzikore, efekti i muzikës (apo i artit në përgjithësi) mbi psiqikën dhe shpirtin njerëzor ka qenë i njohur që në Antikitet: në civilizimet e para të njohura, priftërinjtë ishin mbartës të dijeve dhe në këtë mënyrë edhe terapistët më të mirë. Në ritualet që duhet të përzinin të keqen nga trupat njerëzorë, lëvizjet, ritmi dhe tingujt ishin thelbësorë dhe e gjitha bazohej mbi një teori elementare: trupi ishte pjesë e kozmosit, i cili ishte i përbërë nga harmonia dhe ritmi. Kjo do të thotë që muzika, e cila është harmoni dhe ritëm, mund ta vendoste trupin e sëmurë në sintoni me kozmosin.

Në kulturën kineze të shek. III para krishtit, libri i parë i mjekësisë është në të njëjtën kohë edhe libri i parë i muzikës dhe përmban shkallën e parë në pentagram.

Në perëndim, Platoni ka qenë ndër të parët që ka bërë një tentativë për t'i dhënë një shpjegim racional efektit të muzikës mbi psiqikën, duke u nisur edhe ai nga teoria se i gjithë universi është i përbërë nga ritmi dhe se jeta njerëzore është e bazuar mbi harmoninë dhe ritmin: muzika i flet pjesës më instiktive të mendjes.

Aristoteli fliste për "efektin çlirues dhe katartik", i aftë të përmirësojë tensionin psiqik.

Për Pitagorën, muzika mund të "përmirësonte gjendjen e brendshme shpirtërore, duke bërë të mundur një vetëdije më të madhe dhe një përdorim më të ditur të aftësive personale."

Gjatë epokës mesjetare, në Lindjen ekstreme, veglat muzikore si flauti për arabët ishin edhe instrumenta terapie për disa shqetësime mendore, ndërsa në Evropë medituesit ishin mbartësit e dijeve mjekësore dhe muzikore.

Në periudhën e Rilindjes, shkollat e mjekësisë si ajo e Salernos dhe si ajo e Montpellier, duke u nisur nga konceptet laike arritin gjithashtu në përfundimin e një "raporti vibrimesh që krijohet ndërmjet trupave zanorë si ai njerëzor, me ambjetin nga i cili rrethohemi." Megjithatë, vetëm nga mesi i viteve 700 është folur më qartë për "muzikoterapi" dhe këtë e ka bërë mjeku muzikant londinez Richard Brockiesby në një traktat, i cili u përhap në të gjithë Evropën duke ngjallur dyshime dhe polemika.

Në fund të viteve 700, koncepti "Shkenca Muzikore" thellohet më tej, pasi flitet për aplikime edhe në patologjitë organike. Në këto vite filloi të identifikohet edhe marrëdhënia e përbashkët midis ritmit të trupit dhe ritmit muzikor, në plusacione, ritme të frymëmarrjes dhe ritmet muzikore. Në vitet 800 konceptet filluan të bëhen më shkencore dhe si të gjitha nocionet mjekësore, filluan të verifikohen me anë të studimeve të ripërsëritshme dhe të ritestueshme, efektet e muzikës mbi trupin dhe mendjen e njerëzve, ndërsa në Gjermani, Karl Strumph fliste për "psikologjinë e tingujve".

