Ulqini, dëshmi e shekujve .

nga **Morena** Mon Nov 29, 2010 2:12 pm

Ulqini është njëri ndër qytetet më të vjetra në bregdetin e Adriatikut. Që në kohët e lashta e deri në fund të shekullit XIX, për shkak të pozitës së vet gjeografike, ishte në shënjestër të pushtuesve të popujve të ndryshëm. Disa qëndruan më gjatë në këtë gytet, disa më shkurt, por të gjithë edhe kanë lënë nga diçka në të.
Treva e Ulqinit ka qene vazhdimisht arene e lufterave per ekzistence dhe mbrojtje nga pushtues te ndryshem gjeografikisht me te afert ,por edhe me te larget.Ne Ulqin takoheshin e gershetoheshin interesat e popujve,te kulturave dhe qyteterimeve te ndryshme qe kan lene gjurme te baticave e zbaticave te jetes,me lulezime e venitje,ngritje dhe renie,ndertime e shkaterrime,rindertime e adaptime te ekzistences materiale e shpirterore.
Ulqinit me rrethine eshte nje hapesire ku,qe nga kohet me te lashta,mbeten edhe gjurme arkeologjike qe si deshmitare memece flasin me gjuhen e heshtjes,fale fuqise se shkences dhe te artit,per nje histori te bujshme dhe te gjate qe ze rrenje nga koha e bronzit.Ne ket qytet jan nderruar stine e mote te panumerta,te shoqeruara me bukuri joshese te "koheve te arta legjendare" por edhe te furtunave dhe rrebesheve te kohepaskohshme qe iu kane kanosur ekzistences dhe jetes se ketij qyteti.
Ulqini është një udhëkryq i vërtetë i kulturave. Aty bashkohen lindja e perëndimi, kishat e xhamitë e të tri feve (islame, ortodokse dhe katolike), dy gjuhë të popullsisë se përzier (shqipja dhe ajo serbokroatishtja ), zakonet e mentalitetet dhe shumë gjëra të tjera.
Detarët shqiptarë, posaçërisht ata të Ulqinit, disa herë qenë tradhëtuar nga Republika e Venedikut – e Shën Markut. Ata ishin shkaktarë që Ulqini dhe detarët e tij hyn në kthetrat e osmanlinjve, të cilët bënë masakër në këtë çerdhe të fortë detare. Detarët shqiptarë Venedikun për këto sjellje dhe dëshmi tradhëtare e quanin – republika e tradhëtarëve.
Në vitin 1475, pra pas vdekjes së Skënderbeut, turqit pushtuan qytetin bregdetar shqiptar Lezhën. Këtu rrethuan edhe dyqind detarë ulqinakë, që i kishin ardhur qytetit në ndihmë për mbrojtjen e tij. I kursyen përkohësisht nga masakrat. Detarë ulqinakë ishin caktuar për t`u flijuar pranë mureve të Rrozafës (në Shkodër), të cilën kala, Sulltan Mehmeti i Dytë, nuk arriti ta pushtojë. I prenë të gjithë, ritualisht, në sy të kështjellarëve, duke u rënë daulleve dhe duke klithur me zë të lemeritshëm për profetin. I flijuan robërit detarë, se donin të tregonin që do t`i shkatërronin shqiptarët jo vetëm në tokë, por edhe në det, sepse detarët shqiptarë ishin bërë pengesë shekullore për kapërcimin e tyre nëpër Adriatik, prej nga dëshironin të pushtojnë Italinë. Ky ishte njëri prej haraçëve në gjak me të parët e turqve, kur ende s`e kishin marrë Ulqinin.
Në këtë dhe në disa raste të tjera, detarët shqiptarë, posaçërisht ata të Ulqinit, disa herë qenë tradhëtuar nga Republika e Venedikut – e Shën Markut. Ata ishin shkaktarë që Ulqini dhe detarët e tij hyn në kthetrat e osmanlinjve, të cilët bënë masakër në këtë çerdhe të fortë detare. Detarët shqiptarë Venedikun për këto sjellje dhe dëshmi tradhëtare e quanin Republika e Tradhëtarëve.
