Lufta pas vdekjes së Mehmet Shehut.

"Me sa duket "dinastia" e Hoxhës nuk do ta ketë të gjatë",
parashikonte në janar të vitit 1982 Radio Evropa e Lirë, në një koment
me titull "Numri Dy i Shqipërisë, Mehmet Shehu, vret veten". Me vdekjen e
Mehmet Shehut, vetëm dy vjet pas vdekjes së Hysni Kapos, "një tjetër
hallkë e fuqishme u largua nga udhëheqja e lartë shqiptare, dikur e
bashkuar fort, d.m.th., nga triumvirati Hoxha-Shehu-Kapo".


Po botojmë përkthimin e një studimi të përgatitur nga eksperti i
çështjeve shqiptare Louis Zenga. U shkrua më 19 dhjetor 1981 dhe nuk
është ndryshuar në thelbin e tij, në përditësimin e 21 janarit 1982 dhe u
përgatit për t'u përdorur nga stafi i Radio Evropa e Lirë / Radio
Liria.


E pashembullt
Për radiostacionin e famshëm antikomunist amerikan me destinacion
Evropën Lindore "vetëvrasja e një udhëheqësi të lartë të partisë e
qeverisë është e pashembullt në historinë e vendit të sunduar me forcë
dhe tejet të fshehtë në brigjet e Adriatikut, vdekja e numrit dy të
Shqipërisë do të ketë ndikim të madh psikologjik në shtetin tejet të
cënueshëm, dhe largimi i tij fare i papritur mund të quhet çarje e rëndë
në sundimin jashtëzakonisht të qëndrueshëm të ekipit Hoxha-Shehu". Jo
vetëm kaq, "vdekja e tij mund të konsiderohet si humbja më e madhe në 40
vitet e historisë së Shqipërisë komuniste".


Pasardhësi
Radiostacioni ka informacione interesante, teksa mëson se tre vjet para
vdekjes së udhëheqësit "Tirana po skicon në mënyrë të ethshme epokën
post-Hoxha". Për autorin e sektorit të kërkimeve në radio "mungesa e
Shehut do të përkeqësojë më tej tensionet dhe pasiguritë kaq të dukshme
në Shqipëri sot".


Edhe pse i referohet versionit zyrtar të vetëvrasjes së kryeministrit
shqiptar në moment krize nervore, Zenga dyshon për mënyrën "se si
ndodhi". Gjithsesi, për autorin vdekja e Mehmet Shehut "është ngjarje me
rëndësi në historinë e komunizmit shqiptar. Ajo do të ketë gjithashtu
pasoja me ndikim të gjerë në jetën e brendshme të vendit". Këto fraza të
shkrimit dëshmojnë dhe për dyshimet e Perëndimit lidhur me unitetin në
udhëheqjen e lartë të PPSH-së.


Intrigat
Me sa duket, aludohet për intrigat që thureshin për të trashëguar fronin
e diktatorit, por edhe për përpjekjet për eleminimin fizik të tij. Por
para tij duhej të linte skenën politike Mehmet Shehu, i cili "ka qenë
gjithmonë krahu i djathtë i Enver Hoxhës, nga koha e luftës
nacional-çlirimtare deri në ditët tona... u dallua në angazhimin e plotë
në politikat e njohura botërisht të vijës së ashpër të komunizmit
shqiptar, gjithmonë në ortakëri të ngushtë me Enver Hoxhën si në betejat
e panumërta të brendshme për pushtet ashtu dhe në konfliktet e
mirënjohura me fuqitë e huaja".


Studiuesi vë në dukje se "në betejat e shumta të brendshme për pushtet
dhe konfliktet e jashtme të PPSH, Shehu ka ndjekur gjithmonë me
vendosmëri Hoxhën. Kjo u duk gjatë kohës së luftës në betejat e
brendshme në parti dhe gjatë gjithë periudhës së pasluftës - deri në
spastrimet më të fundit të Ballukut dhe Këllezit - gjatë konfliktit
jugosllav-shqiptar në vitin 1948, gjatë ndarjes sovjetike-shqiptare më
1961, në prishjen me Kinën komuniste më 1978, dhe deri në fazën e fundit
që lidhet me trazirat në Kosovë".


