Dy qytete në një vend – tirana dhe Tirana, një histori konflikti.

nga **Morena** Mon May 23, 2011 10:00 am

Ekziston Tirana, e njëkohësisht ekziston tirana, dy
qytete krejtësisht të ndryshme, që gjeografikisht ngrihen saktësisht
mbi të njëjtin vend. Banorët e njërit qytet janë trajnuar e indoktrinuar
që të mos i shohin dot kurrë banorët e tjetrit, e anasjelltas. Thyerja e
këtij rregulli, ndodh shumë rrallë, e në u zbuloftë, ndëshkohet.Metafora
është e huazuar nga një libër të China Mieville-it, i lexuar më herët,
por të cilin ma solli ndërmend ky pasazh në një tekst të Mustafa Nanos,
që lexova dje: [K]a dy botë në Shqipërinë e sotme; ka dy botë, të cilat, jo vetëm nuk komunikojnë, por edhe janë shumë larg njëra-tjetrës.(Është një hendek i frikshëm mes palëve)Në
fakt është e vërtetë, ka dy realitete njëherazi ekzistente që
konfirmohen haptazi ndër ne, të cilëve u ndalohet haptazi njohja e
njëri-tjetrit, të ndara prej një hendeku aq të gjerë sa që pengohet gjer
edhe shikimi i njëri-tjetrit, sepse po të ndodhte kjo njohje apo ky ballafaqim, do të niste konflikti.Por
këto dy realitete që bashkekzistojnë të pavetëdijshme nuk janë ato që
përshkruan M. Nano (e të tjerë këso kohe). Gjithnjë ka patur dy
Shqipëri, vërtet, po nuk kanë qenë Shqipëria Blu e ajo Rozë, nuk kanë
qenë Shqipëria Gegë e ajo Toskë, nuk ka qenë konflikt midis
partikulariteteve të tilla. Konflikti është më i thellë se kaq, mbi të
ndërtohet krejt aktualiteti e përditshmëria, strukturat gjigande të
pushtetit dhe procedurat minimaliste të arratisjes, e bash për këtë
arsye ky konflikt është kaq i vështirë për t’u vënë re.Ka një Tiranë dhe një tiranë, brenda të njëjtit topos,
po me banorë të ndryshëm. Them banorë, e jo qytetarë apo subjekte,
sepse në të dyja qytetet nuk ka as qytetarë e as subjekte, se mungon
esenca pozitive si premisë për dy kategoritë në fjalë. Tirana ndryshon shumë nga tirana, nëse distancohesh prej të dyjave aq sa t’i vësh re ndryshimet.Ndryshon
në arkitekturë fjala vjen, Tirana ka ndërtime madhështore, prej
materialesh të shtrenjta, prej arkitektësh të famshëm, ndërsa tirana ka
ndërtime spontane, prej muratorësh anonimë, ku betoni e tulla
mbizotëruese ende nuk ia ka marrë frymën qerpiçit shekullor.Në Tiranë ka lounges në kate të larta prej nga shihen dritat kozmopolite, ka boutiques
ku blihet art, ka salla luksoze ku mbahen konferenca e takime, ka
sallone private ku luhet poker me qindra mijëra euro në natë, ka lofts
ku banojnë çifte të reja e ambicioze metroseksualësh të të gjitha
gjinive, ka lagje ekskluzive, ku mbretëron qetësia, rendi, e ajri i
pastër, ku raportet arkitekturore respektojnë natyrën, e ku ngjyrat
harmonizohen me dëshirat.Në tiranë, nga ana tjetër, ka pijetore e
qebaptore në katet përdhese, dritaret e së cilave janë veshur me zgjyrë
e tej tyre shihet një realitet i verdhë. Ka dyqane ku shitet çdo rrobë
1900 lekë, ka tezga, ka tregje romësh dhe fshatarë që shesin perime
importi. Ka zgëqe bixhozi në çdo 50 metra ku burrat lënë paret me të
cilat do të mbanin gjallë frymën fëmijët e gratë e tyre, ka apartamente
të vockla e gri brenda pallateve që mbajnë ngjyra ylberi në kujtim të