Sot, me anë të mjeteve që disponon shkenca mjekësore, arrihet të investigohet edhe mbi modifikimet që aktivizohen në zonat cerebrale të njerëzve, të cilët dëgjojnë muzikë apo që qëndrojnë para një pikture: Semir Zeki e ka përkufizuar si "neuroestetikë" disiplinën që mundohet të kuptojë bazat neurofiziologjike të artit dhe mundohet të kuptojë nëse ekzistojnë "artistikët universalë", që mund gjehen tek çdokush, pavarësisht lartësisë në të cilën kanë lindur apo kulturës së cilës u përkasin. Kërkimet më moderne duket se na tregojnë se këto "universalë" ekzistojnë me të vërtetë, duke konfirmuar konceptin e përgjithshëm se arti nuk ka kufij dhe arrin t'i flasë psiqikës së çdo njeriu, pa probleme gjuhe apo idiomash. Kemi konfirmimin se mesazhi artistik përpunohet më së shumti në sistemin qëndror dhe në sistemin limbik të trurit tonë, të cilët kanë një lidhje të gjerë me hipotalamusin dhe lëvoren. Pikërsisht në lëvoren e hemisferës së djathtë gjenden funksionet analogjike që analizojnë kriteret ritmike, muzikore, hapësinore, të cilët kanë dteyrën të përpunojnë impulse të perceptuara nga muzika dhe nga format artistike në përgjithësi. Fjalori muzikor është një fjalor i përpunuar në mënyrë të ndërgjegjshme dhe pikërisht këtu gjendet shpjegimi përse muzika ka më shumë aftësi të ndikojë në ndjenjat njerëzore në krahasim me fjalorin verbal.

Gregory Betson ka nxjerrë një teori, e cila na ndihmon të kuptojmë më mirë: "Algoritmet e koshiencës janë të organizuara në mënyrë të ndryshme nga algoritmet e fjalorit. Pasi pjesa më e madhe e mendimeve të koshiencës të përpunuara nga neocorteccia janë të strukturuara në bazë të logjikës së fjalorit, mund të kenë vështirësi të kalojnë në algoritmet e subkoshiencës." Ky është thelbi i asaj çfarë thonte Paskali në mënyrë më poetike: "Zemra ka arsyet e veta, të cilat arsyeja nuk i njeh."

Bateson thotë gjithmonë se: "Arti është komunikimi i subkoshiencës që fjalët nuk mund ta shprehin kurrë në të njëjtën mënyrë" dhe kujton një citim të Izadora Duncan: "Nëse do të arrija të shprehja me fjalë atë që ndjej, nuk do të kisha nevojë ta kërceja." Pikërisht për këto arsye, arteterapia është sot për sot, me instrumentet e saj të reja dhe me potencial të madh, horizonti më i mrekullueshëm për ata që duan të kuptojnë më mirë gjendjet njerëzore: raportin midis mendjes dhe trupit dhe lidhjen nga ana instiktuale dhe subkoshiente të shpirtit njerëzor me arsyen racionale.

Nëse do të flisnim edhe për efektin që ka muzika mbi natyrën, atëherë do të përmendnim edhe metodikat natyrore që mund të përdorim në vend të fertilizuesve kimikë.

Muzika duket se ka efekte shumë pozitive jo vetëm tek qeniet njerëzore, por edhe tek bimët. Disa agronomë biologjikë përdorin disa tinguj të veçantë (për shembull cicërimën e zogjve), të cilët favorizojnë çeljen e stomave. Përdorimi i muzikës, i shoqëruar me një solucion për gjethet, duket se është një fertilizues shumë i mirë, pasi në këtë mënyrë bima thith një sasi më të madhe ushqyesish. Për më tepër, muzika është përdorur edhe për rritjen e ullinjve në mënyrë më të shëndetshme dhe të shpejtë. Mbi muzikën ka aq shumë gjëra për të thënë, por mënyra më e mirë për ta kuptuar është të eksperimentosh personalisht efektet mahnitëse të kësaj "perëndeshe". Eksperimentojeni vetë muzikën! Nuk mund t'iu bëjë asgjë tjetër përveçse mirë!

