Këshilla për fëmijët..

Çka nëse fëmija juaj është trupgjatë?

Vajza ose djali juaj për nga gjatësia e trupit ua tejkalon bashkëmoshatarëve të tyre dhe ende zgjatet. Për këtë jeni të brengosur...
Megjithatë, brengosja juaj është e paarsyeshme, sepse shumica e të rinjve që vijnë në kontrollin mjekësor për shkak të shtatit të tyre të gjatë, në fakt janë plotësisht të shëndoshë, kanë proporcione normale të trupit, dhe rëndom edhe prindërit i kanë të gjatë.
Tajitja e hormoneve të rritjes te këta fëmijë është plotësisht normale. Te fëmijët e tillë fjala është për shtatin e lartë konstituiv, i cili te djemtë rrallë kërkon përkujdesjen mjekësore, ndërsa te vajzat kjo gjë nganjëherë është e arsyeshme për shkak të pasojave të mundshme psikike.

Shtati i lartë i fëmijëve më shpesh është brengosës për vajza se sa për djem kështu që ato më shpesh kërkojnë ndihmën dhe këshillën e mjekut.
Rritja e tyre është e mundshme të ngadalësohet me terapi afatgjatë me ndihmën e estrogjeneve (hormoneve femërore seksuale), por për shkak të pamundësisë që saktësisht të përcaktohet lartësia e fundme dhe për shkak të pengesave të tjera që mund të paraqiten, terapia duhet të jetë shumë e matur me rastin e përcaktimit të mënyrës të shërimit.
Kjo aq më tepër sepse terapia në shumë raste mund të jetë e pasigurt: mbas katër deri pesë vjet shërimi arrihet zvogëlimi i gjatësisë përfundimtare për vetëm katër deri në gjashtë centimetra.
Kur te vashëzat paraqitet menstruacioni i parë,duhet pritur se gjatësia e trupit të saj do të ngadalësohet, sepse mbas kësaj vashëzat rëndom nuk zgjaten më shumë se pesë deri në shtatë centimetra. Prandaj, nëse është fjala për rritjen konstituive, nuk duhet pritur që vashëza juaj të ketë gjatësinë përfundimtare të trupit se 175 centimetra, e me këtë lartësi nuk do t'ua kalojë shumë moshatareve të saj.
Prindërit e fëmijëve të cilët rriten shumë shpejt mund të paraqiten, për çdo rast te mjeku për t'u konsultuar a duhet ndërmarrë ndonjë shërim apo është kjo dukuri e rëndomtë për të cilën nuk ka nevojë të brengoset as prindërit e aq më pak fëmija.

Fëmijët: Si kultivohet edukata ushqimore?

Çfarë duhet të hanë fëmijët tanë? Më shumë qumësht dhe perime, apo të heqin dorë nga ushqimet gjysmë të gatshme që ndodhen në çdo qoshe rruge të qytetit ku jetojmë? Mësoni si të kultivojmë tek fëmijët tanë elementët e një edukate të mirë në ushqim, që të jenë të gatshëm për të përballuar sfidat e jetës.
Ekspertët e ushqimit flasin se një fëmijë duhet të konsumojë të paktën 5 fruta dhe perime gjatë ditës. Mund të duket një sasi e madhe, por në realitet do të thotë të konsumohet një sallatë jeshile dhe domate, pa harruar edhe perimet e freskëta dy herë në ditë, një fryt në përfundim të drekës dhe një tjetër në orët e pasdites, duke u kujtuar edhe për lëngun e frutave çdo mëngjes. Frutat dhe perimet luajnë një rol të rëndësishëm në ekuilibrin ushqyes të organizmit të fëmijës. Por edhe si një ushqim me pak kalori ato shërbejnë për të luftuar obezitetin (mbipeshën).

Si ti mësojmë fëmijët me fruta dhe perime?
Nëse fëmija është i uritur në mes të dy vakteve mund ta mësoni të hajë një fryt, në vend të një çokollate, patatine, apo një copë torte.
E keni të vështirë të blini çdo ditë perime të freskëta? Ju mund ta zgjidhni shumë mirë duke përdorur kutitë me perime të konservuara, ose qeset e perimeve të ruajtura në frigorifer. Nga pikëpamja e ekuilibrit ushqyes janë të pranueshme dhe me vlera ushqimore.
Fëmija juaj thotë se nuk i pëlqejnë perimet? Pyeteni se cilat prej tyre nuk i ka shumë për zemër dhe propozojini të tjera, të gatuara në një mënyrë tjetër si pure, në furrë, të ziera, etj.
Fëmijëve nuk u pëlqen ajo që nuk e njohin. Shtojini kuriozitetin fëmijës suaj duke e marrë me vete në blerjet e perimeve në tregun e zarzavateve. Kështu ai do të njihet me perimet dhe do të shohë transformimet e tyre gjatë gatimit.

