Aleksandër Stavre Drenova.

nga **Morena** Thu Jun 09, 2011 7:39 pm

Aleksandër Stavre Drenova, i njohur në letërsinë tonë me pseudënimin
Asdreni qe nga ata poetë krijimtaria e të cilëve u përket njëherësh dy
periudhave. Poezia e tij u shkri që nga faza e fundit e Rilindjes deri
në periudhën e Pavarësisë. Poeti pati një jetë të gjatë krijuese, rreth
dyzet vjet.
Asdreni lindi në fshatin Drenovë të Korçës më 1872.
Mësimet e para i mori në Korçë. Që në moshën trembëdhjetëvjeçare shkoi
në kurbet, në Rumani, ku vazhdoi shkollën e mesme, dhe më vonë
fakultetin e shkencave politike, të cilin nuk arrit ta mbaronte. Për të
fituar bukën e gojës dhe për të vazhduar studimet djali i ri detyrohet
të bëjë gjithfarë punësh të rënda. Që herët lidhet me lëvizjen atdhetare
të shqiptarëve të Bukureshtit dhe bëhet një nga përfaqësuesit më të
shquar të saj. Në vitin 1900 filloi të botojë vjershat e tij të para në
shtyp dhe të bëhet i njohur si talent i ri që premtonte. Poezia e tij e
kësaj kohe ka karakter kushtrues, po poeti i ri nuk ka gjetur ende
individualitetin e vet, është nën ndikimin e Naimit. Në të njëjtën kohë
Asdreni botoi në shtyp artikuj me formë të përparuar demokratike dhe
antifeudale. Më 1904 botoi vëllimin me poezi "Rreze dielli" që do të
pritej mirë nga lexuesi dhe nga shtypi dhe do të përshëndetet nga Çajupi
me fjalët entuziaste; "Tani besoj se Naim beu nuk vdiq, se vendin që la
ai bosh e zure ti".
Asdreni u bë një nga udhëheqësit e lëvizjes
atdhetare ndër shqiptarët e Rumanisë. Ai çeli një shkollë shqipe në
Kostancë për fëmijët e mërgimtarëve shqiptarë, pasqyroi në shkrimet e
veta ngjarjet e Shqipërisë, mblodhi ndihma për kryengritësit e Kosovës,
bashkpunoi me Nolin për shkëputjen e kishës shqiptare nga kisha greke,
ishte sekretar i mbledhjes së Bukureshtit që e kryesonte Ismail Qemali
në vjeshtë të vitit 1912 dhe ku u vendos shpallja e menjëhershme e
Pavarësisë. Jo më kot pikërisht në atë vit del në dritë vëllimi i dytë
me vjersha i Asdrenit "Ëndërra dhe lotë" ku shfaqet plotësisht talenti i
tij dhe që solli një ndihmesë të shquar në letërsinë shqiptare të
Rilindjes.
Më 1914 Asdreni erdhi në atdhe që të ndihmonte në forcimin
e pushtetit kombëtar, po, i zhgënjyer nga turbullimet e kësaj kohe, u
kthye në Rumani. Ai priti me gëzim Kongresin e Lushnjes, i bëri jehonë
flakë për flakë luftës së Vlorës. Pas vitit 1924 u tërhoq nga jeta
politike, duke shprehur kështu në heshtje qëndrimin e tij kundërshtues
ndaj regjimit të Zogut. Në fakt në vëllimin e tij të tretë me vjersha
"Psallme murgu" të botuar më 1930 gjejmë aludime për këtë qëndrim të
tij. Revoltën e tij Asdreni e derdhi edhe nëpër disa vjersha të mbetura
në dorëshkrime. Por zhgënjimi i tij nga realiteti shoqëror politik i
frymëzoi edhe vjersha pesimiste ose vjersha të ftohta që nuk janë që nuk
janë veçse ushtrime formaliste. Gjejmë kështu çaste, rënieje në
krijimtarinë e tij. Me rastin e 25-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë,
Asdreni u kthye në Shqipëri, po gjeti një pritje tepër të ftohtë nga
përfaqësuesit e regjimit. Poeti shkoi sërish në Rumani për të mos u
kthyer më kurrë në atdhe. Vitet e fundit të jetës përgatiti një vëllim
"Këmbanat e Krujës".
Asdreni u bë i njohur si publiçist, por ishte
edhe autor tekstesh shkollore e përkthyes. Po ai, para së gjithash,
mbetet në letërsinë tonë si një poet i talentuar lirik.
LIRIKA ATDHETARE E SHOQËRORE
Në
lirikën e vet poetike Asdreni u rikthehet të gjitha temave të poezisë
së Rilindjes, po u jep një frymë më të hapur kushtruese. Jo më kot ai
lëvron kryesisht llojet e himnit dhe të marrshit. Të njohura janë
vjershat "Betimi mbi flamur" (1907) që pas vitit 1912 u bë dhe është
Himni ynë Kombëtar, vjersha "Përpara", që dallohen nga një stil
patetiko-oratorik, i cili shpreh një patos të zjarrtë të brendshëm.
Vargjet e shumta dhe dinamike dhe njëkohësisht të thjeshta, kanë një
forcë komunikuese të veçantë.