Ekzistojnë disa legjenda nga turbullirat e kohës së tillë. Njëra prej tyre është edhe kjo:
Partitë venedikase ulqinakëve u thanë që ” ju do të mbroni vërsuljen e turqve në Valdanos, Kruç dhe në Kaminë, në drejtim të Tivarit, kurse ne (patën thënë venedikasit) do t”ju mbrojmë nga Buna e Shën Gjini “, prej nga edhe i lëshuan osmanlinjtë që ta okupojnë Ulqinin. Kështu, shqiptarëve iu bë një tradhëti e madhe.Ardhja e anijeve kusareske në skelet e qyteteve bregdetare shkaktonte interesim të madh. Populli i priste kusarët me admirim. Pjesa dërmuese e qytetarëve tuboheshin nëpër skele (mole) për të shijuar së afërmi bukuritë madhështore të këtyre anijeve, të cilat ishin të dekoruara: me armë të ndryshme të kohës, me drita vizëlluese të fanarëve të tyre special, me paraqitjen e shumë skulpturave të egërsirave, të cilat i kishin ngujuar nëpër direkt dhe holet e shumta të anijeve. Sallonet e tyre kanë qenë të veshur me kadife dhe cohra të bukura, të shtruara me tepiha të shtrenjtë persian dhe me lëkura të regjura të arinjve gjigant. Në çdo dritare përveç shandanëve kanë pasë të vendosur kafaze me papagajë dhe lloj-lloj bilbilash, të cilët me këndimet e tyre, krijonin atmosferë të një parajse të vogël.
Kuzhinat dhe orenditë përgaditore të tyre ishin gjithashtu unikate për kohën. Aty mund të takonte personi edhe pjata dhe lugë të përpunuara nga floriri dhe argjendi. Gjithashtu, edhe dhomat e pushimit dhe të fjetjes kanë qenë të pajisura me shtroja dhe materiale shumë të çmuara. Një dhomë e tyre ishte dedikuar për muze të orendive të vjetra dhe me vlera të pallogaritshme.
Veshjet personale të kusarëve ishin më specifike dhe dalloheshin nga veshjet e kusarëve të tjerë. Detarët dhe kusarët shqiptarë, në anijet e tyre kanë pasur rrobaqepësit e vet, të cilët i kishin përsosur zejet e veta dhe prodhonin stile (yrneqe) të veçanta për detarët e anijeve të tyre. Kapitenët dhe oficerët e tyre posedonin nga disa palë rrobe, të cilat qëndiseshin me lloj-lloj shiritash të arit, posaçërisht ato veshje që përdoreshin për dalje dhe takime, kurse veshjet e punës ishin të zymta dhe me pamjen e tyre paraqitnin vrazhdësi epike. Gjatë sulmeve, kusarët përdornin edhe perçe dhe balluke të zeza, me të cilat, në raste sulmesh, mbyllnin me perçe njërin sy ose venin maska të figurave të egërsirave, pamje kjo që zgjonte panik në radhët e armiqve.
Gjithë kjo bukuri e madhërishme, së bashku me pasurinë përallore të tyre, ka kontribuar që jeta e kusarëve të përjetohet në të gjitha fushat e artit. Kështu, piktorët më të mëdhenj dhe më të njohur botëror i janë rrekur tematikës së kusarëve, qoftë nga fusha e etnografisë së kohës dhe hapësirës së tyre, qoftë nga bota intime e jetës, kanë krijuar vepra të vlefshme dhe të qëndrushme në artin piktural dhe në degën e skulpturës.
Dr.Bahri Brisku

Ulqini dëshmi e shekujve – Vendbanim i hershem ilir! (1)
Ulqini, është ndër vendbanimet më të hershme të trevave ilire. Kjo dëshmohet që në periudhat parahistorike. Emri i tij, me sa duket, lidhet me emrin Colcbinium (Kolkin apo Kolbin të ardhur nga Azia) kolkët si themeluesit e parë i Olcinium.
I famshmi shkrimtar Tit Livi, e përmend Ulqinin si Olcinium, kurse vendasit si olcinatas, që mendohet se i përkasin fisit ilir të labeatëve, që gjendeshin rreth liqenit me të njëjtin emër në Shkodrën e sotme. Në shekujt në vijim, emri i qytetit të Ulqinit ka evoluar nga lashtësia e deri sot…
Epoka e bronzit, ka lënë gjurmë të pashlyeshme në këtë qendër të hershme historike. Kështu nga zbulimet arkeologjike, që janë berë në periudha të ndryshme nga arkeologët vendas dhe të huaj, është përcaktuar se në dyshemetë e dheut janë zbuluar gjurmë të hershme të jetës dhe zhvillimit në përputhje me kohën, duke filluar nga tombulat dhe veglat e punës, që natyrshëm kanë përdorur të parët e këtij vendbanimi.
