100-vjetori i kryengritjes se Malesise se Madhe!

Ne Shqiperi dhe ne Malesi te Madhe kane filluar festimet ne perkujtim
te 100-Vjetorit te kryengritjes se Malesise se Madhe. Keto
kryengritje e malesoreve kunder Perandorise Osmane, pervec se coi ne
ngritjen e pare te flamurit kombetar ne token shqiptare c’prej kohes se
Gjergj Kastriotit, sipas historianeve ka nje rendesi te vecante ne
levizjen e rilindjes kombetare shqiptare, sepse veprimtarite dhe
lufterat e malesoreve terhoqen, si asnjehere me pare, vemendjen e
shteteve evropaine si edhe opinonit publik te kohes ne Evrope, mbi ato
qe po ndodhnin ne Sqhiperi. Levizja e kryesuar nga prijsi i Malesise
se Madhe Ded Gjon Luli dallohet nga te tjerat, pikerisht nga jehona qe
lufta e malesoreve beri ane e mbane Evropes. Nje merite tjeter e
kryengritjes se Malesise se Madhe eshte fakti se kejo levizje kishte
qellime mbarekombetare, gje qe gjeti ndihmen dhe perkrahjen e Ismail
Qemalit e Luigj Gurakuqit, te cilet me patriote te tjere te kohes, duke
pare luften serioze te Malesoreve, shkuan ne Podgorice te Malit te Zi,
ku perpiluan Memorandumin qe permbante nder te tjera kerkesat e
Shqiptareve per nje Shqiperi me administrate dhe gjuhe e buxhet te
vetin, e qe Shqiperia te drejtohej nga nje guvernator shqiptar e kerkesa
te tjera. Memorandumi, ne te vertete, ishte nje pasqyrim i kerkesave
te gjithe shqiptareve. Kerkesat e Malesoreve te shfaqura ne Memorandum ,
i bene kryengritesit Malesore t’i paraqiteshin botes se atehershme si
perfaqsues te aspiratave te mbare kombit shqiptar. Lufta per liri e
Malesoreve, 100 vjete me pare, dhe ngritja e flamurit te Skenderbeut ne
Deciq me 24 Mars, 1911, ishte symbol i vellazerimit te kombit shqiptar
dhe tregoi se Shqiptaret kishin nje atdhe qe deshironte liri dhe drite
per te dalur nga erresira shekullore e roberise osmane. Si rrjedhoje e
ketyre ngjarjeve, gazetat ane mbane Evropes shkruanin per Shqiperine,
jo me si nje fraze e zbrazet gjeografike, por per nje popull qe ishte ne
prak te lirise dhe te clirimit nga zgjedha shekullore e pushtimit
turk. Kryengritja e Malesorve, ne krye me Ded Gjo’ Lulin frymezoi edhe
kryengritjet e tjera ne Kosove dhe ane e mbane trojeve shqiptare, ose
vilajeteve te asaj kohe, duke cuar me ne fund ne shpalljen e Pavaresise
se Shqiperise me 28 nentor, 1912, fale sakrificave dhe derdhjes se
gjakut te deshmsoreve si Ded Gjo Luli me Malesoret, te cilet luftuan
dhe vdiqen per idealin e shenjte te te drejtave kombetare te
shqiptareve.
Presidenti i
Shqiperise, Zoti Bamir Topi, Topi me 24 Mars,mori pjese ne shenimin e
pare festiv ne Shkoder, titulluar “Ku e muer emrin Malësia”, me rastin e
100-vjetorit të Kryengritjes së Malësisë së Madhe
Në fjalën e tij të rastit, Kryetari i Shtetit shqiptar iu drejtua përfaqësuesve të Malësisë së Madhe duke thene:
“Është
kënaqësi dhe privilegj të jem sonte me ju për të lartësuar së bashku
kujtimin e një ngjarje, e cila ka ndryshuar përgjithmonë historinë tonë
dhe kujtimin e atij burri, i cili e ideoi atë dhe pas shekujsh robërie,
shpalosi flamurin e Kastriotit në tokën shqiptare. Nuk mund të ndahen,
janë një binom nga ato që historia prodhon në orët e saj më të ndritura
për një komb apo vend! Ju i dini! E kanë emrin: Kryengritja e Malësisë
së Madhe dhe Dedë Gjo Luli!
Malësorët
e vitit 1911 dhe prijësi i tyre u bënë zëdhënësit e drejtëpërdrejtë të
Rilindjes Kombëtare dhe platformës së tyre për liri. Në të njëjtën kohë,
ata ishin vijues të traditës së tyre shekullore për rezistencë ndaj
okupatorit! Kur ekzistenca e këtij kombi të lashtë ishte në rrezik nga
pesha e pushtimit të gjatë dhe nga konjukturat politike të kohës, nën
shembullin e heronjve antikë të kësaj toke, në skenën e përgjakshme të
Ballkanit, në Malin Deçiç, ngjitet Dedë Gjo Luli si fuqi shpirtërore dhe
ushtarake e një populli që do t’i thotë lamtumirë së keqes!
Me
pushkën e qëndresës dhe me emblemën e identitetit shqiptar, me flamurin
kuq e zi në dorë, ai do t’i përcillte botës mbarë kumtin e Skënderbeut
se kjo tokë ka zot, se kjo tokë ka malësorë, shqiptarë dje dhe shqiptar
sot, shqiptarë përgjithmonë!
Dedë
Gjo Luli ngjitmas me fatin e Shqipërisë eci nëpër rrugë të vështira,
rrugë që e çuan atë drejt Bratilës së Deçiçit, majë nga e cila shihej
horizonti i Shqipërisë. Ajo ishte rruga e atdhedashurisë, rruga e cila e
çoi drejt një vdekje prej martiri që pushtuesit ia kurdisën në vitin
1915, atëhere kur vendi përsëri ishte pranë greminës. Jam i bindur se
një rrugë si ajo e Dedë Gjo Lulit fillon me jetën dhe mbaron me
pavdeksinë.
Në panteonin e
Atdheut, aty ku përjetësia dhe mirënjohja e brezave bëhen një, burrat e
sojit të Dedë Gjo Lulit janë pushkë të ngrehuna të Shqipërisë siç do t’i
quante Ismail Qemali asokohe, por edhe modele për çdo bir shqiptari!
Rojtar i përjetshëm i fateve të Shqipërisë mbetet ai. Kryengritja që
filloi më 24 Mars të vitit 1911, e ndezi flakë gjithë Shqipërinë, flakë
që nuk u shua kurrë, kryengritje pas kryengritje deri në shpalljen e
Pavarësisë me 28 nëntor 1912. Më lejoni të pohoj se shtizë e atij
flamuri ishte Dedë Gjo Luli.
Të nderuar të pranishëm,
Shumë
kryengritje kanë shenjuar jetën e Malësisë së Madhe, identitetin e saj
dhe sigurisht të gjitha janë një kontribut i vyer në konsolidimin e
Shqipërisë, por njëra prej tyre më shumë se çdo akt tjetër na rreshton
përkrah atyre popujve që zgjodhën ta kundërshtojnë diktaturën komuniste,
pavarësisht nga rrethanat e pafavorshme në të cilat u ndodhëm.
Malësorët e Kelmendit dhe të gjithë Malësisë zgjodhën luftën në vend të
nënshtrimit, ashtu siç këndohet në epet e tyre të vjetra, ashtu siç ua
kishin lënë amanet të parët, ashtu siç ua lypte nderi dhe zakoni, sepse
malësori në dijen time i është falur gjithmonë, Zotit dhe Shqipërisë,
nderit dhe besës.