Lart, Shqipëri,
ti je e zonja,
nga lufta sot mos ndalesh;
me trimëri
porsi shqiponja
armiqve mos iu falesh.

Krahas
kësaj retorike që shkrihet në vjershën "Përpara" me një ndjenjë të
sinqertë, gjejmë edhe lirika të tjera ku dashuria për atdheun shprehet
më me thjeshtësi e spontanitet ndjenje përmes shkrimit të mallit për
atdhe të mërgimtarit të djegur:

Me sa mall e sa dëshirë
Atë ditë po e pres,
që edhe unë atje i lirë
pranë prindërve të vdes!
("Në mërgim")

Asdreni
si Çajupi, vë gishtin te plaga e dhimbshme e kurbetit dhe e dënon atë
si shkëputje të forcave më të mira nga atdheu, dënon ata që e harrojnë
vendin e tyre.
Poeti vijon ta lëvrojë lirikën atdhetare dhe pas
Shpalljes së Pavarësisë. Më vonë kjo lirikë u drejtohet temave
historike, merr një karakter më meditativ, po i ftohet deri diku
frymëzimi.
Asdreni ka meritë të veçantë për thellësinë e
problematikës shoqërore që lëvron për herë të parë në letërsinë tonë: ai
shtron hapur çështjen e frymëzmit klasor, pasqyron konfliktin ndërmjet
shtresave të larta dhe popullit, duke e parë këtë të fundit si forcë
lëvizëse të historisë. Asdreni, madje, ëndërron për një çlirim shoqëror
të masave të shtypura, po s'e ka të qartë prespektivën. Problematika
shoqërore i frymëzon Asdrenit vjersha tepër të fuqishme si "Zëri i
kryengritësve" (1912) "Çpërblimi" ku ballafaqohen klasat kundërshtare me
një varg dinamik e një fjalor të ashpër. Edhe në këto vjersha ka
retorikë, po ajo tretet në dufin e fuqishëm të revoltës. Te "Burri i
dheut", duke i kënduar Luftës së Vlorës, Asdreni thekson karakterin
popullor të saj dhe krijon një portret kolektiv të popullit të
shfrytëzuar. Më vonë, më 1935 Asdreni do të shkruajë një vjershë po aq
të fuqishme. "Trashëgimi", që jep një tabllo tronditëse të gjendjes së
mjeruar politike, ekonomike, shoqërore e kulturore të Shqipërisë në
kohën e Zogut. Një patos satirik tepër i ashpër përshkon vjershat
"Fisnikët e Shqipërisë" dhe "Republika Shqiptare".
Tema shoqërore i
ka frymëzuar Asdrenit edhe vjersha ku ai shfaq shpresën tek populli, si
vjersha "Lulëkuqja" (1912), çuditërisht e thjeshtë dhe plot lirizëm, po
edhe plot forcë ku nëpërmjet këtij simboli të gjetur bukur himnizohet
populli dhe pohoet besimi tek ai.
Asdreni e pasuron letërsinë tonë
edhe në lirikën e dashurisë dhe në lirikën e natyrës. Lirika e tij e
dashurisë trajton tema të ndryshme dhe dallohet nga konkretësia,