Nga ekspertët paleohistorik, këto gjetje arkeologjike, kanë ruajtur vijimsinë e tyre përgjatë bregdetit adriatik ose ndryshe, bëjnë pjesë në të ashtëquajturen vegla të tipit shkodran – dalmatin.
Treva e pasur ilire, përbën padyshim edhe bazamentin në të cilin është zhvilluar historia mijëravjeçare e këtij qyteti të lashtë bregdetar. Në këtë truall të lashtë historik, janë përshkruar kultura të ndryshme civilizimesh gjatë shekujve. Gjithashtu, këtu kanë kaluar ose qëndruar në kohëzgjatje të ndryshme pushtues, të cilët, në një farë mase kanë lënë gjurmët e tyre të dukshme në lëmin e arkeologjisë, përshkrimet historike, emrave të vendbanimeve, artit figurativ mural dhe tipeve të banesës të ndertuar nga ana e stilit arkitektonik.
Mes Tivarit dhe Ulqinit (Ada e Krruçit), thuhet se ka ekzistuar Ulqini i Vjetër. Megjithatë duhet pranuar për hir të së vërtetës ose dëshmive historike, se këtu nuk janë ndeshur gjurmë jete të periudhës së lashtësisë, sikurse natyrshëm mund ti gjemë në zonën e Kështjellës së Ulqinit.
Sigurisht, këtu ka gjurmë të antikitetit dhe mesjeta. Për herë të parë Ulqini i Vjetër përmendet në vitin 1376. Afërsisht gjashtë shekull e gjysëm më parë, në qendrat e banimit, të favorizuar nga kushtet e pozitës gjeografike dhe kushteve të favorshme, mendohet se është zhvilluar jeta rurale, përmes vendbanimeve të mesjetës buzë brigjeve të detit Adriatik.
Nëse do të shohim me kujdes edhe ndërtesat e mesjetës, që i përkasin kësaj treve, bie në sy lashtësia e këtij qyteti në Kalanë e Ulqinit. Bedeni ilir, i zbuluar në shtresat e truallit në pjesën e sipërme të kështjellës, ka gjurmë karaktersitike të mureve qiklopikë, ndërtuar me blloqe të mëdha guri të mirëfilltë, çka përforcon edhe më shumë bindjen e vijimsisë së lashtë rurale të saj.
Nga ana e tjetër, duke parë hollësi ose detaje të gjurmëve të hershme arkeologjike, shohim se këtu ekzistojnë blloqe guri mbi gjirin dhe Molonë e Ulqinit, që pasqyrojnë në këtë mënyrë konturet e kulturës primitive e arkaike ose e thënë në gjuhë tjetër paraqet perendinë lokale të detit, Zotin mbrojtës të Ulqinit. Kjo është e shprehur edhe përgjatë bregdetit tjetër shqiptar ose më në jug të Adriatikut, përgjatë vijës bregdetare, ku kanë qenë ndërtuar qytetet e vjetra ilire, si Dyrrahu, Butrinti, Valova, dhe deri në brigjet e lashta mesdhetare helene etj.
Qyteti ilir i Ulqinit, ka pasur famë të madhe në kohëne shtetit ilir. Zbulimet arkeologjike e dëshmojë dhe përforcojnë këtë argument, gjatë kohës së sundimit të mbretit të fundit ilir Genti në qytetin antik të Scoda (Shkodra).
Natyrisht, duhet thënë se qyteti i Ulqinit, ruan origjinalitetin e vet, sepse është ndërtuar në përshtatjen sipas objekteve të terrenit që e rrethonte, ku, më sëshumti bie në sy pjesa ballore e jashtme e murit qiklopik e ngjashme kjo me ndërtimet pergam, që është përdorur në zgjerimin e mëtejshëm të qytetit në fjalë.
Lulëzimi i tregtisë dhe lundrimeve bregdetare në këtë trevë, kanë vijuar edhe pas përfundimit të luftës raskapitëse iliro – romake, kur dhe tjetërsohet mbretëria e Gentit. Gjatë kësaj periudhe deri në shek. XI, qyteti bregdetar, gëzonte një lloj pavarësie në formë e “republike”.
Qysh nga lashtësia e sot në brigjet e adriatikut nga bregdeti dalmat e deri në atë jonian helen, kemi të ruajtur si dëshmi të historisë fragmente të civilizimit të hershëm në periudha të caktuara historike, por që për arsye të ndryshme, ato sot gjenden të braktisura rrënojat e qyteteve antike. Mirëpo ato shfaqen me rrënojat e tyre si muze natyralë ose pasaporta të autoktonisë së banorëve vendas, që brez mbas brezi i ruajtën, duke dëshmuar vijimësinë e jetës dhe qytetërimit prej epokës antike, mesjetë e deri sot. Në këto themele parahistorike bën pjesë edhe treva e Ulqinit.