nga Vizitor Sun Dec 16, 2012 4:02 pm

Efektet e muzikës mbi shpirtin dhe mendjen!!! Albaniadance

Muzika Shqiptare

Folklori muzikor
përbën një ndër pasuritë më të çmuara të vendit. Në përshkrimet e studjusve të huaj të ardhur në Shqipëri gjatë shekujve XVIII-XIX është arritur përafërsisht në konkluzionin se pasuria kryesore e Shqipërisë është folklori muzikor, por ka edhe krom edhe naftë.
Folklori muzikor bën një jetë aktive edhe sot, ndërkohë që gjurmët e lashtësisë së tij janë provuar që prej shekujve XIV-XIII p.e.s. Në objekte të ndryshme arkeologjike – skulptura, basoreliefe, terrakota, etj. – janë përfiguruar qartë vegla popullore, që përdoren deri në ditët tona, valltarë, këngëtarë, kostume karakteristike, etj.
Folklori muzikor shqiptar është jashtëzakonisht i pasur , çka dhe shprehet në ekzistencën e muzikës vokale që nga forma njëzërëshe e deri tek shumëzërëshi; në muzikën me vegla popullore; muzikën me zë e vegla; muzikën për shoqërimin e valleve popullore, etj. Këtyre u shtohet dhe një fond i madh veglash popullore të klasifikuara në katër grupet tashmë të njohura si ideofone, membranofone, kordofone, areofone.
Folklori muzikor shqiptar e bën jetën evet në një ndarje specifike, që lidhet me format e të shprehurit muzikor dhe me tipet kryesore të instrumenteve të përdorur. Lumi i Shkumbinit, që përshkon mes për mes Shqipërinë, përvecse ndan dy dialektet kryesore të vendit në Gegë në Veri të Shkumbinit dhe në Toskë në Jug të Shkumbinit, shërben edhe si kufi natyror për klasifikimin e tipologjisë së folklorit muzikor. Në veri të lumit Shkumbin lokalizohet zona monodike e të shprehurit muzikor, e shoqëruar kjo me shkallët modale (diatonike apo kromatike) sëbashku me vegla muzikore specifike për këtë zonë, si lahuta dhe çiftelia. Ndërkohë, për trevat që shtrihen në jug të lumit Shkumbin është karakteristik fenomeni i të shprehurit muzikor në iso-polifoni (ang. Poliphonie with burdon) me përdorimin e shkallëve pentatonike si dhe të instrumenteve specifik si gajde dhe bicula (fyell i dyfishtë). Krahas muzikës fshatare pa shoqërim me vegla (a capella), duke nisur nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë, lindi dhe u kristalizua muzika popullore qytetare, që në Jug të Shqipërisë takohet kyesisht në qytetet Korçe, Vlorë, Sarandë, Delvinë, Përmet, Leskovik, Pogradec, me formacionin polifonik të Sazeve (të përbërë nga instrumente të importuar si klarineta,violina dhe fizarmonika, si dhe nga vegla popullore karakteristike si lahuta, dajre, fyell), ndërsa në Veri në qytetet Shkodër, Durrës, Elbasan, Kavajë, etj., shoqëruar nga ansamble popullore monodike ose monodi me shoqërim (të përbërë nga vegla të importuara si klarineta, fizarmonika dhe violina, por edhe nga vegla të traditës popullore, si kemanxhia, fyelli, etj).Nisur nga roli i dorës së parë që ka në traditën shqiptare, folklori muzikor studjohet si lëndë e veçantë në shkollat e mesme të përgjithëshme, në ato artistike, si edhe në Akademinë e Arteve të Tiranës, ku formohen edhe etnomuzikologët e ardhëshëm.

Regjistrimet e folklorit muzikor shqiptar nisin që prej viteve 1900 e këtej. Përpara viteve 1940 ato janë realizuar pranë shoqërive Odeon, Columbia, Pathé, His master’s voice. Regjistrime më të vona takohen edhe në formën e CD-ve, si CD me muzikë të “Familjes Lela”, prodhuar në Francë më 1992 nga Judigo; dy CD me muzikë toske të “Laver Bariut”, prodhuar përkatësisht në Greqi dhe Angli, etj.

