Pushtimi fashist, si “nisi” me një bakshish për ministrin e Zogut...

nga Vizitor Wed May 27, 2009 9:50 pm

Pushtimi ivendit ngaItalia fashiste silltesi pasojëdaljen në sipërfaqe të një “klase” të re në shoqërinë shqiptare, “klasën ebashkëpunëtorëve të okupatorit”. Mepërjashtim të një numrifunksionarësh “besnikë” që i shkuan pas Zogut, gati gjithëburokracia e tij, e zhveshurnga çdo ndjenjëkombëtare, u vu nëshërbim të okupatorit. Mjaft domethënës në këtë drejtim është rasti igjen. Z.Sereqit, i besuar i Zogut dhe i emëruar ministër fuqiplotë në Romë. Gjatëditëve të nxehta të krizës ai ishtevazhdimisht në kontakt me Çianon. Më1 prill ai ishte dakord me ultimatumin që iuparaqit Zogut dhe u shpreh i gatshëmtë shkontenë Tiranë bashkëme Jakomonin, ministri i Italisë në Tiranë, që do të bëhet mëkëmbësi i Viktor Emanuelit, për ta bindurZogun që të pranonte. Por atypër atytha se nuk kishtepatur kohë përkëmbimin e valutës dhe moriprej Jakomonitbakshishin e parë prej 15.000 lirash Sereqi dhadorëheqjennga postidhe më 7 prill u kthyenë Shqipëribashkë me suitën e Çianos, pasimoripremtiminse do të zintenjë post të lartë. Një shembulltjetër i dezertimitishte ai i prefektittë Durrësit, M. Kodheli, i cili shkoinë Bari prej nga transmetoi në radio“mallkimet” për Zogundhe “mirëseardhjen” për Italinë. Por ky është vetëm një fillim. Tablloja e kthesëssë turpshmedo tëdalë e plotënë ditëtnë vijim, pas agresionit.

***

Çiano do ta marrëvetë në dorëoperacionin për rekrutimin e rrethit të ngushtë të mbretit të ikur, si hap i parë drejt “legalizimit” të regjimit të okupacionit. E kishte vendosurme kohë planin: duhejgjeturnjë formulë që të mbulonte faktin e okupimit dhe tëkrijontepërshtypjense nuk ishteprishje e pavarësisë së Shqipërisë. Pikërishtkështu u shpreh Çiano me t’u kthyer në Romë në një bisedëme ambasadorinamerikan Ëilliam Philips. Ai tha se “Italianukkishte ndërmend të prishtepavarësinëe Shqipërisë”. Ambasadori do të shkruante: “Më çuditi... me atëgënjeshtër të tepërtdhe të trashë”. Po cilado të ishte formula? Çianoka lënë një ditar, që filloi ta shkruante që kur emërua ministër i jashtëm nga Mussolini në 1936 dhe që e vazhdoi deri në shkarkimin e tij në vitin 1943 (Diario, 1936-1943). Ai është një dokument me vlerë, veçanërisht për sa u përket përgatitjeve të agresionit të 7 prillit dhe vendosjes së regjimit të okupacionit. Në këtë ditar Çiano tregon se fillimisht Duçjaparaqiti një projekt përvendosjen e një regjence. Çianonuk e quantetë mjaftueshme. Sipas tijduhej mbledhur një “Konstituente”, e cilado të vendosteunionin personal, d.m.th. një bashkim të thjeshtë kurorash,midis dyvendeve, duke i dhënëmbretit të Italisë Viktor-Emanuelit III kurorën e Shqipërisë. Kjo formulë, - sipastij, - “do të shpëtonteaparencatduke nadhënënë dorëShqipërinë. Nuk pritej ndonjë kundërshtimas nga Jugosllavia, as nga Greqia”.

***

Në të vërtetë, kështu edhe u veprua, sipas skemës së Çianos. Një ditëpas hyrjes sëtrupave në Tiranë, më 9 prill u formuanjë “Komitet i përkohshëm administrativ” me funksione ekzekutive nën kryesinë eXhafer Ypit. Në përbërje të Komitetit ishin sekretarët e përgjithshëmtë ministrive të ndryshme.

Xh.Ypi kishteqenë njënga eksponentët e lartë të regjimit zogist. Madje, me Zogunai kishtevendosurnjë lidhje të veçantëqë kur u caktuasi kryeministërnë dhjetor 1921. Në qeverinëe tij Zogumorri postin e ministrit tëBrendshëm, një post ky që i dha dorëpër forcimin e pushtetit të tij personal.Xh. Ypi ka qenë disa herë ministërsi në kohën e Republikës, ashtu edhe në atë të Monarkisë.