Këshillat e ekspertëve
Mëngjesi është ushqimi i parë dhe i vetëm, i cili i jep fëmijës energjinë e duhur për të qenë në formë që në orët e para të ditës. Mëngjesi shërben për të rigjeneruar rezervat e konsumuara gjatë natës.
Mëngjesi njëherësh shërben për të filluar ditën në familje. Ai duhet të jetë i përbërë nga:
• Karbohidrate (bukë, drithëra me pak sheqer)
• Qumësht, ose kos.
• Një fryt, ose një lëng frutash pa sheqer.
Në fakt, pak fëmijë ndjekin me përpikëri rregullat dhe këshillat e nënave të tyre. Nëse fëmija juaj ka shqetësime me gjumin e mëngjesit dhe ngrihet përherë i përgjumur, atëherë organizojeni mëngjesin tuaj dhe të fëmijëve në një mënyrë tjetër. Ngrihuni dhjetë minuta përpara fëmijës, që të kini mundësinë së bashku me "gjumashin" tuaj të uleni të gjithë në tavolinë.
Duke parë të tjerët ai do ta ketë më të lehtë të mësojë shembullin që i ofrohet. Nëse fëmijës suaj nuk i pëlqejnë ushqimet me qumësht, ose vetë qumështi, atëherë duhet ta mësoni se ai e ka të domosdoshme të konsumojë gjysmë litri qumësht në ditë.
Në pamundësi ta detyroni të pijë gotën e qumështit mund ta keni si përbërës në ushqimet e tjera, ç'ka nënkupton në thelb se ai mund të konsumojë qumështin në 3, ose katër prodhimet derivate të tij. Nëse është paksa "kokëfortë" në kërkesat e tij, atëherë mund të luash me varietet si kos me fruta, ose qumësht i përzier me fruta.
Para se të shikosh regjimin e ushqimit të fëmijës tënd duhet të llogaritësh peshën e tij trupore, pra të shohësh se cilët janë kufijtë e mundshëm në të
cilat duhet të ekuilibrohet organizmi i fëmijës suaj. Kjo peshë, pra PT (pesha trupore) llogaritet duke mbledhur kilogramët dhe gjatësinë trupore. Vlerësohet si një peshë ideale masa trupore nga 18,5­25.
Nëse llogaritjet tuaja tregojnë për një PT që e kalon numrin 25, mund të flasim për një mbipeshë, e cila në mënyrë të menjëhershme duhet vënë nën kontroll.
Nëse keni mësuar se fëmija juaj është mbipeshë, atëherë do ta keni më të lehtë luftën me kilogramët e tepërt.
Filloni të korrigjoni defektet e ushqimit, jo vetëm të fëmijës suaj, por edhe të të gjithë familjes, ndoshta edhe duke u konsultuar me një specialist të ushqimit.

Evitoni dietat e hekurta
Nuk flitet për të eliminuar ëmbëlsirat, ushqimin e mesditës, ose karamelet, por mbi të gjitha për të ekuilibruar cilësinë. Edhe në rastet e një mbipeshe, fëmija juaj duhet të ushqehet sipas shijeve dhe urisë së tij. Mos harroni se ushqimi duhet të jetë një kënaqësi dhe jo një punë e detyruar.
Të luftosh obezitetin do të thotë të luftosh edhe jetën sedentare. Fëmijët kanë filluar të bëhen "përtacë", Qëndrojnë shumë orë përpara TV-së dhe kompjuterit duke reduktuar në maksimum orët e lëvizjes. Drejtojini fëmijët tuaj të merren me sport, të shëtisin në këmbë, pa i mësuar gjithë kohës që të udhëtojnë vetëm me autovetura.
Natyrisht duhet të pakësoni (pa i eliminuar përfundimisht) ushqimet me shumë kalori si pijet e gazuara me përmbajtje të lartë sheqeri, ëmbëlsirat me sherbet, sallamrat dhe karamelet e ndryshme. Mësojini të zgjedhin ushqimet e duhura duke parë etiketat dhe përbërësit e tyre.
Ekspertët e ushqimit janë kategorikë kur mendojnë se nuk duhen eliminuar ushqimet me shumë kalori, por duhet kontrolluar dhe minimizuar konsumi i tyre.
Për të përfunduar me fëmijët që janë mbipeshë, duhet të mësoni se nuk është e mirë të hani ju vetë mes vakteve, pasi u jepni një shembull jo të mirë të ushqimit. Ashtu si mos e shtrëngon i kurrë të mbarojë 'ushqimin që ka në pjatë, nëse oreksi i tij ju thotë se nuk mundet të hajë më.