Dysh plus
Prandaj, më tepër se vetë Enver Hoxha, edhe dikush tjetër duhej të ishte
më i interesuar për largimin e Shehut, për faktin se "më 1974
zëvendësoi Beqir Ballukun si ministër mbrojtjeje. Ishte hap i
paprecedent që një kryeministër komunist merrte portofolin e mbrojtjes,
duke u bërë kështu, sikurse mund të thuhet, "Numri Dy i Shqipërisë
Plus". Në një riorganizim kabineti në maj 1980, u lirua nga posti i tij
shtesë si Ministër i Mbrojtjes, që iu dha kunatit të tij Kadri Hazbiu,
ish-Ministër i Brendshëm.


Në dukje ende në shëndet të mirë dhe i konsoliduar fort në pushtet,
mbajti... raportin e dytë më të rëndësishëm në kongresin e tetë të
partisë për planin pesëvjeçar ekonomik aktual. Shfaqja e fundit e tij u
njoftua më 17 dhjetor 1981, kur u takua me Ministrin e Tregtisë së
Jashtme dhe të Bashkëpunimit Ekonomik Ndërkombëtar të Rumanisë, Cornel
Burtica, në Tiranë".


Mizor
Por Uashingtoni dhe CIA (kjo e fundit financuese e "Evropës së Lirë")
nuk ia falin Mehmet Shehut faktin se ai, "me efikasitet mizor arriti të
shfarosë xhepat e rezistencës së vendosur ndaj regjimit në fundvitet
1940 - fillimvitet 1950, përfshi edhe eliminimin sistematik të trupave
aerodesante që vinin nga Perëndimi". Hrushovianët dhe Enver Hoxha e kanë
akuzuar Shehun të rekrutuar nga amerikanët.


Kështu, në një fjalim të sekretarit të parë të PK të Bullgarisë Todor
Zhivkov në mbledhjen e marsit 1961 të Komitetit Politik Konsultativ të
vendeve anëtare të Traktatit të Varshavës, kur replikon me Beqir
Ballukun, thuhet: "Ne jemi thellësisht të bindur se në qoftë se ata
mbajnë qëndrim të drejtë dhe shohin mirë, do të zbulojnë Berja-n
shqiptar, do ta kenë më se të qartë se kush ishte oficer në ushtrinë e
Zogut, që mbaroi kolegj amerikan".


I zgjedhur nga Moska?
Por është vetë CIA që i raporton Presidentit amerikan, në vitin 1962
(dokumenti u deklasifikua pas 45 vjetësh, në vitin 2007) se "për
perspektivën më afatgjatë, Shehu mund të ketë qenë njeriu i zgjedhur nga
Moska, si shqiptari më i besueshëm dhe kompetent për ta udhëhequr
partinë. Kjo mund të shpjegojë gradimin e tij të papritur në pozitën e
numrit dy të partisë në nëntor 1948".


Meqë ra fjala, është për t'u vënë në dukje se raporti i sektorit të
studimeve të CIA-s është censuruar në vitin 2007, ku janë fshirë emra
dhe burime informacioni që u përkasin viteve 1940-1950, 55 vjet para
deklasifimit të dokumentit! Por edhe Enver Hoxha e akuzon pas vdekjes
Mehmet Shehuntë lidhur me KGB-në qysh në vitin 1945. Madje Hoxha flet
dhe për intrigat që ka bërë Shehu kundër tij në ambasadën sovjetike.