Aktivitetet kryesore folklorike shqiptare janë Festivali Folklorik Kombëtar, mbajtur çdo pesë vjet, i cili ka filluar në vitin 1952 në qytetet Lezhë dhe Tiranë, për të vijuar më pas në dy qytetet muze me arkitekturë mesjetare, Gjirokastër dhe Berat; Festivali Kombëtar i Këngës Popullore Qytetare në Elbasan; Takimi i Rapsodëve Lahutarë në Lezhë; Takimi i Sazeve në Korcë; Takimi i Grupeve Polifonike në Vlorë dhe Gjirokastër; Takimi i Grupeve dhe Shoqërive Folklorike (NGO) në Sarandë.
Organizatat folklorike kryesore që veprojnë në Shqipëri, të krijuara kryesisht pas viteve 1990 me qëllim mbështetjen e folklorit dhe të traditave popullore në përgjithësi, janë: Elena Gjika – Përmet, Demir Zyko – Skrapar, Shoqëria Folklorike Gramsh; Grupi Bilbili – Vlorë, Gjirokastër; Shoqata Tirana – Tiranë, Kastrioti – Krujë, etj.

Institucioni i vetëm shkencor që merret me studimin e folklorit është Instituti i Kulturës Popullore në Tiranë, i përbërë nga departamenti i etnomuzikologjisë dhe etnokoreologjisë dhe nga departamenti i etnografisë. IKP boton revistën periodike Kultura popullore. Pranë tij gjendet një arkiv shumë i pasur me mbi 60000 ekzemplatë të mbledhur në tërë Shqipërinë.
Disa nga librat më të rëndësishme mbi Folklorin Muzikor Shqiptar janë: Gjurmime Folklorike i Ramadan Sokolit (Tiranë, 1981); Polifonia labe i Spiro Shitunit (Tiranë, 1989); Polifonia dyzërëshe e Shqipërisë së Jugut i Beniamin Krutës (Tiranë, 1989); Folklori muzikor shqiptar i Sokol Shupos (Tiranë, 1997); Muzika me saze + CD i Vasil. S. Toles (Tiranë, 1997).