një fenomeni që i përket së shkuarës. Ka ndërtesa të reja e të vjetra që
ngjeshen pranë njëra-tjetrës për t’i zënë frymën dritës e për ta bërë
gjithëprezent pluhurin që ngrihet prej xhadeve të ngushta ku tash nuk ka
më trotuare.Tirana ka një kulturë tjetër, tirana ka një tjetër. E
para shkollohet nëpër kopshte e shkolla private, më pas përcjell
akademi të njohura ndërkombëtarisht, prej nga kthehet me grada e me
zakone të nxëna gjetiu. Tirana ka galeri private arti ku ekspozohen
artistë e bizhu, ku këndojnë muzikë të përzgjedhur, shoqëruar nga
instrumentistë virtuozë. Ndiqet moda, ekziston larmia në paraqitje e në
veshje, gjithçka është e papritur në paraqitjet e Tiranës, ku femrat
agresive në emancipimin e tyre të përditshëm flirtojnë me meshkuj
gjithnjë e më të shpërqendruar e zëhollë.Ndërsa tirana është monotone, midis bilardove e birrarive, që së fundmi të gjithë i quajnë pub-e.
Vajzat aty dalin në dritare për të dëgjuar fërshëllimat e djemve, e
burra të sapokthyer nga kurbeti parkojnë makinat pranë oborrit të
shkollës, për të gjetur ndonjë mendjelehtë që t’u sjellë sado pak gaz
dite. Fëmijët shkojnë nëpër kopshte e shkolla publike, ku takojnë mësues
të keqpaguar, e ku nxënë mbi libra të keqpërdorur e të keqshkruar. Më
pas rriten dhe blejnë ndonjë diplomë në kinkaleritë ku shiten diploma
për masat. Muret e pallateve janë të mbushura me grafitti e grafema, me
sharje e shprehje dashurish të pamundura, ndërkohë që arti më i lartë
është ai që del prej parukerive.Qytetet nuk ndajnë institucione
të njëjta, edhe pse shtrihen në të njëjtin vend. Në Tiranë ligji bëhet,
ndërsa në tiranë, ligji imponohet. Tirana është e ndërgjegjshme për
rëndësinë e rregullit, për ruajtjen e institucionit, për respektimin e
ligjit, pagesën e taksave etj. Sepse këto i kanë bërë vetë banorët e
Tiranës, për të mbrojtur vetveten.Në tiranë, të gjithë përpiqen
t’i shpëtojnë nga pak ligjit. Ca ngaqë nuk e kuptojnë, ca ngaqë nuk ia
kanë parë hajrin, ca ngaqë iu do trapi.Në Tiranë njerëzit pyeten përditë. Në tiranë, njerëzit i pyesin një herë në katër vjet.Në
Tiranë banorët e kanë lirinë të jenë nacionalistë, liberalë,
konservatorë, komunistë, rebelë, antikonformistë, rockstarë,
socialdemokratë, fashistë, intelektualistë, profesorë, autoritete të
dijes a të zanatit, kritikë, artistë, edhe kur s’janë asgjë. Në tiranë,
edhe në qoftë ndokush diçka, presupozohet me të drejtë, që nuk është
gjë, përndryshe do qe transferuar në Tiranë.Në Tiranë njerëzit
buzëqeshin, sepse kanë gjetur mënyra më fisnike për ta vënë poshtë
tjetrin. Në tiranë njerëzit buzëqeshin sepse janë poshtë. E për të vënë
dikë më poshtë iu duhet të përveshin mëngët e të rrihen, rrugëve apo në
dhomë të gjumit.Në Tiranë fatkëqinjtë stresohen, hanë shumë apo bëjnë shoping. Në rastin më të keq bëhen melankolikë e jepen pas Lethe-s
e pas nervozizmit poetik. Në tiranë fatkëqinjtë vrasin mendjen për
fundin e muajit, për pagesën e kredisë, për të mos i prishur qejfin
shefit, për të mos zhgënjyer fëmijët apo bashkëshortin. E në qofshin me
tërë mend fatkeqë, flenë poshtë ndonjë ballkoni a ndonjë shkalle, e
jepen përgjithësisht pas nepenthe-së e lypjes.Këto dy
realitete ekzistojnë krejt të ndara, edhe pse gjeografikisht përdorin të