Fortifikimet antike e mesjetare që përfshinë në periudha të ndryshme brigjet e e kaltra të Mesdheut, mbijetuan kundrejt fenomeneve apo dukurive gjeografike që përfshinë sipërfaqen e tyre. Edhe pse herë mbas here gjatë u përfshi nga tërmetet dhe lëvizjet ngritëse e ulëse të truallit bregdetar, erozioni gërryes dhe vërshimet e ujit në brendësi të territoreve bregdetare, në zona të caktuara përgjatë bregdetit dalmat e deri në atë jonian helen, u ruajtën ndër shekujt gjurmët e shkrimeve, themeleve të fortifikimeve etj.
Edhe pse këto qendra të hershme banimi u braktisën, ato sërisht nuk e humbën origjinën e tyre, emrin e qytetit që nga antikiteti dhe mesjeta e hershme dhe e vonshme. Kështu me ndarjen e Perandorisë Romake në dy pjesë, ajo perëndimore me qendër Romën dhe lindore me kryeqendren Konstandinapojen, Ulqini, u gjend në provincën Prevalitana të Perandorisë Lindore dhe prej shekullit IV, fillojnë të shuhen ngadalë kultet e besimet pagane të popullsisë dhe në vend të saj fillon të përhapet feja e re e krishtërimit nga vetë apostujt… nga viti 1250 derinë fund të shek. XIV në zonën e kalasë së Ulqinit gjenden disa kisha si vijimësi e krishtërimit të hershëm në këto treva.
Qyteti i Ulqinit, përballoi me stoicizëm sulmeve dhe lutrave të shumta të perandorit maqedon Samuilit në shekullin IX, sulmet e mongolëve në vitin 1242. Në qytet asokohe (1252), ka mbretëruar nipi i Nemanjës Gjorgji. Ndërsa në harkun kohor 1282 – 1309, ka sunduar vejusha Helena e Anzhuinëve, ndërsa prej vitit 1281, motra e saj Maria njihet si domina Ulcinii. Gjatë kësaj periudhe në vitin 1288, dy motrat Helena dhe Maria kontribuojnë në ndërtimin e Manastirit Françeskan.
Rëndësia politike, tregtare, detarisë, financiare dhe kulturore e qytetit zgjerohet dhe përjeton kohën e lulëzimit të plotë, mbas tjetërsimit të Rashës, në kohën që kurorën e sundimit e mbajnë princërit e dinastisë së familjes bujare Balshajve. Tashmë rruga e tregtisë ishte zgjeruar për vendasit jo vetëm përgjatë vijës bregdetare të Dubrovnikut, por edhe me Venedikasit, të cilët, kishin në qytetin e Ulqinit edhe konsullin e tyre. Për më tepër, vetë sunduesi Gjergj Stras Balshës (1385 – 1405), për aftësitë e tij ushtarake dhe administrative njihet si Princ i Ulqinit dhe kur mbyll sytë varroset në Ulqin.
Vendasit dallohen për llojet e ndryshme të punëve të zejtarisë, duke spikatur më së shumti si skalitës ose mjeshtër të përpunimit artistik të drurit dhe ndërtimtarisë asokohe. Vetë princi Strazimiri, u interesua përmes një projekti të bëjë ndërtime të reja në qytet.
Këto projekte arkitekturale, sikurse dëshmojnë burimet e shumta historike, i vijojnë me sukses edhe Ballasha III. Nga viti 1413 – 1421, kemi sërisht sundimin e dinastisë së familjes princore Balshaj. Me vdekjen e tij, shuhet edhe sundimi i princërve të mirë arbëror dhe gjurmët e tyre i ndeshim tashmë në toponimimet e ndryshme. Më e njohura është Kulla e Balshajve, e cila gjendet në pjesën e sipërme të qytetit e rindërtuar disa herë.
Rritja dhe zgjerimi i sundimit venedikas bëhet kur pushon se ekzistuari dinastia arbërore e Balshajve. Ulqini, tashmë bie nën sundimit e Republikës së Venedikut në vitin 1423 –1571. Mbas 150 vjetve, sërisht qyteti bie nën sundimin e pushtuesve osmanë të Perandorisë Turke të Bosforit. Gjatë kësaj kohe në qytet, kemi në fillim futjen e elementeve dhe ndikimit të kulturës latine në fillim dhe më pas atyre lindore aziatike osmane, gjurmët e së cilës ndeshen deri në ditët tona.