Muzika profesioniste
paraqitet si një ndër traditat më të reja artistike shqiptare . Fillimet e saj i përkasin viteve 1920-1930 të shekullit XX, ndërsa zhvillimet më të rëndësishme periudhës së mbas Luftës II Botërore e këtej. Sidoqoftë, nga të dhënat e deritashme, studjuesi i njohur i traditave muzikore shqiptare, Prof. Ramadan Sokoli, në librin e tij 16 shekuj (Tiranë; Eurorilindja, 1995) argumenton së paku kontributet e dy figurave të shquara shqiptare në artit kishtar mesjetar. I pari prej tyre është Niketë Dardani, i njohur ndryshe si Niketa i Ramesianës, lindur rreth vitit 340 në Ramesianë të Dardanisë. Personalitet poliedrik, teolog, vjershëtor, muzikant, mik i afërt i Aurel Ambrason, N. Dardani emërohet në moshën 26 vjecare Ipeshkëv i Ramesianës. Vepra e tij më e njohur është himni Te Deum Laudamos, i përhapur në Europë më 525, dhe mbi të cilin kanë shkruar muzikë kompozitorë të tillë si G.B.Lulu, G.F.Haendel, J.S.Bach, W.A.Mozart, F.Schubert, G.Verdi, G.Mahler, etj. Muzikanti tjetër, Jan Kukuzeli, i lindur në qytetin bregdetar të Durrësit rreth viteve 1078-1088, njihet si një ndër figurat më të mëdha të kishës bizantine Arsimohet dhe afirmohet në Kostandinopojë, për t’u vendosur më pas në kishën Laura e madhe në malin Athos, ku harton edhe veprën madhore të jetës së tij, shkrimin neo-biznatin. Disa nga krijimet e tij kryesore janë Himnet Aniksandri, Kënga e Kerubinëve, Psalmi 107, Polilei 117, të pasqyruara pothuajse në të gjitha antologjitë e muzikës bizantine.
Në periudhën e Rilindjes Kombëtare jeta muzikore shqiptare pasurohet me forma të reja, të cilat i drejtohen mjediseve të gjëra qytetare. Qendra të rëndësishme kulturore e muzikore të kohës janë qyteti i Shkodrës në Veri dhe ai i Korçes në Jug të vendit, ku krijohen formaconet e para orkestrale dhe korale laike. Sidoqoftë, përpjekjet më serioze për krijimin e një arti muzikor profesionist i gjejmë së pari tek kompozitori franceskan Pader Martin Gjoka (1890-1940), i cili punoi përgjithësisht pranë kishës franceskane të qytetit të Shkodrës, ku përvec muzikës fetare, kompozoi disa vepra vokale dhe instrumentale, midis të cilave një sinfoni, pjesë korale, pjesë për instrumente të ndryshëm, etj. Ndërkohë, Gjoka shquhet edhe si veprimtar i muzikës, duke formuar e drejtuar formacione të ndryshme instrumentale e vokale. Brezi i parë i kompozitorëve shqiptarë të pas-Luftës II Botërore përbëhet nga një grup muzikantësh, pjesa dërrmuese e të cilëve u formuan në Konservatorin Cajkovski (ang. Tchaîkovski) të Moskës, ndërsa të të tjerët pranë shkollave perëndimore. Dy veprat kryesore me të cilat themelohet tradita muzikore profesioniste shqiptare janë Sinfonia (1956) e Çeks Zadesë (1927-1992) dhe opera Mrika (1958) e Prenga Jakovës (1917-1969), që të dy kompozitorë me origjinë nga Shkodra, dhe i pari i cilësuar shpesh herë si babai i muzikës profesioniste shqiptare. Gjatë viteve 1950-1990 tradita e re muzikore shqiptare bëri hapa të rëndësishëm përpara, duke ezauruar në një mënyrë apo një tjetër vonesën e gjatë në kohë. Repertori muzikor shqiptar plotësohet me të gjitha format e gjinitë tradicionale, që nga ato të muzikës së dhomës e deri tek ato skenike. Një rol përcaktues për këtë luajti ngritja për të parën herë në Shqipëri e institucioneve të tilla të rëndësishme muzikore, si Filarmonia e Shtetit, Teatri i Operas dhe Baletit, disa orkestra sinfonike dhe ansamble korale në Tiranë dhe në qytete të tjera të vendit, si Shkodër, Korçe, Vlorë, Elbasan, Durrës, si dhe krijimi i sistemit të plotë të edukimit muzikor. Zhvillimet muzikore shqiptare të kohës pësuan një rritje të ndjeshme që prej gjysmës së dytë të viteve 1960 me Koncertet e Majit të Tiranës, të cilat u mbajtën në mënyrë periodike nga viti 1967 deri më 1990 duke aktivizuar muzikantë e trupa profesioniste dhe amatore. Përgjithësisht muzika e kësaj periudhe ka një orientim tradicional klasiko-romantik dhe një mbështetje të fortë në folklorin muzikor shqiptar. Përvec Zadesë dhe Jakovës, disa nga figurat kryesore të muzikës shqiptare të gjysmës së dytë të shekullit XX janë Tish Daija (1926), Nikolla Zoraqi (1929-1991), Tonin Harapi (1928-1991), Feim Ibrahimi (1935-1992), Shpëtim Kushta (1946), Thoma Gaqi (1948), etj. Në kushtet e izolimit të vendit, muzika shqiptare e kësaj periudhe, ashtu si të gjitha artet në përgjithësi, me përjashtim të përpjekjeve të rastit, e pati të pamundur avancimin drejt zhvillimeve bashkëkohore perëndimore.

Mbas viteve 1990 situata muzikore në Shqipëri njohu zhvillime krejtësisht të reja, të cilat synuan integrimin e shpejtë në strukturat artistike europiane. Një rol të rëndësishëm për këtë luajti formimi i shoqatave muzikore, si Shoqata e Muzikës së re Shqiptare (NAM, anëtare e Konferencës Europiane të Muzikës së Re) dhe Shoqata Mbarëshqiptare e Profesionistëve të Muzikës (seksioni shqiptar i ISCM), pranë të cilave është grumbulluar pjesa dërrmuese e kompozitorëve dhe interpretesve të vendit, dhe që aktualisht shërbejnë si tribuna kryesore të krijimtarisë së re muzikore të kompozitorëve shqiptarë.