njëjtin qytet, të njëjtat rrugë. Nëse je brenda njërës, nuk e shikon dot tjetrën, qoftë dhe një cm. larg teje. Mund ta sodisësh, mund të të duket bukur a shëmtuar, mund të ndjesh zili apo mëshirë, po nuk e shikon dot. Sepse për ta shikuar tiranën duhet të mos jesh pjesë e Tiranës, e anasjelltas. Do të thotë, duhet të shkëputesh prej të dyjave, që të shikosh
realitetin e qytetit që nuk është i joti. Dhe kjo ngjet shumë rrallë,
pasi një ideologji e tërë edukon këdo të shohë punën e vet, e jo të
tjetrit. Në rastet kur ngjet e kur diktohet, dënohet – etiketohet me
lloj-lloj etiketash që sugjerojnë nuanca të ndryshme të marrëzisë.Dy
realitetet, në u lejofshin të vëzhgohen prej njëra tjetrës, do të
konfliktohen pashmangshmërisht. Në e pafshin njëra-tjetrën, ato do të
kapen për fyti, sepse nuk mbërrijnë dot të komunikojnë. Sepse ato flasin
dy gjuhë të ndryshme, edhe pse po shqip, edhe pse me të njëjtat fjalë.
Përshembull vetë fjalët bazë të shqipes: jetë, bukë, libër, armë,
dhunë, vuajtje, zhvillim, kënaqësi, vdekje, nesër, dje, tani, lëvizje,
shtëpi, familje, dashuri, urrejtje, unë, ti, ne, ju, kam, jam, bëj,
punoj, shes, luftoj, ruaj, flas, vras, lexoj – e shumë fjalë të
tjera bashkë me to, kanë kuptime të papërputhshme e konfliktuale në këto
gjuhë të ndryshme të dy qyteteve në fjalë. Edhe gjestet nënkuptojnë të
tjera gjëra.Do të qe detyrim i çdo personi që mbërrin ta shohë
dallimin, ta përshpejtojë ciklin e konfliktit mes këtyre dy qyteteve –
që prej tyre të lindë një qytet që është një, që nuk është më asnjë prej
këtyre dy qyteteve, por një aufhebung i tyre. Konfliktet nuk
duhen vuajtur të pashpërthyera, të paplasura, siç po i vuajmë ne,
banorët e qytetit që nuk është një. Por si do të qe rezultati i këtij
konflikti, nëse do të shpërthente tani.Nëse konflikti
midis Tiranës dhe tiranës do të shpërthente sot, rezultat nuk do të qe
përnaltësimi, dalja përtej kësaj situate përmes emancipimit.
Përkundrazi, do të qe një riprodhim i të tashmes, një përsëritje,
ndoshta e ndryshme në formë, po jo në thelb, e të njëjtës dasi midis
qyteteve. Ndoshta ca banorë të tiranës do të shkonin në Tiranë, e ca të
tjerë do të bënin rrugën e kundërt. Por asgjë s’do të ndryshonte – jo
pse janë forcat e barabarta midis pjesëve në konflikt, po pikërisht se
forcat janë të pabarabarta e janë në favor – jo ata që dëshirojnë
kohezionin, por ata të cilëve u intereson fraksionizimi, bash kështu si
është tash. Pra ata që janë përgjithësisht rehat, banorët e Tiranës,
edhe pse janë të paktë në numër, e kanë të garantuar fitoren, nëse në
fushën e shahut gurët vendosen ashtu siç janë tani. Sepse, diferenca
kryesore midis Tiranës dhe tiranës nuk qëndron tek ato që përmenda më
sipër, por te fakti që banorët e Tiranës janë në gjendje të shprehin
interesa të përbashkëta, janë të njësuar rreth tyre, ndërsa banorët e
tiranës sot për sot dinë të shprehin vetëm interesa individuale. Sado
shumë që të jenë, banorët e tiranës janë “stan me lepuj”, individë që
thyhen lehtë prej sundimit.Në një tekst të paradokohshëm Ardian
Vehbiu më përgjigjej duke e kundërshtuar përkufizimin mbi politikën si
“art i shtrimit të konfliktit”, apo si art i plasjes së flluskës së