Kultura dhe urbanizimi venedikas, shprehet në rindërtimin e ndërtimet e bedeneve, portave, kullave, pallateve, kishave latine e shesheve. Si klasike mund të përmendet si shembull hyrja veriore e Kalasë së Ulqinit, ku bien në sy tullat e kuqe të murosura. Këtu gjithashtu gjendet edhe mbishkrimi me emrin Jubani Bolani, që mendohet se ishte restaurues e kapelan i Ulqinit dhe që vinte nga një familje princore e Venedikut. Ai i përket periudhës së mesit të shek. XV. Po ashtu e kësaj periudhe është edhe kisha e Renesancës që i përket vitit 1510.
Ulqinin e kanë vizituar dhe shkelur me këmbë dhe studiuar shumë tradita dhe zakone, disa nga figurat kryesore të botës kulturore, të sferës ushtarake, lundërtar, klerikë të lartë të krishterë nga disa shtete të Europës dhe më së shumti nga Italia.
Ndër figurat më të spikatura humaniste të kohës ishte franceskani At Marin Biçikemi, që arriti të bëhet edhe rektor i shkollave raguziane dhe më vonë shërbeu në Venedik, Mantove dhe Padovë, në të cilin e emëruan edhe si profesor i rregullt universitar.
Shembull tjetër është edhe kalorësi gjerman Arnold von Harff (1496), i cili, gjatë udhëtimit të tij ndaloi edhe në Ulqin. Për këtë fakt historik, na njofton studiuesi e historiani i njohur klerik françeskan nga Shkodra At Marin Sirdani O.F.M. (1885 – 1946), përmes një shkrimi botuar në vitin 1936 në revistën prestigjioze të kohës “Hylli i Dritës” (1913). Ai gjatë një vizite që bën në Ulqin në vitin 1904, boton përshtypjet e veta për qytetin bregdetar, në faqet e revistës në fjalë, një ndër me autoritativet në trojet enike shqiptare gjatë asaj kohe.
Më vonë Ulqinin e vizituan udhëtarët e shkrimtarët francez Zheron e Zhan Taro, albanologu italian Dr. Antonio Baldacci, piktori e akademiku Paja Jovanoviq, shkrimtarja Isidora Sekuliqi, letrari kroat Petar Skoku, shkrimtari Kapllan Kallushi etj.
Këtu përshkruhen shumë detaje të jetës dhe ekonomisë vendase, zhvillimi i zejtarisë, lundrimit dhe traditat shqiptare. Ajo që spikat, është se autori thekson, se vendasit nuk kanë dëshirë të jetojnë të sunduar nga të huaj dhe janë dashamirës dhe përkrahës të përparimit.

Ulqini dëshmi e shekujve: Mbas pushtimit turk ( 2)
Me një tjetër pamje e fizionomi zhvillimi paraqitet Ulqini, gjatë kohës së sundit të Perandorisë Otomane, qysh prej vitit 1517, kur ky qytet bie në dorë të pushtuesve mizorë turq.
Ajo që bie në sy, është se Ulqini pushtohet më vonë se disa qytete të tjera të trojeve etnike shqiptare, kjo me sa duket më së shumti lidhet më pozitën e saj strategjike, si dhe rëndësia që kishte për Venedikun vetë Ulqini.
Qyteti sulmohet barbarisht dhe me të gjithë fuqitë ushtarake turke nga komandanti i ekspeditave Ahmet Pasha, i cili, më në fund mundi të mposhtë qëndresën e hekurt antijeniçere të vendasve, që drejtoheshin me meritë nga kryekomandanti Serra Martinegro. Trimëria e vendasve tregohet edhe tek dhe dhjetë motra të një kuvendi françeskan (murgesha), të cilat, për të mos rënë në duart e barbarëve turq hidhen nga Kalaja e Ulqinit në det. Kjo të kujton historinë e grave suliote që hidhen nga shkëmbi për të mos rënë në duar të haremxhive otomanë. Dhe historia e vendasve, gjithnjë e më shumë është e mbushur me shembuj trimërie e luftrash të vendosura, kundër ekspeditave ndeshkuese turke.