Rregullat e ushqimit
Darka duhet të jetë një ushqim i ekuilibruar, gjithmonë duke iu referuar asaj që fëmija juaj mund të ketë ngrënë në vaktin e drekës. Nëse fëmija juaj ka ngrënë mish në ushqimin e drekës, atëherë është e panevojshme t’u jepni të tjera proteina në darkë. Në të kundërt, nëse në drekë ka ngrënë oriz, ose makarona, atëherë jepini proteina për vaktin e darkës.
Kush mund të quhet një darkë e ekuilibruar? Një darkë e përbërë nga:
• Një supë me zarzavate (respektoni dëshirën e fëmijës nëse nuk ka uri).
• Një biftek mishi me zarzavate (duke e alternuar me vaktin e drekës).
• Një gotë qumësht
• Një fryt
• Ujë
Në çdo rast duhet kujtuar se fëmija duhet të ulet i qetë në tavolinë, pa shikuar televizor. Nuk mund të ushqehesh përpara televizorit të ndezur, pasi fëmija nuk mund të orientohet nëse duhet të hajë, apo të shikojë figurat. TV i mëson fëmijët me një rregull të keq, pasi ata nuk janë më në gjendje të kontrollojnë urinë e tyre.
Fëmija duhet të respektojë rregullat e ushqimit. Është e padiskutueshme se ai tërhiqet më shumë ndaj ushqimeve që njeh, pasi e ndjen veten më të sigurt se mund të marrë energji prej këtyre ushqimeve. Refuzimi për të ngrënë disa lloj ushqimesh mund të jetë edhe manifestimi i parë i periudhës së kundërshtimit, e quajtur edhe fillimi i fazës "Jo" për gjithçka, e cila mendohet se fillon që në moshën dy-vjeçare.
Të hyni në fazën e konflikteve nuk ndihmon as fëmijën tuaj dhe as nervat tuaja, prandaj duhet të kini shumë kujdes që ushqimi i tij të mos kthehet në një ferr të vërtetë për të. Sa për të tjerat duhet ta mësoni fëmijën se jeni ju komandanti. Për të respektuar shijet e tij (është e drejta e tij që ti ketë) vendosni së bashku se çfarë mund të gatuani për drekën dhe darkën e tij.
Çfarë mësimesh duhet të kultivojmë për ushqimin? Jepini një shembull tuajin. Është e gabuar ta shtrëngoni fëmijën tuaj të pëlqejë perimet, ndërsa sheh se ju nuk i prekni me dorë ato. Fëmijët mësojnë të imitojnë të mëdhenjtë e familjes. Nuk mjafton që një ushqim të jetë i rëndësishëm për rritjen e tij, mësoni tu shpjegoni edhe arsyet se përse shërbejnë vitaminat dhe proteinat që ai merr nëpërmjet këtij ushqimi.