qelbit, në pastë një art të tillë. Sipas tij [p]olitika nuk mund të jetë veçseart i kompromisit, dhe në [n]jë
sistem demokratik e nënkupton pluralizmin, ose pjesëmarrjen në politikë
të palëve me interesa dhe synime të ndryshme. E vetmja mënyrë si mund
të bëhet politikë brenda një shoqërie pluraliste është duke i ulur palët
në tryeza dhe duke arritur kompromise, pajtime, marrëveshje.(Statusi i Politikës)Mirëpo,
a po nënkuptohet pluralizmi e demokracia? A po nënkuptohet pjesëmarrja?
Historia jep mësim se as shoqëria, as dijet, nuk do të mund të
përparonin pa nxitur shtrimin e problemit (problemi s’është vecse një
mënyrë e shfaqjes së një konflikti). Një shkencë mund të shpallet e
vdekur në momentin hipotetik kur nuk mund të shtrojë më probleme. Një
shoqëri bie në stagnacion, e nuk përparon më, në momentin kur e
pamundëson konfliktin.Në sistemet e dikurshme perandorake territori interpretohej vetëm si ajo çka shfaqej si
e banueshme, domethënë si sipërfaqje tokësore ku gjallonin banorë. E
për të kontrolluar këtë sipërfaqje, perandoritë përdornin ndër të tjera
edhe ideologjinë që përcjell formula divide et impera.Ideologjia e ndarjes (dividere)
nuk ka qenë e kufizuar veç në kohë të Romës klasike. Ajo e ka përcjellë
gjithnjë sistemin e dominimit të të paktëve kundër shumësive. Sot nuk
ka perandori në sensin klasik të fjalës, ama ekzistojnë entitete të
përkufizueshme në linjat e perandorive të dikurshme, nëse territorin e
interpretojmë disi ndryshe (siç ka bërë H.Marcuse në vitet ’30, apo
D.Harvey sot fjala vjen), meqenëse aktualisht nuk banojmë vetëm
sipërfaqje, po banojmë dhe gjuhë, banojmë vlera, banojmë histori,
banojmë kulturë, banojmë ekonomi etj. Këto perandori të reja që synojnë
të sundojnë territore të reja, nën dinamizmin e fluiditetin që u
garanton zhvillimi i teknologjisë, përdorin sërish të njëjtën metodë për
të justifikuar përqendrimin e pushtetit në fare pak duar. Ideologjia e
ndarjes është ajo që bën të pamundur një të vërtetë të palës së
dominuar, përmes fraksionizimit të saj gjer te individi (i
pandashmi). Palës tjetër nuk i lejohet të jetë popull, masë, komb,
shtresë, klasë, apo çfarëdo lloj grupi që tenton njësimin (bashkimin).
Ndërkohë, në vetvete dominuesit e gjejnë të lehtë të bashkohen, pasi të
vërtetat e tyre janë pak e të lexueshme lehtësisht – pushteti, kontrolli e institucionet që e garantojnë atë.Në
kushtet e ndarjes së njërës palë, dhe përbashkimit të palës tjetër,
është e kotë të supozosh që një ballafaqim i mundshëm mund të sillte
ndryshim. Përkundrazi, do të riprodhonte aktualen.Emancipimi
politik nënkupton punën politike në dy shina, për të ndërhyrë në këtë
realitet. Së pari nënkupton përpjekjen për të stabilizuar qendra të përbashkimit në anën e atyre që janë shumë por që janë vetëm, e së dyti, përpjekja për të destabilizuar e për të krijuar përçarje
në anën e dominuesve – që gjer më tash, për të mirën e vet e kanë
krijuar një farë komunizmi të kufizuar (oksimoron ky, se komunizmi si
ide universale nuk mund të jetë përjashtuese, parciale, shtresore apo
partikulare).Në këtë sens, pasi identifikuam se cilat janë dy
Shqipëritë, le të kthehemi tek konflikti mes Partisë Demokratike e asaj