Qetësia dhe zhvillimi i gjithanshëm i qytetit shkatërrohen dhe qengji, që ishte simbol i paqes për ulqinasit zëvendësohet minare islame me yll e hënën turke të pushtuesve. Nga ana e tjetër, në Ulqin, filloi të rigjasllërohet kultura e piratërisë ose e grabitjes, që gjatë sundimit turk mori përpjestime alarmante. Nga kjo kohë, ulqinakët, fillojnë të dallohen si kusarë të famshëm, që sulmonin anije të ndryshme nëpër detin Adriatik dhe detin Mesdhe dhe luftonin kundër anijeve të krishtera të Republikës së Venedikut, të Bokës së Kotorrit dhe të vendeve të tjera të Dalmacisë.
Kusaria e Ulqinit me anije piraterie, ka ekzistuar që nga koha ilire dhe gjatë kohës së ndërrimit të sunduesve të ndryshëm dhe sipas interesit për pasurim të shpejt të tyre herë është zvogëluar e herë është zgjeruar, duke qenë një problem serioz për të gjithë bregdetin dalmat dhe at adriatik e jonian.
Vijimësia e jetës detare dhe lulëzimi i piraterisë (vjedhjeve dhe grabitjeve në det), tashmë u bë një pengesë serioze edhe për vetë turqit, që filluan të merren seriozisht me luftën kundër piraterisë detare. Kjo për faktin, se shumë nga anijet e tyre bëhen pre e grabitjeve të kusarëve ulqinakë. Piratët e detit, mendohet se deri në shekullin XVII kishin arritur të zotëronin një flotë detare deri në 170 anije, dhe që të gjitha ishin të ankoruar në brigjet e Ulqinit.
Hovi i madh që mori dejtaria dhe lulëzimi i piraterisë, krijoi kushte që qyteti të zgjerohet dhe të largohet ngadalë nga dyert e muret e Kalasë së Ulqnit,. Fillojnë kështu të krijohen lagje dhe qendra të reja banimi, sheshe, hamame, kroje, xhamia, teqe, që dallohen për karakterin oriental turk të tyre. Gjurmët e botës islame fillojnë të shihen më shpesh. Ata ishin ngritur mbi themelet e botës kristiane, që lulëzoi shumë shekuj më parë në këtë trevë. Islamizimi dhe kultura e saj e shpatës, filloi “lulëzimin” dhe të japë frytet e veta shkatërruese të vlerave autoktone iliro – abrërore dhe kristiane.
Por shumë nga vlerat e kulturës së lashtë kristiane mbijetojnë, falë qëndreses së hekurt të vendasve, të cilët gjithsesi rezistojnë me të gjitha mënyrat. Një pjesë e vendasve që kishin pasuri, për të mos i humbur ato i nënshtrohen islamizimit, duke vijuar të ruajnë sundimin e tyre, tashmë si shërbetor të Perandorisë Otomane të kohës. Të lëkundurit, me natyrën e tyre servile dhe telit të përdredhur u bënë vasal të pushtuesve, duke i shërbyer atyre në administratë, për nënshtrimin e pjesës tjetër ulqinake jo islame.
Administrata e re turke për të bërë konvertimin e popullsisë së krishterë në islame, aplikon ligje të dhunshme shtypëse. Një ndër këta është edhe taksa e gjizes për të krishterët, gjë që e shpejtoi procesin e konvertimit në fenë islame. Në disa raste u shfaq edhe dukuria e përhapur askohe, që njihet me emrin laramanizimit, ku të krishterët ditën në rrugë dalin me emra muslimanë, kurse në shtëpi ushtrojnë ritet e besimit të ritit katolik. Por jo të pakët ishin edhe besimtarët katolikë, që me sakrifica e mbijetesë shembullore ruajtën gjuhën shqipe, kulturën, traditat e lashta shqiptare dhe sot janë shembull i shkëlqyer i vijimsisë së traditës së hershme kristiane e iliro – arbërore në trojet stërgjyshore shqiptare.
Gjatë kësaj periudhe Ulqini, kishte një kantier detar, ku ndërtoheshin me material druri anije të tonazheve të ndryshme, që dallohen për shpejtësinë e tyre, në përshtatje me kohën. Anijet më të njohura ishin ato që njihen me emrin galeota.
Për të mbijetuar dhe ruajtur tregtinë me produkte të ndryshme ushqimore dhe blegtorale, tregtarët ulqinakë shpesh nën maskën e flamurit të piraterisë bënin tregti me vendet e ndryshme, duke iu fshehur piratëve shumë të rrezikshëm, që jo vetëm u merrnin shpesh mallin por edhe krejt anijen ose e digjnin ne mes të detit.