Këtij versioni i përmbahet dhe dezertori sovjetik, ish-kolonel i
drejtorisë së parë të KGB-së, Oleg Gordievski, në librin me titull "KGB.
Historia e operacioneve të kundërzbulimit nga Lenini deri te
Gorbaçovi": "Konflikti sovjetik-jugosllav i vitit 1948 e ndihmoi Hoxhën
të fitojë luftën për pushtet me Xoxen. Në atë kohë, kur këshilltarët
sovjetikë u larguan nga Beogradi, oficerët e MGB-së mësynë në Tiranë...
postin e ministrit të punëve të brendshme e zuri Mehmet Shehu me prirje
pro-sovjetike, i cili me ndihmën e këshilltarëve nga MGB-ja bëri
spastrimin dhe riorganizimin e 'Sigurimit'".


Por, gjithsesi mbetet ende e paqartë dhe e paargumentuar që i vetëvrari
të ketë qenë "poliagjent" i shërbimeve sekrete amerikane, angleze,
gjermane, italiane, sovjetike, jugosllave. Aktualisht askush nuk mund të
thotë ndonjë gjë të saktë pa u konsultuar arkivat dhe raportet
operative. Ndoshta, të vërtetën e kanë marrë me vete në varr vetë
protagonistët.



* * * * * *
Numri dy i Shqipërisë, Mehmet Shehu, vret veten

Përmbledhje: Në mes të dhjetorit Tirana dha lajmin e bujshëm të
vetëvrasjes së Kryeministrit Mehmet Shehu, udhëheqësit numër dy të
vendit për shumë vjet. Për komunistët shqiptarë vdekja e Shehut është
humbje serioze dhe mund të konsiderohet çarje e rëndë në udhëheqjen që
dikur ishte e bashkuar. Ky shkrim synon të japë një vështrim biografik
të karrierës politike të Shehut gjatë dhe pas luftës.


Një emision i radio Tiranës i 18 dhjetor transmetoi lajmin e bujshëm që
Kryeministri i Shqipërisë, Mehmet Shehu kryeu vetëvrasje, në atë që u
quajt të ketë qenë "moment krize nervore'. Përveç faktit se vetëvrasja e
një udhëheqësi të lartë të partisë e qeverisë është e pashembullt në
historinë e vendit të sunduar me forcë dhe tejet të fshehtë në brigjet e
Adriatikut, vdekja e numrit dy të Shqipërisë do të ketë ndikim të madh
psikologjik në shtetin tejet të cënueshëm, dhe largimi i tij fare i
papritur mund të quhet çarje e rëndë në sundimin jashtëzakonisht të
qëndrueshëm të ekipit Hoxha-Shehu, shoqëria e ngushtë e të cilëve daton
në ditët e luftës.


Shehu, i cili ishte më i ri se 74-vjeçari Hoxha, është menduar të jetë
zgjedhje e natyrshme për të marrë mantelin e udhëheqjes në rast të
largimit të këtij të fundit nga skena, dhe vdekja e tij mund të
konsiderohet si humbja më e madhe në 40 vitet e historisë së Shqipërisë
komuniste.


Kryeministri ka qenë gjithmonë krahu i djathtë i Enver Hoxhës, nga koha e
luftës nacional-çlirimtare deri në ditët tona. Jo vetëm është marrë
përditë me drejtimin e shtetit, por Shehu u dallua në angazhimin e plotë
në politikat e njohura botërisht të vijës së ashpër të komunizmit
shqiptar, gjithmonë në ortakëri të ngushtë me Enver Hoxhën si në betejat
e panumërta të brendshme për pushtet ashtu dhe në konfliktet e
mirënjohura me fuqitë e huaja.


Vdekja e Shehut erdhi vetëm dy vjet pas vdekjes së udhëheqësit tjetër të
lartë komunist shqiptar, Hysni Kapo, i cili deri sa vdiq në shtator
1979 ishte pjesë e triumviratit Hoxha-Shehu-Kapo. Shterimi i
triumviratit e ka lënë kështu Hoxhën jashtëzakonisht të fuqishëm në një
pozitë vetmitare shumë të cenueshme dhe në një nga periudhat më kritike
në jetën e vendit qysh nga koha kur u vu në krye të partisë në vitin
1941 dhe mori plotësisht pushtetin e vendit në vitin 1944, kjo në një
kohë kur Tirana po skicon në mënyrë të ethshme epokën post-Hoxha.


