Historia e kufitarit të fundit të dënuar me vdekje më 1991

SHKRUAN: Shpëtim Koli
Si i vrau ushtari nga Korça dy ushtarët në kufi, për të kaluar në ish-Jugosllavi në janarin e vitit 1991. Kalimi në Titograd dhe kthimi sërish në Shqipëri. Gjyqi në Bajram Curri dhe mosfalja nga Presidenti Ramiz Alia

Kur Shqipëria kalonte nga njëri regjim tek tjetri, ngjarje të tilla, si kjo që botojmë sot, nuk kishin mundësi të njiheshin aq shumë nga publiku. Në kufirin verior të Shqipërisë vriten dy kufitarë. Ushtari i kufirit së bashku me shokët kalon kufirin për në Jugosllavi dhe në fund, pas 6 muajsh hetimesh, gjykimesh e pritjesh në ankth, ekzekutohet. Cila është pra kjo histori.

Një ushtar nga Korça, së bashku me dy shokë të tij, në kaosin e fundvitit 1990 dhe fillimvitin 1991, mendon të arratiset jashtë vendit nga ana e territorit jugosllav. Ai ishte ushtar në një postë kufitare të Rrethit të Tropojës, në varësi të batalionit të kufirit nr.378 të atij rrethi. Ngjarja ndodh në 9 janar 1991, kur ushtari i quajtur Oltion së bashku me dy shokë të tjerë që vinin nga jeta civile, vrasin njësitin e shërbimit të përbërë nga dy ushtarë dhe largohen për në Jugosllavi. Të njëjtën ditë, Hetuesia e Rrethit Tropojë ka filluar çështjen penale. Më tej hetuesia është zhvendosur për t’u zhvilluar në qytetin e Shkodrës, pas dorëzimit të tyre nga shteti fqinj. Kësisoj, më 23 janar 1991, të tre personat që do akuzohen më poshtë, u dorëzuan në Hanin e Hotit nga pala jugosllave së bashku me armët e fshehura prej tyre në territorin jugosllav. Menjëherë, të larguarit nga Shqipëria janë arrestuar duke u marrë në pyetje e duke ju njoftuar akuza, të cilën e kanë pranuar plotësisht. Nga gjithë ajo hetuesi e gjatë që është zhvilluar, është interesante se “joshja” e parë që i ishte bërë Oltionin për t’u larguar nga Shqipëria, ishin disa foto të vëllait të shokut të tij, Ardianit. Njëra nga këto foto tregonte vëllain e Ardianit duke u larë në dush në Greqi, ku kish vajtur para 6 muajsh. Në këtë mënyrë, duket sikur një foto gati ordinere ka nisur fillimin e një historie që përfundon me 3 viktima.

Oltioni kishte punuar në ndërmarrjen e arkave në Korçë që prej vitit 1987. Në qershor 1990 ishte mobilizuar ushtar në batalionin kufitar në Tropojë, duke qenë kësisoj ushtar i vitit të parë.


Gjykimi në Tropojë


Më 16 shkurt 1991, Gjykata e Rrethit Tropojë gjykon tre të pandehurit para masës, pikërisht në sheshin para Pallatit të Kulturës së Bajram Currit, të pandehurit Oltion, Ardian dhe Ilir.

Duke qenë me shërbim në këtë postën kufitare të Çeren, më 26 dhjetor 1990, Oltioni ka shkuar pranë shtëpisë së tij në Korçë me leje. Gjatë kohës që ka qenë në atë qytet, është takuar me shokun e tij Ardianin. Duke biseduar, të dy të rinjtë kanë nxjerrë ide të përbashkët arratisjen nga Shqipëria. Biseda ka shkuar në anën se për t’u arratisur mund të shërbente posta ku Oltioni kryente shërbimin. Por nga ana tjetër, vetë Oltioni thoshte se jugosllavët i kthenin të arratisurit. Në fund fare Ardiani ia ka mbushur mendjen Oltionit se pasi të arratiseshin do t’i ndihmonte i vëllai i tij që ndodhej në Greqi prej 6 muajsh. Ardiani sjell si lidhje të tij edhe Ilirin. Oltioni u propozon dy të pandehurve të tjerë të gjenin uniformë ushtarake për të kaluar sa më lehtë kontrollet në qytetin e Bajram Currit. Oltioni kur të shkonte në Degën e Punëve të Brendshme Tropojë do të merrte edhe automatikun e tij që e kishte lënë atje, sipas rregullit kufitar, dhe do niseshin së bashku drejt kufirit.

Të tre të rinjtë janë nisur nga qyteti i Korçës më datën 7 janar 1991. Pas udhëtimit me mjete të ndryshme, kanë mbërritur të nesërmen në qytetin e Bajram Currit. Oltioni ka marrë automatikun e tij me 19 fishekë dhe është takuar me dy shokët jashtë qytetit, sipas porosisë së dhënë. Të dy personat e tjerë, në një bunker aty pranë kanë ndërruar rrobat duke u bërë “ushtarë”. Sipas legjendës që vetëm kishin përgatitur, Oltioni do t’i paraqiste dy “ushtarët” si persona që po transferoheshin nga Thethi i Shkodrës për në Çeren. Pasi kalojnë njërën pengesë nga postat ku ishin nisur, për shkak të borës së madhe që ishte në atë zonë, natën e kalojnë në një bunker afër kufirit, për të filluar rrugën të nesërmen, datë 9 janar 1991, rreth orës 5:00 me mendimin se nuk kishin më pengesa. Pasi kanë ecur 100 metra, kanë vënë re dy ushtarët e njësitit të shërbimit kufitar. Të dy ushtarët e kufirit, duke kujtuar se tre personat afër tyre mund të ishin nga posta kufitare fqinje, i kanë dhënë parullën. Oltioni duke e ditur këtë parullë, ua ka kthyer menjëherë kundërparullën. Në këtë situatë, dy ushtarët e njësitit të shërbimit janë afruar krejt të papërgatitur.