Me urdhër të drejtpërdrejtëtë MussolinitLegata italianenë Tiranëkërkoi që “Komiteti”të merrtemenjëherëmasa për thirrjen e një asamblejekushtetuese për zbatimin e formulës së “bashkimit personal” që do t’ijepte kurorën e ShqipërisëViktor Emanuelit III. Asamblejau mblodhmë 12 prill nën kryesinëpo të Xh.Ypit. Morën pjesë 159vetë të zgjedhur kryesisht nga radhëte parisë së vendit, ngarrethi i ngushtëi regjimit zogist. Ndër ta ishin: 68ishin bejlerë e çifligarë, 25 bajraktarë, 20 klerikë, të tjerëtfunksionarë ushtarakë, një grushtintelektualësh të lidhurme fashizmin. Shumë“asamblistë” u sollënnë Tiranëme urgjencë nga rrethet e ndryshmeme aeroplanë italianë. Në të dy rastet Xh.Ypi përshëndet okupacionin italian. Në të parin, më 10 prill ai i drejtohet me një mesazh popullit shqiptar. Në të dytinai mbanfjalënhyrësenë Asamble më 12 prill.

***

Në këtë pikëdo të hapimnjëparantezë që do të tregojësjelljen e shtypit të afërtme qeverinë. Përtë siguruartekstet e dy ndërhyrjeve të Xh.Ypitnuk ka patur burim tjetërveç gazetavetëkëtyreditëve. Zgjodhëm gazetën më të afërt me regjimin, “Drita”, me drejtorepronarDr. Zoi Xoxa.Kemishfletuarnumrat e ditëve të fundittë marsitdhe fillimit të prillit. Gazetandjekrregullishtngjarjetnë Itali, u bën jehonë tëgjitha lëvizjeve të Mussolinit, i bën vend të posaçëm fjalimit të tij në “20-vjetorin ethemelimittëFashjove” më 23 mars. Përgjithësisht, gazeta është e orientuar në linjën e Boshtit Romë-Berlin. Në anën tjetër pasqyrohensi gjithnjë ngjarjet që lidheshin me Oborrin Mbretëror.

Më 4prill gazeta boton përgënjeshtrimin zyrtar për“lajmet tendencioze mbi marrëdhënietmidis Shqipërisë e Italisë”. Ditën e nesërme më 5 prill, boton deklaratën e ATSHse “Shqipëria nuk do të pranojë kurrënjëcënimtë indipendencës dhe integritetittë saj”.

Më 6 prill “Drita” hapetme dyfotografimadhështoretë Mbretit Zog dhe të MbretëreshësGeraldinë me titujkubikëqë mbulojnëgjithëfaqen e parë. Ështëlajmi i madh i lindjes sëTrashëgimtarit të Fronit, që shënohet me “21të shtënatopidhe manifestime të zjarrtanëpër Oborrin e Pallatitduke brohoritur frenetikishtMbretinShpëtimtar, MbretëreshëndheFamiljen mbretnore”.

Më tej, siç mund tëpritej, ka njëkapërximnga 6 prilli deri më 8 dhe 10 prill. Një kapërcimjo vetëm datash. Numri i 8 prillithapetme lajmin e hyrjes “triumfale”, të trupave italiane në Tiranë. Më 10 prill gazeta hapet me fotografi po aq madhështore, por kësaj radhetë “Duçes së Madh”, të “Mbretitimperator, ushtria e të cilit çliroi Shqipërinë”dhe “Kontit Çiano që pasqyron punë, paqe e drejtësi”.

Pomë 10 prillbotohet“mesazhi” i Xhafer Ypit. Duhetdhënëintegralishtpër të parëshkallën e degradimittë qeveritarëve që kanëlënë një post dherendin të zenënjë të ri në sferat e larta të regjimit të okupacionit fashist.

Lexojmë: “Populli shqiptar më njehdhejam i sigurtëse edhe populli italian ka për të më kuptuar. Fjalët e mijajanë të sinqerta dhe dalin nga zemra. Prej 26 vjetëshkemiindipendencën e Shqipërisë. Ndër këto vjet nuk i kemitreguarbotës së qytetnueme – na që gjindeminë zemër të Evropës – me qenëtë zotët me uadministrue. Kjo administratëe keqei ka dhanë bindje botës, por edheneve vetë se jemiduke u drejtuardrejtnjë rreziku: n’atëtë copëtimit të Shqipnis.