Mungesa e Shehut do të përkeqësojë më tej tensionet dhe pasiguritë kaq
të dukshme në Shqipëri sot. Si Hoxha dhe Kapo, Shehu, gjithashtu, është
me origjinë nga jugu, ku komunizmi shqiptar ka bazën e tij më të
fuqishme. Në betejat e shumta të brendshme për pushtet dhe konfliktet e
jashtme të PPSH, Shehu ka ndjekur gjithmonë me vendosmëri Hoxhën.


Kjo u duk gjatë kohës së luftës në betejat e brendshme në parti dhe
gjatë gjithë periudhës së pasluftës - deri në spastrimet më të fundit të
Ballukut dhe Këllezit - gjatë konfliktit jugosllav-shqiptar në vitin
1948, gjatë ndarjes sovjetike-shqiptare më 1961, në prishjen me Kinën
komuniste më 1978, dhe deri në fazën e fundit që lidhet me trazirat në
Kosovë.


Vdekja e Shehut u njoftua nga një deklaratë e përbashkët e Komitetit
Qendror të PPSH, Presidiumit të Kuvendit Popullor dhe Këshillit të
Ministrave. Ai u arsimua në shkollën profesionale amerikane të Tiranës,
në kolegjin ushtarak të Napolit, në shkollën e oficerëve të Tiranës dhe
gjithashtu studioi në akademinë ushtarake "Voroshilov" në Bashkimin
Sovjetik në vitet 1945-1946.


Ka pasur të kaluar ushtarake të spikatur, pjesëmarrës në Luftën Civile
të Spanjës si komandant i batalionit të katërt të brigadës italiane
"Garibaldi", si askush tjetër është dalluar në luftën
nacional-çlirimtare - me efikasitet mizor arriti të shfarosë xhepat e
rezistencës së vendosur ndaj regjimit në fundvitet 1940 - fillimvitet
1950, përfshi edhe eliminimin sistematik të trupave aerodesante që vinin
nga Perëndimi.


Në vitin 1948 Shehu u shkarkua nga posti i shefit të Shtabit të
përgjithshëm të ushtrisë si dhe nga përbërja e Komitetit Qendror të
partisë, për shkak, sikurse është thënë, të kundërshtimit të kërkesës së
Titos për të vendosur dy divizione jugosllave në tokën shqiptare.
Prishja e Titos me Kominformin në vitin 1948 e shpëtoi nga një spastrim i
fundit, dhe në tetor të atij viti ai u emërua Ministër i Brendshëm,
funksion me të cilin arrestoi paraardhësin e tij, Koçi Xoxe.


Në vitin 1949 u gradua gjeneralit lejtnant, dhe në vitin 1954 u emërua
kryeministër, post që e mbajti deri sa vdiq. Më 1974 zëvendësoi Beqir
Ballukun si ministër mbrojtjeje. Ishte hap i paprecedent që një
kryeministër komunist merrte portofolin e mbrojtjes, duke u bërë kështu,
sikurse mund të thuhet, "Numri Dy i Shqipërisë Plus".


Në një riorganizim kabineti në maj 1980, u lirua nga posti i tij shtesë
si Ministër i Mbrojtjes, që iu dha kunatit të tij Kadri Hazbiu,
ish-Ministër i Brendshëm. Në dukje ende me shëndet të mirë dhe i
konsoliduar fort në pushtet, mbajti muajin e kaluar raportin e dytë më
të rëndësishëm në kongresin e tetë të partisë për planin pesëvjeçar
ekonomik aktual.


Shfaqja e fundit e tij u njoftua më 17 dhjetor 1981, kur u takua me
Ministrin e Tregtisë së Jashtme dhe të Bashkëpunimit Ekonomik
Ndërkombëtar të Rumanisë, Cornel Burtica, në Tiranë. La gruan, Fiqrete
Shehu, anëtare e Komitetit Qendror dhe ideologe e ngurtë partie.