çiltërsia, thjeshtësia, nga një lirizëm i ngrohtë që shkrihet herë-herë
me një humor të lehtë. Asdreni shkruan edhe balada me subjekt me këngë
dashurore që u përhapën në popull.
Në fazën e dytë të krijimtarisë
Asdreni shkruan lirika dashurie disi të stërholluara dhe abstrakte që
dëshmojnë se rënia shpirtërore për shkak të atmosferës mbytëse që e
rrethon, i ka dëmtuar edhe frymëzimin. Poeti kërkon shumë në fushën e
formës dhe thith edhe nga rrymat moderniste të kohës, po jo me shumë
sukses.
Në lirikën e natyrës Asdreni tregohet tepër origjinal duke na
e dhënë natyrën (për herë të parë në krahasim me rilindësit e tjerë) të
shkrirë me jetën e vet. Më shpesh në lirikat e veta të natyrës. Asdreni
do na japë tablo të gjalla, konkrete e të dhimbshme të vendlindjes.
Asdreni
e pasuron në mënyrë të veçantë poezinë tonë edhe në lëmin e formës,
duke krijuar lloje të reja strofash e vargjesh, duke lëvruar madje edhe
vargun e lirë. Ai sjell në letërsinë tonë një figuracion të begatshëm.
Simbolet, krahasimet dhe epitetet e tij shquhen në përgjithësi për
origjinalitetin e tyre. Poezitë më të bukura Asdreni i shkruan kur
shkrin origjinalitetin në brendi e në formë me thjeshtësi. Poeti ka
meritën që e lidhi poezinë tonë me poezinë bashkëkohore evropiane.
Veçse në kërkimet e tij për forma të reja Asdreni nuk ka sukses kur nuk i mbetet besnik individualitetit të vet krijues.
Në
poezinë e Asdrenit ka një farë racionalizmi që në vjershat më të mira
mënjanohet nga shpërthimi i ndjenjës ose vështrimi i realitetit
nëpërmjet prizmit të humorit të shëndetshëm fshatarak.
Asdreni është
një figurë tepër origjinale dhe e ndërlikuar si poet. Poezia e tij,
ndonëse nuk pati ndikimin e asaj të Naimit dhe të De Radës, e pasuroi në
mënyrë të ndjeshme letërsinë tonë.
Hymni Kombëtar

Rreth flamurit të përbashkuar,
Me një dëshire me një qëllim,
Të gjithë Atij duke u betuar,
Të lidhim besën për shpëtim.

Prej lufte veç ai largohet,
Që është lindur tradhëtor,
Kush është burrë nuk frigohet,
Po vdes, po vdes si një Dëshmor.

Në dorë armët do ti mbajmë,
Të mbrojmë Atdheun në çdo vend,
Të drejtat tona ne si ndajmë,
Këtu armiqtë s'kanë vend.

Se Zoti vet e tha me gojë,
Që kombe shuhen përmbi dhe,
Po Shqiperia do të rrojë,
Për te, për te luftojmë ne.

Sa te Dua Shqiperi
Sa te dua, o Shqiperi,
sa me mall ndiej e sa deshire,
per ty gaz e dashuri
mu ne me ka mbire!

