Viktor Hygo

Victor
Marie Hugo lindi në Besançon më 26 shkurt të
vitit 1802, ishte një dramaturg, poet dhe shkrimtar francez, i
konsideruar si babai i Romantizmit si dhe një figurë
dominuese në letërsinë franceze të shekullit XIX.

Jeta e hershme

Vitet
e para te jetes i kaloi ne shume vende te ndryshme i detyruar me
familjen per shkak te punes se babait i cili ishte nje gjeneral ne
fushatat aktive Napoleniane pas 3 vjetesh ne Korsike; 2 ne Paris dhe
disa vjet ne Italine Jugore ai nisi shkollen ne Spanje dhe me vone e
vazhdoi ne Paris. Publikimi i tij i pare ishte nje vellim i "Odet" te
cilen e publikoi vetem kur ishte 20 vjecar, nje veper nen influencen e
shkolles klasike. Ne letersine franceze tashme kishte filluar te
perhapej romanticizmi, ku Hygoi bazaur ne kete botoi pjesen e dyte te
"Odet". Gjate viteve 1831 dhe 1841 ai shkroi shume vepra te cilat ia
rriten shume reputacionin, dhe me pak prej ketyre arritjeve ai u be
pjesetar i akademise franceze ne moshen 39 vjecare. Romani "Notre Dame
de Paris" dhe dramat "Lucrece Borgiaa", "Marie Tudor" dhe "Le roi
s´ámuse" nga e cila Verdi mori subjektin per operen e tij
Rigo, paten nje sukses te madh. Gjate viteve 1841-1851 Hygo shkroi pak,
dhe u mor me politike, fillimisht si perkrahes i monarkise se Lui
Filipit me ide te zjarrta napoleoniane. Me vone ai shfaq dhe mbeshtet
Lui Napoleonin si president, por nuk perkrahu Napoleonin III, dhe kjo i
kushtoi atij debimin nga franca. Megjithate vitet e mergimit ishin
shume te frytshme, gjate kesaj kohe shkroi dhe romanin "Te mjeret" e
cila e beri te njohur edhe jasht frances "Punetoret e detit", "Njeriu
qe " etj. Me renien e perandorise Hygoi u kthye ne Paris dhe beri
nje tentative pa sukses pjeserisht ne pjesen politike te Frances. Vitet
ne vazhdim e deri ne vdekje i kaloi ne Paris. Ne vitin 1881 u emerua
senator i perhershem. Vdiq me 22 maj 1885 dhe u varros me nje ceremoni
madheshtore ne Paris. Viktor Hygo eshte konsideruar si nderi i
letersise franceze dhe ka arritur majat e saj. Ai u vleresua ne rradhe
te pare si poet, por edhe ketu ai i theu rregullat kryesore, thelbesore
ne te cilat bazohej letersia franceze e asaj kohe. Stili i tij epik dhe
lirika e tij jane te paarritshme. Ai do te ngelet perhere nje nga
shkrimtaret me te ndritur e te lavdishem te Frances. Jashte Frances
Viktor Hygo njihet kryesisht per prozat e tij teresisht romantike, ai
dashuronte antitezen, dhe kjo e conte ate ne ekzagjerim dhe krijon
karikatura groteske. Krijimet e tij jane te gjalla dhe shume te
goditura, shpesh here romanet e tij jane me detaje teknike dhe me
pershkrime te tepruara. Viktor Hygoit i mungonte sensi i mases dhe kjo
duket e qarte ne idete e tij te egzagjuara, si dhe mungesen e humorit
ne te gjithe veprat (perafersisht). Ne kete aspekt ai nuk ishte kurre
lider ne politike. Rradhitet ne nje nga shkrimtaret qe te prek shpirtin
kur lexon veprat e tij. Ai diti te qendronte larg nga modelet
melankolike dhe te vetmuara qe karakterizonin poetet e kohes, duke
ditur te pranoje peripecite jo gjithmone te lumtura te jetes se tije
per ti bere eksperienca thelbesore dhe te mbledhi vlerat dhe sfumaturat
e shpirtit human. Shkrimet e tij harriten te mbulonin te gjitha gjinite
letrare, nga lirika, tek tragjedia, tek zakonet, tek satira politike,
tek romani historik e social, duke ngjallur konsensus ne te gjithe
Europen. Biografia Gjate rinise se tij ndoqi te atin
Léopold-Sigisbert Hugo, ushtarak i ushtrise se Bonapartit, qe
guxonte te merrte me vete ne spostimet e tija, te shoqen Sofia
Trébucher, dhe te bijte Victor, Abel dhe Eugene. I ati pati dhe
nje rol deciziv per kapjen e Fra Diavolo ne Itali per kete u emerua
Guvernator i Avellinos; me tej u dallua eshe ne Spanje, ku Bonaparti i
dha graden e gjeneralit. Ne periudhen nga 1815 deri ne 1818 Viktori
frekuentoi per nje periudhe, per te plotesuar deshiren e atit,
Politeknikun e Parisit, por shume shpejt i la studimet teknike per
t’iu dedikuar letersise drejt se ciles e shtyu e ema. Shkroi
Odet, dhe keto ishin kompozimet e para letrare. Sebashku me vellain
Abel themeloi Konservatorin Letrar (1819); shkroi me pas Odet dhe poezi
te ndryshme (1822) dhe shume shkrime te tjera deri tek Odet dhe balada,
qe i vleu nje rent prej 1 mije franga nga ana e mretit Luigji i XVIII.