Vitaminat, kalciumi dhe proteinat
Kalciumi është përgjegjësi kryesor i forcimit të kockës dhe i dhëmbëve të fëmijës suaj. Ai ndërhyn gjithashtu në koagulimin e gjakut, në aktivitetet e zemrës dhe të nervave. Një fëmije i duhet të paktën gjysmë litri qumështi në ditë.
Dhe nëse shumë fëmijë janë alergjikë ndaj qumështit, atëherë nuk duhet hequr nga ushqimi, por ta zëvendësoni me derivatet e mundshme të tij, si djathi dhe kosi. Mishi, peshku dhe vezët janë të pasura me proteina.
Përse shërbejnë? Proteinat janë elementët bazë për të ndërtuar muskujt, kockat, gjakun, lëkurën. Fëmijës i duhen proteinat për tu rritur, por njëkohësisht nevojat e tij janë specifike sipas peshës trupore të tij. Mjafton që fëmija të ushqehet me këto proteina të paktën një herë në ditë.
Mund të keni probleme me mishin e kuq, pasi ai nuk i pëlqen fëmijës suaj. Mos e nënvleftësoni, pasi ai është i nevojshëm për rruazat e kuqe të gjakut. Nëse fëmija trembet nga gjaku i tij, atëherë mund ta gatuani me perime të ndryshme.
Këshilla për t’u mbajtur mend:
Mos harroni të zgjidhni përherë ushqime të ekuilibruara nga pikëpamja e ushqimit. Pizza u pëlqen të gjithëve, por duhet kontrolluar herë pas here.
Ushqimet e frigoriferit mund të sjellin një raport të mirë të ushqimit.
Zgjidhni kryesisht sardelet e konservuara, ose qeset me perime të ngrira, kryesisht karotat dhe bizelet. Mendohet se ushqimet e frigoriferit janë zgjidhja e duhur për mamatë që punojnë deri vonë.
Nëse zgjidhen ato të domosdoshmet, atëherë ekspertët e ushqimit këshillojnë se perimet e ngrira janë të mira. Ato as shtojnë dhe as heqin vitaminat dhe përbërësit e tjerë. Kujdes vetëm nga pjatat gjysmë të gatshme dhe koha e tyre e gati mit. Jini të kujdesshëm ndaj etiketave që tregojnë afatet e skadimit në ushqimet që përdorni.

Kur fëmija nuk do të shkojë në shtrat

Çasti i gjumit mund të jetë motiv tekash. Duhet të jemi të duruar, por njëkohësisht të vendosur kur i shpjegojmë fëmijës rëndësinë e pushimit, të gjumit: si? Duke luajtur me të, duke i gdhirë siguri.
Gjithë netët e njëjta histori: fëmija nuk dëshiron të shkojë të flejë. Shpesh, të gjendur mes britmave dhe të qarave, prindërit e humbin durimin. Kurse, sipas këshillave të ekspertit, në të vërtetë, ruajtja e qetësisë është themelore.
Jo gjithmonë janë të thjeshta tekat. Ka, në fakt, arsye të thella, që shtyjnë një fëmijë të mos dojë të flejë. Për të bërë të dashur momentin e gjumit dhe tipave më të lëvizshëm, nëna dhe babai duhet të armatosen me shumë durim dhe të gjejnë ndonjë "hile". Ja disa shembuj.

SHKAQET
KA FRIKË
Shpesh vogëlushi nuk dëshiron të shkojë të flejë, sepse është i frikësuar. Mund të ndodhë, p.sh., pas një bubullime të fortë, ose pas një zënkeje të ndezur mes prindërve. Frika, shqetësimi nuk e lejon fëmijën ta zërë gjumi, prandaj mendojnë së janë më të sigurt në se rrinë të zgjuar, së bashku me të dashurit e tyre.

ËSHTË I ZËNË
Është arsyeja, pse, shpesh, edhe të rriturit shkojnë në shtrat vonë: janë në shoqëri të këndshme: ka një program televiziv interesant, e kështu dashje padashje shtyhet çasti i gjumit. Në të njëjtën mënyrë, lojërat ose filmat vizatimorë bëjnë që t'i kalojë gjumi më të vegjëlve. Për më tepër, për fëmijët, loja është aktivitet parësor. Pak a shumë si puna për të rriturit: për këtë arsye fëmijët nuk mendojnë se, kur luajnë, luajnë duke bërë diçka të panevojshme. E bëjnë me gjithë zellin dhe përqendrimin e mundur. Kështu, mendimi se duhet të ndërpresin i bën shumë nevrikë.

VUAN SHKËPUTJEN
Për fëmijën gjumi përfaqëson ndryshimin nga dita në natë, nga argëtimi në qetësi të plotë. Nuk e kupton arsyen pse duhet të ndërpres argëtimin për të shkuar nën batanije. Duke mos perceptuar akoma mirë dhe qartë kohën, nuk e dinë për sa duhet t'i lënë lodrat dhe prindërit e tyre. Kanë frikë mos duhet të braktisin gjithçka për gjithmonë dhe kjo gjë i tmerron. Ndërkohë nuk duhet harruar që fëmija e lidh gjumin me errësirën, një tjetër burim frike për ta. Për këtë gjë shpesh përdoren dritat e vogla, që mbahen ndezur gjithë natën dhe qetësojnë fëmijën.