Institucionet muzikore më të rëndësishme në Shqipëri janë Teatri i Operas dhe i Baletit, Anasambli i Këngëve dhe Valleve Popullore (që të dyja në Tiranë), ku janë përqëndruar muzikantët e kërcimtarët më të mirë të vendit. TOB, me seli në sheshin Skënderbej, ka një aktivitet permanent sezonal, ku vendin më të rëdësishëm e zenë shfaqjet e repertorit klasik e romantik; ndërsa AKVP, i përbërë nga grupi i valleve, i korit, orkestrës dhe solistëve, përfaqëson një institucion muzikor profesionist fare specifik, repertori i të cilit mbështetet kryesisht në përpunimin artistik të traditës muzikore e koreografike popullore.

Formacionet orkestrale më të rëndësishme të vendit janë Orkestra Sinfonike e Teatrit të Operas dhe Baletit, Orkestra Sinfonike e RTV, Orkestra Sinfonike e Akademisë së Arteve dhe Orkestra e Dhomës e drejtuar nga muzikanti Zhani Ciko - kjo e fundit, me një veprimtari të dendur disavjeçare brenda dhe jashtë Shqipërisë, dhe shpesh herë laureate në aktivitete europiane. Ndër dirigjentët kryesorë janë Ermir Krantja, Rifat Teqja, Ferdinand Deda, Bujar Llapi. Repertori koncertal i këtyre formacioneve përfshin muzikë që nga periudha barok e deri në shekullin XX, por në përgjithësi ai anon për nga tradita klasiko-romantike dhe krijimtaria e autorëve shqiptarë.
Sistemi i edukimit muzikor në Shqipëri u themelua me hapjen për të parën herë në vitin 1947 të Shkollës së Mesme Artistike “Jordan Misja”, që me kalimin e kohës u shoqërua me disa shkolla të tjera të llojit në qytetet kryesore të vendit, si Durrës, Shkodër, Elbasan, Korçe, Vlorë, Fier, Gjirokastër, etj. Më 1962 hapet Koservatori Shtetëror i Tiranës, tashmë i përfshirë si një Fakultet më vete në Akademisë e Arteve të Tiranës, ku bëjnë pjesë gjithashtu dhe Fakulteti Dramatik dhe ai i Arteve Figurative. Pranë shkollave të muzikës dhe Akademisë së Arteve ushtrojnë aktivitetin e tyre mësimor dhe koncertal orkestra sinfonike dhe formacione të tjera të muzikës së dhomës sëbashku me koret. Midis këtyre të fundit, një aktivitet intensiv, shpesh herë të vlerësuar me çmime ndërkombëtare, ka Kori i Vajzave të Akademisë së Arteve, me dirigjent Milto Vakon. Po në Tiranë, gjatë dekadës së fundit të shekullit të kaluar, nën drejtimin e mjeshtres së korit Suzana Turku, është krijuar edhe kori tjetër i njohur i vendit, Pax Dei.