FJALA E PRESIDENTIT BAMIR TOPI NE MBREMJEN FESTIVE NE SHKODER

Të dashur miq,
Nuk
është rastësi që shumë nga visaret tona kombëtare u endën në këto male
dhe u bënë testamente të përjetshme kulture në Shkodrën historike. Eposi
i Kreshnikëve, baladat, këngët, përrallat kombëtare, Kanuni i Maleve e
shumëçka tjetër u mblodhën pikërisht edhe në krahinën e Malësisë së
Madhe nga etërit françeskanë, të cilët në letërsinë e tyre ofruan
malësorin dhe gjuhën e tij si model, sepse për ta gjuha do të thotë
vazhdimësi, kulturë dhe rezistencë. Nga një traditë e tillë, natyrshëm, i
imponohet kulturës kombëtare dhe sinkronizon me të emra të së djeshmes
dhe të sotmes, intelektualë të rangut të parë si vëllezërit Mirash e
Nikoll Ivanaj, artistë me rëndësi botërore si Luk Kaçaj dje, e Angjelin
Prelocaj sot, tejet i famshëm në skenat botërore, shkrimtarë e
memorialistë unikë si At Zef Pllumi, mit i disidencës antikomuniste,
piktorë si Ismail Lulani që kanë përjetësuar në telajo historinë e këtij
vendi, klerikë të zonës, që shfaqen si elitë e lidhur me banorët dhe
gjeografinë e vendit, martirë të besimit dhe fjalës së lirë, që kanë
ndërtuar kultin modern pozitiv dhe të pashkatërrueshëm të malësorit
shqiptar!
Me këtë vetëdije, kam
kënaqësinë dhe nderin sonte të rri, të takoj, të komunikoj dhe të
dekoroj të tjerë bij të Malësisë së Madhe, të tjerë personalite, që me
veprën dhe punën e tyre, i kanë bërë nder Shqipërisë brenda dhe jashtë
saj. Prandaj, në cilësinë e Presidentit të Republikës i falenderoj ata
nga zemra për kontributin e tyre të vyer kulturor dhe patriotik.
Dhe,
së fundmi, përvjetori i njëqindtë i Kryengritjes, i paraprin
përvjetorit të njëqindtë të Pavarësisë së vendit vitin që vjen,
përvjetor aq themelues në jetën e kombit, që duhet të nxisë një katarsis
të domosdoshëm patriotik për çdo shqiptar pa dallim moshe, krahine,
bindje apo besimi, duke u ballafaquar me modelet e Deçiçit dhe të
Pavarësisë!
I përjetshëm qoftë kujtimi i Dedë Gjo Lulit dhe i Kryengritjes së Malësisë! Rroftë Malësia e Madhe! Rroftë Shqipëria!”

Duke
shprehur admirimin dhe respektin per kete ngjarje te madhe me rendesi
te kombit shqiptar, Presidenti Topi nderoi nje numer artistesh nga
Malesia e Madhe e Kosova me medalje mirenjohjeje per veprimatrine e
tyre artistsike.

Miss Edith Durham me Kryengritsit