Me vdekjen e Shehut, një tjetër hallkë e fuqishme u largua nga udhëheqja
e lartë shqiptare, dikur e bashkuar fort, d.m.th., nga triumvirati
Hoxha-Shehu-Kapo. Me të gjitha këto gjëra të papritura, me sa duket
"dinastia" e Hoxhës nuk do ta ketë të gjatë. Vdekja e Shehut, dhe
mënyra se si ndodhi, është ngjarje me rëndësi në historinë e komunizmit
shqiptar. Ajo do të ketë gjithashtu pasoja me ndikim të gjerë në jetën e
brendshme të vendit.



21 janar 1982
U shkrua më 19 dhjetor 1981 dhe nuk është ndryshuar në thelbin e tij. Ky
material u përgatit për t'u përdorur nga stafi i Radio Evropa e Lirë /
Radio Liria.




CIA: Moska zgjodhi Shehun për perspektivë afatgjatë

"Në vendimin për Hoxhën dhe mënjanimin e Xoxes, Moska mund të ketë
ketë zgjedhur njeriun e konsideruar më të dobët nga të dy, dhe më i
përshtatshëm (more amenable) për të drejtuar. Por për perspektivën më
afatgjatë (for the longer haul), Shehu mund të ketë qenë njeriu i
zgjedhur nga Moska, si shqiptari më i besueshëm (the most reliable) dhe
kompetent për ta udhëhequr partinë.


Kjo mund të shpjegojë gradimin e tij të papritur në pozitën e numrit dy
të partisë në nëntor 1948. Ai ka qenë gjeneral jashtëzakonisht i
suksesshëm në luftën partizane, dhe kishte kaluar një kohë më të gjatë
(në vitet 1945-46) në BRSS se figura të tjera kryesore shqiptare.


Pas kthimit të tij, u emërua shefi i shtabit të përgjithshëm të
ushtrisë, por para nëntorit të vitit 1948 ai nuk kishte mbajtur në parti
pozitë më të lartë se sa kandidat për anëtar të komitetit qendror". / Marrë
nga studimi i 22 qershorit 1962 prej 79 faqesh "Marrëdhëniet
sovjeto-shqiptare, 1940-1960"( Soviet - Albanian Relations, 1940-1960),
përgatitur nga stafi i CIA-s për Shtëpinë e Bardhë, deklasifikuar në maj
2007 me disa censurime, faqe 9 e origjinalit/.




Rasti me Koçi Xoxen
Historiani britanik Kristofer Endrju (Christopher Andreë) dhe dezertori
sovjetik, ish-kolonel i drejtorisë së parë të KGB-së, Oleg Gordievski,
në librin me titull "KGB. Historia e operacioneve të kundërzbulimit nga
Lenini deri te Gorbaçovi" shkruajnë:



"Konflikti sovjetik-jugosllav i vitit 1948 e ndihmoi Hoxhën të
fitojë luftën për pushtet me Xoxen. Në atë kohë, kur këshilltarët
sovjetikë u larguan nga Beogradi, oficerët e MGB-së [inicialet rusisht
për "Ministria e Sigurimit të Shtetit", më vonë KGB: "Komiteti i
Sigurimit të Shtetit" - Th.M.] mësynë në Tiranë. Pas prishjes së Titos
me Moskën Hoxha urdhëroi të dëboheshin menjëherë të gjithë nëpunësit
jugosllavë dhe iu turr kundërshtarit të tij.


Xoxe u përpoq pa sukses të shpëtonte, duke u maskuar me besnikërinë
ndaj Bashkimit Sovjetik. Ai dhe mbështetësit e tij u arrestuan, kurse
postin e ministrit të punëve të brendshme e zuri Mehmet Shehu me prirje
pro-sovjetike, i cili me ndihmën e këshilltarëve nga MGB-ja bëri
spastrimin dhe riorganizimin e 'Sigurimit'".