Aktivitetet kryesore të jetës së sotme muzikore shqiptare mbahen kryesisht në Tiranë dhe pjesa dërrmuese e tyre realizohen nëpërmjet veprimtarisë së shoqatave muzikore, përmes të cilave janë afirmuar emra të rinj kompozitorësh, si Aleksandër Peçi, Sokol Shupo, Vasil. S. Tole, Endri Sina, etj., dhe ushtrojnë aktivitetin e tyre koncertal ansamblet e specilizuara për interpretimin e muzikës së re, SPECTRUM dhe ASMUS. Që prej vitit 1992 NAM organizon Festivalin e përvitshëm të muajit maj, Ditët e Muzikës së Re Shqiptare, ndërsa prej vitit 1994 Festivalin e Interpretimit të Muzikës Bashkëkohore “Nikolla Zoraqi”. Me inisiativën e Seksionit shqiptar të ISCM qyteti i Tiranës pret në çdo sezon vjeshte muzikantë dhe artistë të huaj, pjesëmarrës në veprimtarinë komplekse Vjeshta e Tiranës, inaguruar në tetor 1994. Veprimtari të tjera permanente të fushes së interpretimit dhe krijimtarisë muzikore janë Festivali i Romancës Shqiptare (organizuar që nga viti 1994 nga Shoqata muzikore “Tonin Harapi”), Konkurset e pianistëve të rinj (organizuar që nga viti 1993 nga Shoqata EPTA), etj.
Qendrat muzikore koncertale janë të shtrira në disa prej qyteteve kryesore të vendit; në Tiranë ndodhen midis të tjerash Salla e Koncerteve e Akademisë së Arteve, ajo e Qendrës Ndërkombëtare të Kulturës, Teatri Rubairat, etj; në Shkodër salla e Teatrit Migjeni, në Korçë Salla e Koncerteve e Shtëpisë së Kulturë; në Elbasan salla e Teatrit Skampa; në Durrës, Salla e Koncerteve e Pallatit të Kulturës; etj.

Muzika e lehtë shqiptare
bën pjesë edhe ajo në traditën e re artistike të formuar mbas Luftës II Botërore, pavarësisht disa përpjekjeve të pjesëshme që zënë fill gjatë viteve 1920-1930. Këngëtarët dhe instrumentistët e muzikës së lehtë e zhvillojnë veprimtarinë e tyre kryesisht pranë trupave të Teatrove të Varieteve, pothuajse aktive në të gjitha qytetet kryesore të Shqipërisë. Sidoqoftë, Tirana, si qendër kryesore kulturore e vendit, është njëherësh edhe qyteti më i pasur i veprimtarive të muzikës së lehtë. Këtu zhvillohen në mënyrë të rregullt dy aktivitetet kryesore të vitit, Festivali Kombëtar i Këngës në Radio-Televizion (themeluar në vitin 1962) dhe Festivali i Pranverës - ky i fundit destinuar kryesisht për muzikantët e rinj, ndërsa të dy sëbashku, të njohur si aktivitete ekskluzive të Radio-Televizionit Shqiptar. Mbas viteve 1990 kënga e lehtë shqiptare pësoi zhvillime të rëndësishme si rrjedhojë e hapjes së përgjithëshme kulturore të vendit ndaj shoqërisë perëndimore. Me formimin e traditës bazë të llojit, të kryesuar nga emra shumë popullorë për publikun shqiptar, si ai i këngëtares së shquar Vaçe Zela, i kompozitorit Agim Prodani, i fizarmonicistit, kompozitorit dhe aranzhatorit Agim Krajka, në Shqipërinë e fund-shekullit të njëzetë, muzika e lehtë mund të cilësohet si një ndër fushat e artit, që njohu ridimensionime ndër më të të ndjeshmet, duke adaptuar format dhe drejtimet kryesore të njohura perëndimore. Aktualisht ajo njeh të gjitha zhvillimet e mundëshme, që nga muzika rok, xhaz, rap, tekno, etj, duke synuar njëherësh edhe pasurimin me elemente ritmike dhe timbrikë të folklorit muzikor vendas. Shqipëria ka sot një numër të madh interpretësh, kompozitorësh, kantautorësh, aranxhuesish të muzikës së lehtë, ndër më të njohurit e të cilëve janë Ardit Gjebrea, Elton Deda, Elsa Lila (këngëtarë), Shpëtim Saraçi (kompozitor-aranzhator), etj, si dhe një sërë kompleksesh të muzikës alternative.

nga **CLICHE'** Sun Dec 16, 2012 4:09 pm

Muzika per mua eshte ilaci shpirtit, e degjoj kudo qe jam , kur punoj, kur gatuaj, kur jam ne makine, ne dush edhe para se te fle,,,ne cdo moment, me duket se me qeteson dhe me rrethon nje energji pozitive me ben te ndjehem ne forme gjithmone dhe ne cdo kohe