Në vitin 1718 u vendos paqja nga sulmet e furishme të anijeve pirate, që në histori ka hyrë me emrin Paqja e Pozharevcit. Më vonë shqiptarët e ulqinakë nuk zbatuan më vonë as Paqen e Beogradit (1739). Këtu u trajtua çështja delikate e piraterisë, që ndalohej sipas ligjeve të kohës dhe çështja e dytë ajo e Kalasë së Ulqinit. Ata që vijonin të grabisnin në det të hapur, ishte parashikuar që t’u merreshin galeotat (anijet) dhe nuk kishin liçencë (të drejtën e lejës), për të ndërtuar anije të tjera. Jo gjithçka që thuhet e shkruhet zbatohet. Marrëveshjen e Paqes së Pozharevcit, nuk e zbatuan as piratët shqiptarë ulqinakë, të cilët, vijuan zanatin e tyre të vjetër. Nga këto grabitje si gjithnjë vazhdonin ta pësonin anijet tregtare të Republikës së Venedikut, bregdetit dalmat dhe vetë ato të Perandorisë Otomane.
Në shekullin XVII, pirateria aq e përhapur në detin Adriatik fillon të shuhet dhe gradualisht filloi të vendoset jeta tregtare normale në limane dhe shkëmbimi i mallrave me anije tregtare në detet e hapura. Në Ulqin vijon tregtaria, zejtaria, peshkimi, kultivimi i ullishteve, bujqësia, blegtoria etj. Por sërisht kishte raste piraterie, por ato ishin të shkëputura dhe të rralla. Nga ana e tjetër, u bënë shumë përpjekje për të ndaluar tregtinë e skllevërve zezakë dhe se në Ulqin, mendohet se kanë jetuar 100 familje zezake.
Nëse do të shohim gjithë këtë udhë të sukseshme dhe peripecish, që i është dashur të kalojë Ulqini, rezulton se qyteti, prej kohërave të lashta deri në ditët tona mbeti si simbol i qëndresës së orekseve grabiqare të pushtuesve të ndryshëm që kaluan në këtë trevë, duke mbijetuar dhe ruajtur kulturën e vet autoktone iliro – arbërore – shqiptare me origjinalitet, ndonëse shihen edhe gjurmë të ndikimit të kulturave të huaja në shumë lëme. Me gjithë tramvajet e jetës, qyteti nuk u kthyer në gërmadhë ose në një qytet të vdekur, sikurse rëndomë kanë ndodhur me shumë qytet bregdetare lindore të bregdetit Adriatik e Jon apo më tej në Mesdhe.
Ulqini, mbeti simbol i vijimsisë së jetës ose i lulëzimit të detarisë, peshkimit, tregtisë, piraterisë për disa shekuj me radhë e zejeve të tjera etj., duke ruajtur veçantësinë e jetës autoktone. Nëse do të flasim për kohën e sotme, shohim se qyteti, i përshtatet shumë shpejt kushteve të ekonomisë së tregut. Këtu nis dhe lulëzon me përpjestime të shpejta turizmi bregdetar, kondrinor, arkeologjik, sendeve artistike antike etj., e favorizuar edhe nga kushtet e favorshme klimatike dhe ekonomike në të cilën gjendet asokohe ish – Jugosllavia. Në mesin e shekullit të kaluar (XX), shumë turistë nga Europa Perëndimore, bëhen frekuentues të rregullt sezonal, të ujërave të kaltra dhe të pastra, të klimës së shëndetshme bregdetare ulqinake dhe vizitor të kalasë së Ulqinit e vlerave të tjera historike të qytetit, duke u bërë shumë shpejt ndër më të njohurat në Europë.

nga **Morena** Mon Nov 29, 2010 2:12 pm

Ulqini është një qytet arkeologjik i klasit të parë. Ai është një strukturë urbane iliro – shqiptare buzë Adriatikut, me një histori sinkretike qytetërimesh të mëdha. Këtu janë gërshetuar qytetërimet lëvizëse të grekërve të vjetër, romakëve, bizantinëve, venedikasve, osmanëve, sllavëve, duke mbijetuar Ulqini shqiptar sot dhe në të ardhmen. Këtu kulturat shpirtëzuese të mitologjive janë përzjerë dhe ndërthurur gati në mënyrë sureale. Mitet homerike të argonautëve, të kolkidëve dhe Medeas, të Artemisit dhe të Bindit, mitet e krishtërimit të hershëm, të katolicizmit europerëndimor italik, dalmatin, të ortodoksizmit bizantin dhe sllav, islamizmi kuranik, sektet mistike të dervishëve etj.