Shpresa e vetme e jona,- thotë Xh. Ypi-, ishtepersona gjeniale e dashtun e Duçes, që ka basakrificamorale emateriale për neve. Ai e ka shpëtuarShqipërinë prejrreziqvet që kjondjekte.Ushtrijaqë vjen sotështëushtrija e komanduemeprej Duçes. Vjensi mikeshë e jo si anmike. Janëdishidentët (pasardhësit) e italianëve që luftuanme Skënderbeun. Janëdishidentët e Kombit të madh me të cilinSkënderbeu ka luftuar në njëmij rreziqee për këtëduhetme qenëtë qetë dhe me e pritëkëtë ushtri, e cilai kapërgjegjunpushkvettë disaveme aktebujarie”.

Në mbylljemesazhii drejtohejvetëDuçes: “Duçe i dashtun,ke bashumësakrificapër neve. Na keshpëtuarprej shumërreziqvet, jeni në zemrëne popullit shqiptar, përveçnji pakicësshumë tëvogël që nuktë kupton. GjithëShqipnijatë mban në zemër... JuveDuçe jukërkojmëme e shpëtuepopullin shqiptar”. Do të vihet re se në tekstin e letrës së Xh. Ypit ka një përzierje dialektesh, gjë që tregon se në të ka hyrë edhe një dorë e dytë.

***

Eshtë përsëri Xh.Ypi që hap mbledhjen e “Asamblesë”më12prill. Parasë gjithashaidënonqeveritarët “që iknë e që lanëvendet e tyre, qënukmendonin për përparimine Kombit, por vetëmevetëm si t’imbushninarkat e tyreme të hollat publike”

“Por ishteDuçeja [asnjëherë Ypi nuke quanme emër Mussolinin]që po vëzhgonteme syrin e tijtejshikonjës dhe e pase përkundra sakrificaveqë bëntepërneve, vendiynë po shkontenë greminë, edëgjoizërin e populit tonë dhe i dhaurdhërushtrisëitaliane tëvinte e të shpëtonte Shqipërinë. Popullishqiptar, me gjithëushtrinëdhe gjindarmërinë e vogëlqë kishte, e pativendosurmekohë që të pristeme krahëhapur ushtrinë e Duçes, prandajpërveçdisa kusarëve, askush nukbëriasnjëkundërshtim...”.

Ypi është lajkatar i fortë, e ngre Duçen në lartësinë e komandantëve më të mëdhenj të historisë. “Kamshpresë, - thotë ai në mbyllje, -nëmirëvajtjen e nëpërparimin e kombittonë se Duçejai Madh, i cili ka treguarnjë zotësimë të madhese Annibali (i Kartagjenës sh.IV para erës së re)dhe Qezari (iRomës, njëshekull para e. r.), i Cili [me c të madhe] di tëfitojë e të përfitojë e që ka një karakter Burri [me b të madhe] tëfjalës e tëbesës, nuk do ta lejë të humbasë kombi ynë i vogël, por shumë ivjetër. Ç’presim ngaDuçeja, -pyet ai, - as mëpak e as mëshumë: “lirinëkombëtare, gjuhën tonë (sic!), Paqendhe Drejtësinë”. Prandaj, “umblodhënnë Asamble që t’iparashtrojmë Duçesvendimintonë”.

Xh. Ypi nuk do të jetë i vetmi. Eksponentë të tjerë të regjimit [Shefqet Vërlaci, etj] do të zënë poste të larta në qeveri dhe në Partinë e shpikur fashiste të Shqipërisë, me në kyre ish diplomatin e Zogut T. Mborja. Megjithatë, është një fakt domethënës që vetë Çiano e shënën në Ditarin e tij. Pasi ka ardhur në Tiranë si triumfator, shpreh kënaqësi kur sheh se “Tirana është zgjuar me flamurin tringjyrësh”, por midis turmës shquan edhe një zonë të ftohtë, sidomos te nxënësit e shkollave të mesme që nuk duan të ngrenë dorën “per saluto romano” [përshëndetje fashiste]. Nxënësit e japin që tani mesazhin për rezistencë.

Thursday	+14°	+7°
Friday	+12°	+6°
Saturday	+13°	+4°
Sunday	+11°	+1°
Monday	+11°	+1°
Tuesday	+12°	+5°

Pushtimi fashist, si “nisi” me një bakshish për ministrin e Zogut...

Pushtimi fashist, si “nisi” me një bakshish për ministrin e Zogut...

MENU

SHTYPI I DITES

REVISTA

FAQET PARTNER