Socialiste, e të shtrojmë pyetjen se ç’anë duhet mbajtur në këtë
konflikt – duke supozuar në linjat e A.Gramscit, që të mos marrët e një
ane politike është gjithnjë e padobishme.Së pari duhet bërë e
qartë që Partia Demokratike dhe ajo Socialiste janë parti oligarkësh, e
bazat e tyre janë kryesisht klienteliste apo romantike. Do të thotë që
vendimmarrja në këto parti, e për pasojë sjellja politike e tyre,
ndikohet në tërësi ekskluzivisht prej elitave. Ato janë të dyja parti të
Tiranës, e jo të tiranës, parti të Shqipërisë, e jo të shqipërisë. Pra,
i përkasin qytetit me germë kapitale, janë instrumenta në duar të
banorëve të tij. Mirëpo kjo nuk do të thotë që janë njësoj, as që janë
njësoj të forta.Konflikti i fundmë mes tyre kërcënon ekzistencën e
njërës prej të dyjave – pikërisht pse s’janë njësoj të forta. Në rast
se Berisha mbërrin të dhunojë sërish PS-në duke i marrë edhe rezultatin
e Tiranës pas një procesi dukshëm lapërdhar, PS-ja do të mbetej
përfundimisht në hije e do të damkosej si impotente. Prej saj do të
largoheshin bizneset që e mbajnë gjallë, asetet ekonomike e njerëzore,
që do të përfundonin nën kontroll të Berishës. Pra, nëse aktualisht
qyteti i dominuesve është i ndarë më dysh në garën e tyre për pushtet –
po të mbyllej konflikti në favor të Berishës, qyteti i dominuesve do të
kish sërish dy palë, por njëra shumë më e fortë, më prezente e më e
përbashkuar, e tjetra shumë e pafuqishme. Domethënë, dominuesit do të
ishin më të njësuar.E kjo nuk i intereson të dominuarve. Në rast
se vendosemi në pozitën e aktivistit politik që synon emancipimin e të
dominuarve, absolutisht duhet të marrim anë në këtë konflikt. Për të
përdorur gjuhën e publicistëve, në rast se PS e PD janë dy të këqija
që po konfliktohen, duhet bërë çmos që këto dy të këqija të mos e
shuajnë njëra-tjetrën, së paku jo tani, kur ende nuk është shfaqur në
skenën politike ndonjë lëvizje progresiste, si fjala vjen
“Vetëvendosja”, në Kosovë. Për sa kohë që të dominuarit janë në gjendjen
politike më minimale, janë në gjendjen e individit, së paku të bëhet
çmos që të mos marrë dominimi gjendjen maksimale, atë të totales e të
përbashkimit. E kjo nënkupton mbështetjen, në një mënyrë ose në një
tjetër, të së keqes më disfunksionale, asaj që duket se po humbet e po
shuhet.Në pak fjalë, jo vetëm që nuk duhet lejuar që një e keqe
të mposhtë të tjerat e të mbledhë rreth vetes gjithë pushtetin e
dominimit, por duhet bërë çmos që e keqja të fraksionohet në dy, tre apo
sa më shumë të këqija. Divide et impera – duhet kthyer
mbrapsh, përkundër dominimit e duhet përdorur si armë çlirimtare. Nuk
duhet lejuar fitorja totale e gjysmës të së keqes mbi gjysmën tjetër,
kjo do ta njësonte atë, do ta bënte totale e të pamposhtshme. Kjo është
premisa për të lënë gjallë potencialitetin për krijimin e një qyteti të
ri, e një qyteti të përbashkët.

Thursday	+14°	+7°
Friday	+12°	+6°
Saturday	+13°	+4°
Sunday	+11°	+1°
Monday	+11°	+1°
Tuesday	+12°	+5°

Dy qytete në një vend – tirana dhe Tirana, një histori konflikti.

Dy qytete në një vend – tirana dhe Tirana, një histori konflikti.

MENU

SHTYPI I DITES

REVISTA

FAQET PARTNER