Lëkë Dukagjini

nga Vizitor Thu Apr 23, 2009 10:59 pm

Lëkë Dukagjini është figura e dytë arbërore e shekullit të XV-të pas Skënderbeut, që u mundua dhe e vazhdoi luftën edhe pas vdekjës së Heroit Kombëtar. Për studjuesit, me trashëgiminë ë tij të "Kanunit", ai gjykohet si një figurë ë plotësuar e Arbërisë Mesjëtarë, që ka luftuar për identitet, duhet thënë se, deri më sot, nuk mjaftojnë dokumentat për të treguar fytyrën ë vërtëtë të Lëkë Dukagjinit.

Lekë Dukagjini thuhet se ka lindur në Velekincë-Gjilan në vitin 1410.

Ai ishte bashkëkohës i Skendërbeut. Babai i tij Pal Dukagjini, vdiq në vitin 1446. Me qendër në Lezhë, Principata e Dukagjinëve, përfshinte Zadrimën, zonat në veri dhe verilindje të Shkodres, që sot janë të mbytyra nga uji i Drinit dhë shtrihej me nje kryeqendër të dytë, me qytetin ë Ulpianës (Lipjani i sotëm), dhë zotërimët ishin deri afër Prizrenit. Lëkë Dukagjini kishtë marrë një kulturë të gjithanshmë, që në atë kohë i shkonte për shtat frymës humanistë të Rilindjës evropiane dhe ne qytete të tilla si në Venecia, Raguza apo Shkodër. Dukë iu kthyër kohës së tij, kontakti i parë më Skenderbeun, ka qënë në Lidhjën ë Lezhës më 1444.

Lëkë Dukagjini ishtë princi më i fuqishëm shqiptar pas Skenderbeut dhë me më autoritet, prandaj u bë pre e intrigave të politikës veneciane (dhë të historianëvë) derisa Sinjoria e ndjeu rrëzikun e Portës së Lartë, krejt afër pragut të shtëpisë së vet dhe u bashkua realisht më rezistencën e shqipëtarëvë, dukë i shpallur luftë Përandorisë Osmanë (1463). Pas këtij viti, venecianët pushuan së përfoluri Lekë Dukagjinin, thotë Tonin Çobani, në një nga studimet e tij, kushtuar Dukagjinit të Ri, por duhët thënë së kronikanët e kohës kanë shkruar për disa prej bëmave të Lekë Dukagjinit përkrah Skenderbeut, deri në vdekjën e heroit (1468) dhe më pas në krye të trupave shqiptarë, përkrah forcavë veneciane, derisa Sinjoria nënshkroi paqen me Portën e Lartë (1479). Pas kësaj, historianët heshtin. Gojëdhëna na bën me dije se Lekë Dukagjini e vazhdoi rezistencën në krye të trimave të principatës së tij derisa ishtë gjallë.

Në fund të viteve '50 në shekullln e XV, nga kronikat e kohës përmendet se Principata e Dukagjinëvë nuk ka më asnjë nga qendrat e veta të zhvilluara. Lezha u është dorëzuar venedikasvë (1393), Ulpiana, kryeqytëti i principatës është shkatërruar me themele nga turqit e kështu me rradhë.

Lëkë Dukagjini gjeti strehim në thellësi të maleve të principatës së tij, ku ndërtoi saraje e kështjella së bashku më banorët e lirë të atyre anëve, të cilët kryezotin e tyrë të derës së Dukagjinëvë me gruan e tij, Teodorën e Muzakajve të Beratit dhe të gjithë oborrtarët që i shkonin pas, i rrëthuan me mikpritjë e respekt, duke u referuar dokumentave të kohës, ishin po këta malësorë të Principatës së Dukagjinëvë, të njohur për trimëritë e tyre, që jo vetëm e ndihmuan për të ngritur fortesat e tij, por edhe të siguronte kuotën e ushtarëve, që duhej të shërbenin nën flamurin e Lidhjës së shqipëtarëve. Por, në këtë kohë është dukur edhe madhështia e Lekës. Ai, duke iu përgjigjur besimit të ushtarëve të tij, u siguroi ushtarëve të tij mbrojtjë dhë kur vdiq Skëndërbëu edhe lirinë e tyre, brënda organizimit fisnor. Të cilën, në kushtet e krijuara, e institucionalizoi me rioarganizimin e pleqësive mbi bazë fshati e krahinë.

Gjatë kësaj përiudhë (1458-1481), kur ai udhëhiqte te gjitha kuvendet dhe pleqësitë e malësorëve, u ngjiz Kanuni, që u trashëgua brez pas brezi, si praktikë gjykimi dhe përmës fjalëvë të urta, të formuluara apo të rithëna prej tij, rast pas rasti, si sentenca juridikë. Duhet thënë se për shekuj me rradhë, Kanuni mbeti i pashkruar dhë vetëm do të vintë koha e Shtjefën Gjeçovit, që filloi të grumbullonte, atë që populli e kishte plazmuar në mendjën e tij, për shekuj me rradhë. Në ditët tona, lavdia e tij e prekshmë, mund të ndjehët nga rrënojat ë Shurdhahut, afër Vaut të Dejës, ish rësidënca ë tij; ndërsa ajo ligjvënëse, mund të shijohët nga vepra e tij monumentale "Kanuni" mbledhur nga At Shtjefën Gjeçovi, në fillim të shekullit të kaluar.

