Robert Budina: TIFF 09, një test për kinematografinë shqiptare

Prej katër ditësh është hapur edicioni i shtatë i “Tirana International
Film Festival”. Kësaj here ky festival vjen ndryshe për publikun tonë.
Regjisori i njohur Robert Budina, i cili është pjesë e jurisë kombëtare
tregon për risitë dhe vlerat që ka sjellë ky festival në edicionin e
tij të shtatë. Sipas tij, TIFF është një ndër festivalet e veçanta në
këtë moment pasi në një të ardhme këto takime dhe bashkëpunime mund të
shërbejnë për krijime të reja. Më tej Budina theksoi se, “kinemaja nuk
u hap thjeshtë në formimin artistik, u hap dhe në pikëpamje teknike, ne
u përballëm me skema që për të ndërtuar një film duhej të kaloje disa
shkallë. Në kuptimin artistik unë them që kemi vlera të mëdha, ndërsa
në kuptimin e orientimit kemi mangësi jo si rezultat i asaj që nuk dimë
por i pamundësisë. TIFF është një ndër festivalet që të krijon
mundësi”.


Çfarë mendoni që ka sjell TIFF ‘09?

Është një aktivitet i cili ndihmon shumë krijuesit në kinema. TIFF
ndihmon jo vetëm krijuesit por ndihmon shumë publikun që të përcjell
një mendim i cili nuk është thjesht, ndihmon të hap botën shpirtërore
në dimensione që jeta e përditshme nuk ta ofron. TIFF është një ndër
festivalet e veçanta në këtë moment pasi në një të ardhme këto takime
mund të shërbejnë për krijime të reja. Duket si një gënjeshtër, si një
ideologji por po të shikosh por nga këto takime lindin projekte të
cilët më vonë kushtojnë miliona dollarë, që jo vetëm i jep shteti
shqiptarë por vijnë nga jashtë dhe investohen në Shqipëri. Shpesh
kinemaja tek ne shihet si një harxhim, por nuk është ashtu sepse shteti
shqiptarë në filmat që prodhon harxhon një pjesë të caktuar të lekëve
dhe pjesën tjetër e harxhojnë bashkëprodhimet. Kështu që nuk është
thjeshtë një fitim kulturor por është edhe një fitim ekonomik. Prandaj
kinemaja duhet parë me një sy më të mirë, sepse si rezultat i prurjeve
që vijnë nga jashtë zgjerohet mundësia për punë, dhe duke u zgjeruar
mundësia për punë, zgjerohet dhe mundësia për bashkëpunim më të madh
kulturor. Për këtë moment që jemi TIFF është nga të vetmet aktivitete
që kryen deri në fund efektin e vet. Natyrisht që publiku mund të ishte
akoma më i madh por ka të bëjë me perceptimin që ne kemi për jetën.
Kënaqësinë emocionale që të dhuron një vepër artistike duke e
frekuentuar, them se do ishte akoma më e bukur në qoftë se njerëzit do
të ishin akoma më prezent. Vlen të theksohet se është viti që ka
vëmendjen e duhur nga njerëzit që punojnë nga shteti, ka një
specializim më të organizuar, momenti i bashkimit dhe i transmetimit
nga televizionet përbën maksimumin, sepse kinemaja në vetvete nuk mund
ta bëj dot. Duhen patjetër të futen televizionet të cilat i kanë mjetet
e komercializimit, televizionet ta shpërndajnë dhe më tej vlerën duke
mos e lënë thjesht si kinema.
Si mendoni si është pritur TIFF nga publiku?

Tashmë kinemaja është futur në konkurrencë më shumë gjëra, me
internetin, mbas këto janë arsyet që publikun e kanë larguar. Shkurtimi
në masë i kinemave në Shqipëri ka bërë që të mos ketë më leverdi që
transmetohet filmi në kinema, prandaj gradualisht publiku largohet dhe
nuk është i përqendruar. Për mua të ndjekësh një vepër në kolektiv
është një emocion që transmetohet vetëm në kinema. Duhet të shkohet te
publiku bashkë me vlerën jo duke u shkëputur prej saj. Unë jam me
mendimi që mund të gjejmë për ti shkuar publikut për ti treguar bukur
atë që ai vuan çdo ditë.
Sa efikase janë politikat kulturore që janë ndjekur deri tani?