ÇFARË DUHET BËRË
Çdo moshë ka kërkesa gjumi specifike të vetat. Le të shohim si mund të bëjmë më të këndshme kohën e gjumit si për të vegjlit dhe për të rriturit.

Nga 0 në 6 muaj
* Në këtë moshë rregullsia e gjumit është veçanërisht e rëndësishme. Trupi i bebes është akoma i njomë për të përballuar orare të parregullta. Prandaj nëna duhet të kujdeset që i vogli të flejë pak a shumë gjithmonë në të njëjtat orare. Me qenë se i vogli fle pothuajse gjithmonë pasi pi, është e rëndësishme që të ushqyerit të bëhet në të njëjtën orë.
* Në se fëmija është i shqetësuar më shumë se zakonisht, atëherë mund të përdorni disa "hile" për ta qetësuar: mund t'i flisni me zë të butë e të ëmbël, duke u përpjekur të vini në gjumë; ose të vini një muzikë të lehtë e qetësuese në sfond. Edhe një banjë e ngrohtë përpara pirjes së fundit do të shërbejë për ta qetësuar dhe ta bëjë gati për një gjumë të thellë.
* Ka disa të porsalindur, që i zë gjumi në krah të nënës, për t'u zgjuar pastaj, në shtratin e tyre. Kjo mund të varet nga ndryshimi i temperaturës: nga ngrohtësia e trupit të nënës, në freskinë e çarçafëve. Për të evituar këtë problem, nëna mund të marrë jastëkun, ta mbështesë mbi krahun e saj dhe pastaj të vërë ngadalë kokën e fëmijës. Kështu, kur i vogli të flejë, ajo të vërë në shtat fëmijën me gjithë jastëkun e "ngrohur".

Nga 6 muaj në 1 vjeç
* Kur është 6 muaj, fëmija ka një sensibilitet më të madh. Kjo do të thotë që mund të kuptojë më mirë situatën familjare, që e rrethon. Prandaj që fëmijën ta zërë gjumi, është e rëndësishme që sidomos orët menjëherë para gjumit të jenë të qeta.
* Për këtë arsye është mirë që nëna e babai të mos diskutojnë me zë të lartë pas darke, duke evituar kështu një gjendje të rëndë. Edhe qortimet për fëmijën duhet të bëhen në një moment tjetër.

Nga 1 në 3 vjeç
* Fëmija po rritet. Dorë pas dore që rritet, shtohet edhe nevoja tij për gjumë. Në qoftë se për disa net me radhë, fëmija ka vështirësi të flejkë në një orë të caktuar, ndoshta do të thotë, që nuk është edhe aq i lodhur. Prandaj ose lëreni të flejë më pak pasdite, ose shtyni vënien në gjumë në darkë.
* Për ta çuar në shtrat më me lehtësi fëmijën, prindërit duhet ta vejnë këtë veprim si një ritual. Si? Duke bërë të mundur që lëvizjet para gjumit të kthehen në një lloj ceremonie, të përbërë nga gjeste të vogla të lidhura mes tyre. P.sh. babai mund të marrë vogëlushin në krah dhe ta shoqërojë në shtrat, nëna ta zhveshë, ta çojë në banjë, ta puth e t'i rregullojë batanijet. E kështu përnatë.
* Kujdes: gjithë këto veprime duhet të kryhen gjithmonë në të njëjtën radhë. Kështu fëmija do ët argëtohet dhe gjumin do ta marrë si lojë. Për më shumë, këto veprime njëra pas tjetrës do t'i japin siguri dhe ai do ta ndjejë më pak ndryshimin natë-ditë, gjumë-zgjim. Është kështu edhe me të rriturit: dhe ata nuk heqin dorë nga disa huqe të përnatshme.

Nga 3 në 6 vjeç
* Kur bëhet 3 vjeç, fëmija ndjen një nevojë të fortë për autonomi. Në mënyrë që gjumi të mos mendohet si një detyrim, apo më keq akoma, një dënim, është e rëndësishme që ky gjumë të bëhet sa më shtruar.
* P.sh., mund të vini fëmijën të flejë në një krevat pa ruajtëse anësore: që të hipë e zbresë vetë sa herë të dojë, duke u ndjerë kështu më i lirë e i pavarur.
* Dhe pizhamet duhet të jenë të gjëra e të rehatshme, që të keni liri në veprime. Kini kujdes: jo shumë batanije dhe jo të rënda.