Se per mua, o Atdhe,
je nje lule aq e vyer,
sa nuk gjendet permbi dhe
shpirtin tim per te ushqyer!

Kosoves

Kosovë, o vend' i famshëm i trimnis,
Kosovë, o lule e bukur e Shqipnis!
Ti bjeshkat plot vjollca rreth i ke,
Si vashë e virgjen: nuse sikur je;
Dhe malet me bor
Mi krye i ke kunor!

Kosovë, o atdhe i lavduem i burrnis
Ti ke pas kjen mbretnesha e Rumelis!
Nalt mbaje kryet t'and si gjithmon
Difto-u e zonja; koha sot e don
Ti t'çohesh përseri
N'luftë t'mbarë për liri!

Se teje të madhe shpresë ushqen Shqipnija
Me burra ti q'i len, t'gjatë si selvija,
Sakola mali, shoq në bot' që s' kanë
Si luaj e si dragoj plot forcë që janë,
Që e derdhin gjakun prrue
Atdheun për m'e shpëtue!

Ke bij që s'kanë drojë asnjë pikë
As syni far' u tutet, s'dinë as frikë
Anmikut kur i sulen me rrebtsi
Si breshni mi te hidhen me duhi.

Gra e vasha ke, si zana sy-mëdha
Trimnesha qi Shqipnija din m'i ba
Qi rrokin armët në luftë me gas tuj shkue
Ja se me mund, ja se me dekun tuj luftue!
Për nder të shtëpis s'vet;
E falin shpirt e jet!

Kosovë, o trimneshë, lule e rrallë
Detyrën tin' e ke me dal sot n'ballë
Se mbrrini koha, tokën për m'e mprue
Anmiqt e motçëm jashtë me i dëbue
Se mjaft e kanë robnue
Dhe n' zjarm e kanë prue!

A mund m'e durue pa pra kët zgjedhë
Që të huejt para syve të t'venë ledhe
Për me t'rrzue nër kamb' e për me t'shkel
Për me t'ba gjithë copë, mirë si ju del
Dhe duersh mos të lëshojn'
Prej faqes s'dheut të t'shojn!

Disa "Serbi e vjetër" duen me i thanë
"Maqedhoni" do t' jerë emnin ja lanë!
Atyne si u pëlqen kufijt i venë
Shqipnija veç mbas dojes s'tyne me kjenë;
Mendojnë pa turp kurrfarë
Se s'ka nji komb Shqiptarë!

Përpara burra, rrokni hut' e shpatë
Prej zis pështonëje Kosovën e ngratë
At' nanën t'uej t'lidhun kamb' e dur
Q' anmiqt e kan vorrue me dhe e me gur,
Me lott qi qan e ankon
E asnji nuk i ndihmon!

Shqyptarë mos kujtoni bes' e fe
Po nanën ju kujtoni qi u ka le
Qi ka mbet fill e vetum si gru e ve
Prej bijet e harrume mi ket dhe!
Se ansht turp i math për ju
Të huejt me i u çnderu!

Sot ora mbrrini, dita e bekueme
Shqipnin m'e ba në bot' një vent t'lirueme!
Kosovës emnin me ja ngref te qilli
Për çud të botës sa ka me shkëlzy dilli
Me rrnue një Shqypni
Si zonjë në lumni.

Shqyptarë, çoni-u, vllazën ora mbrrini
Si Geg' e Toskë nalt flamurin e ngrini!
Një Manastir, Shkup, Shkodër e Janinë
Një trup bani-e an' e mb'anë Shqypninë
Si ç'trimit mirë i prek
Me nder n'luftë me dek!

Thursday	+14°	+7°
Friday	+12°	+6°
Saturday	+13°	+4°
Sunday	+11°	+1°
Monday	+11°	+1°
Tuesday	+12°	+5°

Aleksandër Stavre Drenova.

Aleksandër Stavre Drenova.

MENU

SHTYPI I DITES

REVISTA

FAQET PARTNER