Viti 1481 ishte vit ku Lekë Dukagjini përmendet për herë të fundit në dokumentet e kohës, duke kaluar nga Raguza për në principatën e tij. Po ky vit mendohet të jetë edhe viti i vdekjes së Lekë Dukagjinit, pinjollit të fundit të Principatës së Dukagjinëve. Asnjë dokument nuk flet për vendvarrimin e tij. Gojëdhëna thotë se iku duke bekuar lirinë e viseve shqiptarë dhe duke mallkuar robërimin e tyre, derisa te zotët të kthehën në trojet e veta.

nga Vizitor Thu Apr 23, 2009 11:00 pm

nga Vizitor Wed May 27, 2009 9:54 pm

Kanuni i Lekë Dukagjinit

Nga gojëdhënat popullore të Shqipërisë së veriut dhe të Kosovës, emri i Kanunit të Lekë Dukagjinit lidhet personalitetet e fisnikut dhe udhëheqësit shqiptarë të kohës së Gjergj Kastriotit - Skënderbeut, Lekë Dukagjinit. Mirëpo, historia shqiptare njeh disa personalitete me këtë emër. Kështu një grup shkencetarësh supozojnë se Leka III Dukagjini (1410-1481) e ka dhënë dhe e ka kodifikuar këtë Kanun. Këta shkencatë përpiqeshin gjatë shumë viteve që ta gjejnë tekstin e shkruar të këtij Kanuni. Shkenctari i njohur Shqiptarë Fan S. Noli konsideron se Kanuni është fryt i veprimtarisë dhe i qeverisjes së urtë të Pal Dukagjinit, vdekja e të cilit ishte humbje e madhe për Gjergj Kastriotin - Skënderbeun, ngase ai kishte dhënë kontributin më të çmueshëm në krijimin dhe ruajtjen e Lidhjës së Lezhës.

Sot mbizotron mendimi shkencor se Kanuni i Lekë Dukagjinit as nuk është shkruar e as nuk është shpallur nga ndonjë personalitet i caktuar apo organ ligjdhënës, por paraqet të drejtën zakonore të shqiptarëve, e cila u krijua me kohë, në praktikë gjatë shekujve. Rregullat që përmban Kanuni u përkasin periodeve dhe kohëve të ndryshme historike. Si i tillë ky Kanun ka vlerë dhe rëndësi të posaçme jo vetëm për historinë e shtetit dhe të së drejtës shqiptare, por edhe për kulturën e përgjithshme kombëtare shqiptare.

Si e drejtë e pashkruar dhe zakonore në vetëdijën e popullit shqiptarë, kanuni i Lekë Dukagjinit gjatë shumë shekujve konsiderohej si Ligj mbi Ligje, ngase pavarësisht nga rregullat e sjelljes shtetrore, ky Kanun ishte dhe mbeti për një kohë të gjatë rregullatori kryesorë i raporteve shoqërore shqiptare.

Përmbledhja e thesarit të kulturës shqiptare e kishin vënë detyrë të posaçme priftërinjtë katolikë. Kështu Dom Lazër Mjeda dhe Dom Nikollë Ashta shumë vjetë ishin përpjekur të mblidhnin folklorin e në kuadër të tij edhe normat e kanunit të Lekë Dukagjinit. Vend të dalluar në mbledhjen e rregullave të kanunit zë studiuesi i mirënjohur Atë Shtefën Gjeçovi, i cili la në trashigim veprën më të kompletuar dhe shumë të rëndësishme të Kanunit të Lekë Dukagjinit.

Kanuni i Lekë Dukagjinit përmban rregulla stautore, familjare juridike, civilo-juridike, penalo-juridike si dhe rregulla konkrete mbi procedurën penale dhe civile. Në disa rregulla kanunore vërejmë ndryshime rajonale apo edhe variante, mirëpo kryesisht në dispozitat që rregullonin pozitën e kishës, mikpritjen, besën dhe gjakmarrjen vërejmë rregulla të njejta për të gjitha viset shqiptare, ku vlente kanuni i Lekë Dukagjinit. Rregullat konunore të karakterit penalo-juridik, në mënyrë të veçantë trajtonin konceptin e veprës penale, çështjen e paramendimit, përkujdesinë, bashkëpjesëmarrjen etj.

Kanuni i Lekë Dukagjinit njeh këto sanksione penale: dënimin me vdekje, gjakmarrjen, dëbimin nga bashkësia, bojkotin - leçitjen etj. të cilat shqiptoheshin ndaj kryesit të veprës penale e në raste të caktuara edhe ndaj familjes së tij. Përpos këtyre dënimeve kanuni rregullonte në mënyrë precize edhe dënimet pronësore si gjobitjen, dënimin me të holla, konfiskimin e pasurisë, asgjësimin e pasurisë, rrëzimin e shtëpisë, prerjen e pemëve etj. Dënimet i shqiptonte gjyqi i pleqëve, kuvendi i vllazërisë apo ai i fisit. Dënimet e rënda shqiptoheshin ngaj kryesve të veprave të tradhëtisë, kryësve të veprave kundër Besës (fjalës së nderit), kryesve të veprave kundër moralit, atyre të mikpritjes, kundër kishes etj. Kanuni njihte dhe rregullonte në mënyrë të posaçme institucionin e strehimit. Sipas këtyre rregullave familjet, bashkësitë dhe fiset janë të detyruara t`u sigurojnë përherë strehim individëve apo familjeve që këtë e kërkonin në raste rreziku apo rreziqe të tjera të jetës pa marrë parasyesh se kush i kërkonte.

nga Sponsored content

Thursday	+14°	+7°
Friday	+12°	+6°
Saturday	+13°	+4°
Sunday	+11°	+1°
Monday	+11°	+1°
Tuesday	+12°	+5°

Lëkë Dukagjini

Lëkë Dukagjini

Re: Lëkë Dukagjini

Re: Lëkë Dukagjini

Re: Lëkë Dukagjini

MENU

SHTYPI I DITES

REVISTA

FAQET PARTNER