Ulqini meriton nje sage dashurie te perhershme, te pafundme. Por per shqiptaret e Ulqinit ende arkeologjia nuk eshte celesi per te hapur portat e mbyllura te kujteses. Shqiptaret jane te vonuar, por kjo nuk eshte fatale. Per shkak te lidhjes time shume te vecante me Ulqinin kam pare me syrin e arkeologut monumentet e tij. Ulqini eshte nje qytet arkeologjik i klasit te pare. Ai eshte nje strukture urbane iliro – shqiptare buze Adriatikut, me nje histori sinkretike qyteterimesh te medha. Ketu jane gershetuar qyteterimet levizese te grekerve te vjeter, romakeve, bizantineve, venedikasve, osmaneve, sllaveve, duke mbijetuar Ulqini shqiptar sot dhe ne te ardhmen. Ketu kulturat shpirtezuese te mitologjive jane perzjere dhe nderthurur gati ne menyre sureale. Mitet homerike te argonauteve, te kolkideve dhe Medeas, te Artemisit dhe te Bindit, mitet e krishterimit te hershem, te katolicizmit europerendimor italik, dalmatin, te ortodoksizmit bizantin dhe sllav, islamizmi kuranik, sektet mistike te dervisheve etj. Me poshte po flas per disa hulumtime te mia per monumentet arkeologjike te panjohura te Ulqinit.
1. Ne akropolin e keshtjelles prane sternes monumentale bizantine gjeta per here te pare nje kapitel te stilit jonik te shekullit IV p.e.s., qe deshmon per ekzistencen e dikurshme te nje tempulli pagan jonik, ndoshta kushtuar kultit te Artemisit, kult shume i fuqishem ne Durres, Apoloni gjate shekujve VI-III p.e.s. Ky kapitel me mermer te bardhe te importuar, ne baze te permasave dhe te modulit percakton qarte lartesine e kolones mbi te cilen ka qene dhe rikonstruktimin hipotetik te monumentit.
2. Duke e pare me vemendje profesionale altarin e Artemisit, te bashkesise (koinonit) te gurgdhendesve te Ulqinit, vura re se ne pjesen e siperme eshte saktesisht nje vrime me kllape plumbi, qe tregon se mbi te ka qene vendosur dikur statuja e Artemisit Elafovoles, kult ky i cuditshem, sepse e paraqet kete hyjneshe me brire dreri (nje rifigurim i njejte i hyjneshes se ketij kulti eshte zbuluar ne Apoloni).
3. Ne materialet arkeologjike te ekspozuara ne Kala, ku jane vene edhe objektet e kultures se hershme arberore te Shasit, eshte edhe nje fragment pelhure mendafshi me motive floreale, nje tekstil bizantin, deshmi unike deri me sot e nxjerre nga varret arberore te Shasit. Eshte zbulim sensacional.
4. Plastika paleokristiane e shekujve V – VI brenda territorit te keshtjelles, ende e pastudiuar dhe e pabotuar, flet per kulture ndertimore dhe artistike te krishterimit vendas te nivelit shume te larte, ku koncepti bizantin eshte i stilit dalmatik te lidhur qe heret me elemente te krishterimit perendimor. Relievet skulpturore te shekujve XII – XIV, po te monumenteve te kultit te krishtere te stilit pre-romanik, romanik, te gotikut te hershem si dhe te rilindjes dalmatinase flasin per nje faze te dyte, vijuese, qe lartesohet ne kulturen mesjetare shqiptare ne sintoni e simbioze me kulturen venedikase. Ulqini si qytet – keshtjelle shqiptaro – venedikase eshte kapitull kryesor me nivel shume te larte te mesjetes dhe rilindjes dalmatine.
5. Qeramika majolike e pikturuar bizantine dhe venedikase me figura zoomorfe dhe antropomorfe ne Ulqin perben nje koleksion te pasur (shekujt XII – XV) e denje per nje album cilesor te historise se artit miniaturist dhe utilitar te perditshmerise se jetes njerezore.

Thursday	+14°	+7°
Friday	+12°	+6°
Saturday	+13°	+4°
Sunday	+11°	+1°
Monday	+11°	+1°
Tuesday	+12°	+5°

Ulqini, dëshmi e shekujve .

Ulqini, dëshmi e shekujve .

Re: Ulqini, dëshmi e shekujve .

MENU

SHTYPI I DITES

REVISTA

FAQET PARTNER