Ne 1823 u martua me Adele Foucher nje shoqe femijerie; dasma u kremtua
ne kishen e Saint-Sulpice (ne te njejten kishe ku u pakezuan markezi
François de Sade dhe Baudelaire). Ne te njejten periudhe nisi te
frekuentoje rrethin e romantikeve te parisit mes te cileve edhe ate te
Charles Nodier. Nga martesa me Foucher linden kater femije: Leopoldine,
Charles, François-Victor e Adèle. Zbulimi, mbas disa
vjetesh, e trdhetise se te shoqes me mikun e familjes Sainte-Beauve, do
ta coje te beje nje jete te lire; e dashura e tij per gati 50 vjet u be
Juliette Drouet, nje aktore teatri te cilen e njohu gjate provave te
Lucrezia Borgia (1833). Drouet i qendroi gjithmone prane pavaresishte
tradhetive te shumta te Viktorit. Babai i Romanticizmit Ne 1827 shkruan
dramen historike per teatrin Kromuell, ai qe u konsiderua si
manifestimi i teorive te reja romantike, ndersa ne 1830 u prezantue
Hernani ne Komedine Franceze; prenzantimi u nderpre nga perplasjet mes
mbeshtetesve te Hygos me disa horra. Puna megjithate iu njohe nga shefi
i shkolles se re romantike. Vete Hernani u kompozua me muzike dhe u
prezantua edhe nga Giuseppe Verdi (Ernani, 1844). Ne 1841, Hygo bente
pjese ne Akademine Franceze, ndersa ne 1831 u publikua Notre-Dame de
Paris, i cili pati nje sukses te menjehershem dhe te gjere. Ne 1843
mbytet e bija Leopoldine dhe dhendri; Viktori e mori lajmin kur po
kthehej nga pushimet duke e lexuar ne gazeten Siecle ( shekulli ).