Sipas shpjegimeve që jep në hetuesi, kur ushtarët janë afruar deri në një metër, Oltioni i ka bërtitur “ndal mos lëviz”. Ata ia kanë kthyer se cili ishte ky që i kërkonte të dorëzoheshin. Në këtë situatë duke qenë fare pranë, Oltioni i ka qëlluar me breshëri në mënyrë të menjëhershme, në dy kohë të ndryshme, duke i harxhuar të gjithë fishkët që kishte me vete. Në këtë gjendje i ka ftuar shokët e tij të marrin njërin nga automatikët e ushtarëve të vrarë, Gëzim Kurti dhe Bujar Çela. Gjatë kalimit të kufirit, Oltioni harron në Shqipëri kapelen me emrin e tij, si dhe këpucët që ishin gjetur nga kufitarët e tjerë. Në tokën jugosllave të tre shokët i kanë fshehur automatikët. Në territorin e këtij shtetit (sot territori i Republikës së Malit të Zi) kanë ecur 500 metra pa u diktuar nga njeri. Kishin ndenjur në shtëpinë e një fshatari e prej andej i kishin çuar fillimisht në Policinë e Plavës e më pas në burgun e Titogradit (sot Podgoricë).

Akuza kryesore ndaj tyre ishte ajo e terrorit ndaj njësitit kufitar. Në arsyetimin e vendimit të Gjykatës së Tropojës vërehet edhe atmosfera e kohës. Kjo pasqyrohet edhe këto fjalë:

“Njerëzit janë të shqetësuar sepse janë rritur aktet e rrugaçërisë e të vagabondazhit, është shtuar pasiguria. Gjithnjë e më shumë ka individë që bien viktima të veprimeve të forcave të errëta e armiqësore, që nuk i duan të mirën atdheut. Proceset demokratike i morën përsipër si popull dhe përgjegjësinë për çuarjen e tyre deri në fund e kemi të përbashkët. Sot përpjekja kryesore është t’i shmangemi përdorimit të forcës, por çdo gjë duhet t’i nënshtrohet ligjit. Për zbatimin e ligjit duhet të luftojmë të gjithë. Kështu krimineli duhet të dënohet si kriminel, vandali si vandal, pasi populli do qetësi dhe të mirat që ka t’i gëzojë e të mos e ndjejë veten të kërcënuar, të mos i cenohet liria, pavarësia dhe integriteti i tij shtetëror nga asnjë forcë armiqësore, që është gjëja më e shtrenjtë për çdo shtetas shqiptar.

Përfundimisht gjykata dënon Oltionin me vdekje, pushkatim, dhe Ardianin 20 vjet dhe Ilirin 12 vjet burg.

Pas dënimit

Të nesërmen e vendimin, Oltioni ka apeluar vendimin duke kërkuar kthimin e tij në dënim me burg. Ai shkruan se akuza e vrasjes në bashkëpunim nuk qëndronte, duke shkarkuar kësisoj dy shokët nga kjo përgjegjësi. Gjithashtu vrasjen e ushtarëve nuk e kishte kryer si veprim që duhej të bindte jugosllavët se ai ishte “armik i pushtetit popullor”.

Telegrame të ndryshme i drejtohen nga Korça Gjykatës së Lartë të RPSSH-së, për të kthyer vendimin me pushkatim në dënim me burg. Si ato të ish qendrës së punës si ish-nxënësit e shkollës së natës “Koci Bako” në atë qytet. Dhe Gjykata e Lartë e merr këtë çështje në shqyrtim në datën 15 mars 1991, kur një kolegj ushtarak i saj, lë në fuqi vendimin e Gjykatës së Tropojës. Por vendimi, shpjegonte rregullin e përgjithshëm të kohës që nuk mund të zbatohej pa ardhur lënia ase jo në fuqi për dënimin me vdekje nga ana e Presidiumit të Kuvendit Popullor. Në fakt në kushtet kur ndodhej Shqipëria, para zgjedhjeve të para pluraliste, reformimit kushtetues, etj, Presidiumi i Kuvendit Popullor nuk ishte mbledhur më. Oltionit i duhet të priste se çdo të bëhej pas zgjedhjeve, kush do zgjidhej president dhe çfarë do parashikonin dispozitat e reja kushtetuese të vendit.

Ekzekutimi

Me vendimin nr.2, datë 3 qershor 1991, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Ramiz Alia, vendosi të refuzojë kërkesën e të pandehurit Oltion, i dënuar për terrorizëm, përvetësim të pasurisë socialiste, shkelje të rregullave të shërbimit, kalim të paligjshëm të kufirit, etj, duke urdhëruar kësisoj ekzekutimin e vendimit. Ky ekzekutim u krye në 9 qershor 1991 në Tropojë. I dënuari me vdekje nuk tha asnjë fjalë para togës së pushkatimit. Plumbat e asaj nate vere, përfunduan këtë histori të nisur në janarin e ftohtë të vitit 1991.