Mendoj që nuk ka pasur politika kulturore përfshirë edhe mua, nuk
kam qenë ndonjëherë një aktor kaq i denjë sepse ne e kemi shumë
vështirë të luajmë një pjesë të gjithë bashkë. Çdo gjë është parë në
mënyrë profesionale. Të gjithë pushtetarët vijnë dhe ikin, ato që
ngelemi jemi ne komuniteti. Ky komunitet është akoma i pjekur që të
luftojë për të drejtat e veta.
Ku qëndron e meta e kinemasë Shqiptare?

Duhet të kemi parasysh një gjë, duhet ta kapim më thellë çështjen,
ne kemi atë historinë që kemi, ne kemi qenë të mbyllur. Kineastët tanë,
si Pirro Mikani dhe Çashku ishin të fundit që mbaruan jashtë shtetit, u
mbyllën dhe u izoluan, nuk patën kontakte me botën. Në një mënyrë apo
në një tjetër sigurisht që prodhonin vlera të mira artistike në vende
të caktuara por nuk kishin ballafaqim. Tani që kinemaja u hap, dhe nuk
u hap thjeshtë në formimin artistik, u hap dhe në pikëpamje teknike, ne
u përballëm me skema që për të ndërtuar një film duhej të kaloje disa
shkallë. Në kuptimin artistik unë them që kemi vlera të mëdha, ndërsa
në kuptimin e orientimit kemi mangësi jo si rezultat i asaj që nuk dimë
por i pamundësisë. TIFF është një ndër festivalet që të krijon mundësi.
Unë mund të them që më atë mundësi që kemi pasur ne kemi bërë filma
shumë të mirë, dhe bashkë me jetën ecën dhe kinemaja. Prandaj TIFF
është një tribunë që kështu duhet ti bëjmë gjërat, sepse në fund të
fundit përcjellim kulturë dhe nuk përcjellim tensione.
Si e shikoni bashkëpunimin te filmi “Muajt e Mjaltit”, përshtypjet tuaja?

Ajo nuk ishte thjeshtë një vepër e mirë, ishte një marrëdhënie
shoqërore e shkëlqyer. Ai, Gorjan Paskaljeviç shembi të gjitha muret,
erdhi u ofrua bashkëpunoi me ne, na pa si qenie njerëzore dhe ne
komunikuam. Ai e mendoi një energji pozitive dhe mori gjithë grupin dhe
realizuan një film që ne e kemi parë.
Çfarë mendoni për brezin e ri të aktorëve?

Të them të drejtën ne ishim një brez që mësuam disiplinën dhe
skemën e re, ndërsa brezit të ri ju mungon eksperienca e kohëve të
vështira që jetuam ne, por mendoj që këta kanë marrë përgjegjësi për të
jetuar me këtë zanat, kjo është një sfidë që ne nuk e kishim. Në këtë
sfidë ato dinë edhe të ballafaqohen me realitetin dhe të jetojnë me
zanatin e tyre, po arrite këtë kombinim atëherë je artistë.
Çfarë projekti teatror po përgatit?

Unë jam duke punuar një pjesë teatrale me Ramsolin, një pjesë që e
ka shkruar vetë ai. Është një tregim tragjikomik, i ka të gjitha
brenda, dhe po merremi me atë që ta përgatisim në sezonin janar-shkurt
në një turne në të gjithë Shqipërinë, sepse jam i mendimit që teatri
nuk mund të bëhet për karrigen bosh.
Çfarë mund të na thoni për kinemanë kineze të viteve ’70?

Kinemaja kineze e viteve të asaj kohe bëhet mirë që kujtohet në
këtë momente, për faktin se duhet kuptuar se çdo të thotë kinemaja e
propagandës. Bëhet mirë që vihet në skenë sepse të rikujton se çfarë
duhet të bësh.