Tragjedia, e bashkuar me mos suksesin e punes teatrale “I
Burgravi” ne 1845, i shkaktoi nje depresion te madh qe do ta
mbaje large botes letrare per 10 vjet. Ne te njejtin vit emerohet Par i
Frances nga mbreti Lui Filipi i Orleansit. Ne 1848 Hygo bene pjese si
deputet ne Asamblene Konstitutive, por grushti i shtetit i 1851 sjell
ne pushtet Napoleonin e III. Fillimisht, e mbeshtet, por pastaj –
kur vete nisi te sillet ne menyre antiliberale – vendos
distancimin dhe e sulmon me shkrime dhe diskutime kunder varferise dhe
shtypjes qe behen nderkohe gjithnje e me pak te tolerueshme. Mergimi
Keto kontraste e cuan Hygoin te arratiset ne ishullin Guernsey, duke e
shtrenguar keshtu te jetoje ne mergim per 15 vjet. Por, Hygo, gjate
mergimit nuk pushoi kurre se konsideruar nga francezet si Babai i
atdheut ne mergim. Mbyllet keshtu per te nje periudhe e lumtur, edhe
pse me kntraste te forta, dhe po hapej nje tjeter ne te cilen do te
merrte forem figura mitike e tij ne poetike qe duhej me pas ti
dorezohej tradites historike letrare. Shkruan,duke shprehur ndjenjat e
tij me personale, satira “Napoleone on i pettit” (
Napoleoni i vogel) 1852 dhe vargjet “Chatimente”
(Ndeshkimet) 1853 qe evidentuan ne menyre te shenjuar dhe polemike
veprimet e Napoleonit III. Me inspirim humanitar ishin veprat Les
contemplations (“ Mendimet”) (1856) dhe me “ Legjenda
e shekujve” Hygo pershkoi historine e njerezimit nga Gjeneza ne
shekullin e XIX, veper qe u publiku ne tre pjese: pjesa e pare ne 1859,
e dyta ne 1877 dhe e treta ne 1883. Shkroi ne te njejten periudhe
veprat e tij me te njohura qe do perconin famen e tij ne te gjithe
Europen si “Te mjeret” (1862), “Punetoret e
detit” (1866), dhe “Njeriu qe ” (1863). Gjate
kesaj periudhe nuk iu kursyen fatekeqesite: ne 1855 vdes vellai i tij
Abel, ne 1863 vajza e tij Adele cmendet dhe arratiset ne Kanada, ne
1868 vdes edhe e shoqja dhe disa niper, por ne te gjitha keto fatkeqesi
do te kete gjithmone prane besniken Zhuliet. Impenjimi anti-monarkik e
coi ne nje publikim te ri dhe shume me te mbyllur publicistik ne favor
te ideve demokratike. Me mergimin impenjimi i tij anti-napoleon
(Napoleoni i III) nuk pushoi. Ai talli perandorin e ri ne vepren e tij
Napolé on le petit ( Napoleoni i vogel), 1852. ne librin Les
châ timents (ndeshkimet), 1853 dhunes verbale i pergjigjet dhuna
e diktatorit; ajo ishte e vazhdueshme ne Les contemplations (“
Mendimet”), 1856 ne te cilen shkrimi behet kozmologji morale qe
vesh cdo fat njerezor, shprehje e jetes se brendeshme dhe e rikuperimit
te memories ne nje dimension mitik. Te vitit 1862 jane romanet
“Te mjeret”. Ne 1866 i pason “Punetoret e
detit”, veper e pasur me figura fantastike dhe sureale. Kushtet
proletare behen gjithnje e me shume kusht romantesk, shkrimtari gjendet
gjithnje e me shume ne prove me fatalitetet e gjerave (deti, natyra)
dhe me fatalitetin e gjithepranishem te zemres njerezore. Rikthimi ne
atdhe Rikthimi i tij ne atdhe ndodh ne 5 shtator 1870, pas mposhtjes se
Napoleonit te III. U prit nga nje turme brohoritese dhe entuziaste qe
kishte ardhur per te pershendetur rikthimin e tij ne Paris. Shtepia e
tij behet serisht vend pritjesh mes shkrimtaresh dhe ai rifitoi
qetesine duke rinisur prodhimin letrar me “Viti ‘93”
(1873); shkroi poezi tetjera, disa ne lidhje me jeten e tij familjare
si “Femijet e mi” (1874), dhe poezi te tjera satiro –
politike si “Babai” (1887). U rikthye serisht te beje pjese
ne Senat ne 1876. Ne 1878 goditet nga nje kongjestion celebral por kjo
nuk e pengoi – pavaresisht se semundja e detyroi te pakesonte
aktivitetin e tij – te coje deri ne fund “Torquemada”
(1882), nje veper mbi fanatizmin e inkuizicionit qe kishte nisur disa
kohe me pare. 80 njetori i tij u festua nga nje turme festuesish qe
vendoste lule perpara shtepise se tij; disa muaj me vone do te goditej
nga nje zi e re, me vdekjen e besnikes se tij Zhuliet. Hygo qendroi per
ta qare i vetem deri ne 22 mars 1885, pra deri ne vdekje ne shtepine e
tij ne Paris. Trupi i tij u vendos per nje nate nen Harkun e Triumfit
dhe u shoqerua nga 12 poet. Ne ceremonine e tij te varrimit moren pjese
persona te ardhur nga cdo cep i Frances.