Nga 6 vjeç e tutje
* Fëmija ndihet i rritur: tashmë frekuenton shkollën dhe dëshira për të imituar të mëdhenjtë është gjithnjë e më e fortë.
* Për të bërë më të thjeshtë çastin e gjumit, prindërit duhet ta qetësojnë fëmijën, duke evituar ta eksitojnë. P.sh., s'ka kuptim ta lejojnë të fillojë një lojë të bukur, por shumë të gjatë, të cilën duhet ta ndërpresë; ose të hapë televizorin e të shikojë një program të destinuar të zgjasë disa orë.
* Ndërsa, mund të lejohet fëmija, që, para, se të flejë të shikojë një film vizatimor të regjistruar. Vogëlushi do të kuptojë, kështu, se me të mbaruar filmi, është ora e gjumit.

KUJDES FJALËT DHE SJELLJEN
* Shpesh janë prindërit që e shtyjnë fëmijën ta konsiderojë gjumin si diçka negative duke thënë fraza të tilla si: "po nuk u solle mirë, të nisa në shtrat!". Kurse nganjëherë vetë të rriturit kanë një raport të gabuar me gjumin dhe ky mund të jetë një shembull i keq.
* Në se një fëmijë shikon nënën ose babin që e zë gjumi në divan e jo në shtrat, pa dyshim do të dojë të bëjë të njëjtën gjë. Prindërit me sjelljen e tyre duhet t'i tregojnë fëmijës aspektet pozitive e rehatsjellëse të gjumit në shtrat.

NË SHTRAT ME PRINDËRIT: PO, JO?
* S'ka dyshim: bashkë me prindërit fëmija fle më shpejt, më mirë. Por opinionet rreth të mirave të kësaj sjelljeje, janë kontradikore. Disa thonë se kështu fëmija rritet i përkëdhelur, i llastuar. Kurse të tjerët thonë se kështu, prindërit i transmetojnë dashuri e siguri.
* Do të ishte mirë që muajt e parë, bebja të flinte në shtratin e tij në dhomën e prindërve: edhe për të lehtësuar nënën, kur zgjohet për ta ushqyer natën.
* Pas periudhës së gjirit, fëmija mund të flejë në dhomën e tij.
* Në disa raste (kur ka bubullima, ose shqetësime të tjera), prindërit duhet të veprojnë në krevatin e tyre, por gjithmonë duke i theksuar veçantitë e këtij rasti.
* Kështu do rritet i pavarur, në të njëjtën kohë, do të kuptojë se në çastet më të vështira, do të ketë gjithmonë mbështetjen e prindërve.

NË PRAKTIKË
5 KËSHILLA PËR TA VËNË NË GJUMË
1 - Në çdo moshë, përpiquni ta bëni gjumin e tij sa më të rregullt të jetë e mundur.
D.m.th, nëna duhet ta çojë në shtrat dhe ta zgjojë gjithmonë në të njëjtën orë. Në këtë mënyrë fiziku do të mësohet me një ritëm të caktuar dhe do ta ketë më të lehtë ta zërë gjumi.

2 - Mbani ulët volumin e televizorit dhe ngrohjen e natës. Në dhomë nuk duhet të arrijnë zhurmë të bezdisshme (ose ndjellëse), që mund të shqetësojnë ose zgjojnë kureshtjen e vogëlushit. Kujdes dhe temperaturën: nuk duhet të jetë as shumë e lartë e as shumë e ulët: p.sh. në dimër 20-21 gardë Celsius.

3 - Krijoni një atmosferë qetësuese Do të bënit mirë të fiknit dritat e forta, ndërkohë që fëmija filloj të zhvishet. Do të mjaftojë të ndizni vetëm një abazhur të vogël me një dritë të zbehtë.

4 - Mos lyeni dhomën e fëmijëve me ngjyra shumë të forta: do t'i krijoni bezdi.Më mirë zgjidhni ngjyrat pastel, që janë ngjyra të ëmbla. Përpara se ta vini të flejë, luani me të në dhomën e tij. Kështu ai do ta ndjejë më pak ndryshimin lojë-gjumë.

5 - Ndihmojeni të mos ndihet vetëm Lejojeni të marrë në shtrat një "shok" (një kukull), një kafshë të butë prej gëzofi). Duke e shtrënguar në gji, fëmija nuk do të ndihet vetëm.