Miti i rënies së Amerikës

Te
thuash se zhvillimi i nje vendi lidhet me fatin nuk eshte e drejte,
është e saktë të thuhet se kultura e nje vendi varet nga fati






Los
Angeles (CNN) - Kina është gati të bëhet ekonomia më e madhe në botë
brenda një dekade, sipas disa ekonomistëve. Rritje gjigante ka India
tashmë me një popullsi të klasës së mesme që është më e madhe se e
gjithë popullsia e Shteteve të Bashkuara, sipas të tjerëve.

Keto konkluzione ushqejne paralajmërime profetike të rënies se
Amerikes, ilustruar me shprehjen "Si mbeti Amerika kaq prapa në nje
shoqerie te zhvilluar qe ajo vete e krijoi" në nëntitullin e librit te
Thomas Friedman dhe Michael Mandelbaum (best-seller).

Rritja e shpejtë e Kinës dhe Indisë dhe tigrave te tjere aziatike nuk
do të thotë se Shtetet e Bashkuara kane "rënë prapa," megjithatë kjo
ide edhe vetem ta mendosh te krijon një perspektivë paniku.

Kina dhe India kanë ekonomi të mëdha, secila me qendra teknologjike
shume te zhvilluara qe te tjereve do t'u vinte turp t'i krahasonin me
veten. Por megjithate ato janë renditur ne vendet 125 dhe 162,
respektivisht, në PBB për frymë (sipas CIA Factbookut nderkombetar), dhe
kjo si rezultat i mungesës të ujit të pijshem dhe sigurimin te ushqimit
për qytetarët.

Të dy shtetet (Kina dhe India) përballen me sfidat e mjedisit dhe
infrastrukturës sot dhe ne dekadat e ardhshme. Asnje nga te dy vendet
nuk mund te sigurojne një nivel amerikan të shërbimeve për qytetaret e
tyre, aq më pak nivelin e kenaqshem tipik te lulëzuar te ekonomive të
Europës Veriore.

Dhe në qoftë se kemi parasysh përmasat e nivelit kulturor të
globalizimit dhe të iniciatives se lire, ndonjeri mund të shkoje aq larg
sa të argumentojnë se loja e globalizimit është dhe do të mbetet në
favor të Amerikës, se vendet e tjera nuk janë në gjendje apo edhe të
gatshëm për të konkurruar me Ameriken.

Në të vërtetë, shumë shoqëri te Lindjes dhe Azisë Jugore janë të
konfrontuara, mendojne ndryshe dhe u bejne rezistence zhvillimeve që ne
mund t'i shohim si progres, por keto shoqeri tradicionalisht i shohin si
rënie morale dhe sociale.

Irani dhe Pakistani janë vetëm dy shembuj të kombeve ne te cilat
forcat me bazë kulturore reaksionare e kane goditur modernizimin e
shpejtë. Për arsye të ngjashme, tigrat krenare aziatike nuk janë në një
trajektore te drejte zhvillimi.

Te thuash se zhvillimi i nje vendi lidhet me fatin nuk eshte e
drejte, është e saktë të thuhet se kultura e nje vendi varet nga fati.
Akademikët perëndimore mund të shprehin idene se të menduarit e nxënësve
kineze apo indiane jane "joorigjinale", por kjo kritikë është bazuar
në një botekuptim krejtësisht të ndryshem (qe disa do ta thonë botkuptim
imperialist) .

Lao Tzu me "Tao Te Ching" akoma edhe sot qendron me krenari e plot
urtësi ne keto shoqeri si një kujtesë se individualizmi dhe krijimtaria
quhen në thelb heretike në shumë shoqëri tradicionale, dhe se edhe nëse
ato edhe mund zhvillohen në një fushë të shoqërise tradicionale, një
kundershtim i rrepte do te ndodhe ne fushat e tjera. Shpirti i Gandit,
me kundërshtimin e tij të fuqishme ndaj kapitalizmit e konsumatorit,
është shume i vështirë per t'u zhdukur.

Ndërkohë Amerika është Amerikë, sepse Amerika është shembulli më i
afërt për një shoqëri qe me te drejte mund te quhet shoqeri amerikane.
Shtetet e Bashkuara kanë tipare kulturore dhe demografike që mbeten
unike - për mirë dhe më keq.

Kultura amerikane është ne vecanti e drejtuar per të vlerësuar ide të
reja, eshte nje kulture mikpritëse ndaj emigranteve që sjellin ide të
tilla në shoqërinë amerikane. Eshte nje shoqeri qe ushqen
individualizem, nje shoqeri heterogjene, nje shoqeri qe kerkon te jete e
vecante. Kjo shoqeri me keto kerkesa ushqehet nga një masë e
konsiderueshme universitetesh amerikane ne fushat kërkimore ne disiplina
te ndryshme që të tërheqin mendjet më të mira në botë, dhe qe zene nje
vend të konsiderueshëm në zhvillimet sociale dhe ekonomike.

Qe vendet në zhvillim te kthehen ne gjigande ekonomike, në vend te
kthimit te tyre ne variante ekonomike te para-revolucionare iranian apo
te Bashkimit Sovjetik, ata duhet të bëhen ekonomi shoqërore të
integruara. Dhe për t'u integruar ekonomikisht, ato duhet të integrohen
me pare ne kulture, që do te kerkoje te kalojne ne një mori konfliktesh
shoqerore në lidhje me pikëpamjet e shoqërise per ndryshime, tradita,
materializem, lëvizshmërisë se lire sociale, suportimin e hapjes ndaj
cdo gjeje te re, dhe kështu me radhë.

Kjo nuk do të jetë e lehtë, por suksesi nuk është i pamundur. Shumë
vende në zhvillim janë si një fëmijë të vogël qe arrin ne nje
adoleshencë të tensionuar dhe të paparashikueshme.

Kombet lindore mundet me kalimin e kohës t'ia kalojne Perendimit ne
shpirtin e lire krijues social-ekonomik te shpikur e zhvilluar nga vete
Amerika apo pjesa tjetër e Perëndimit, por kjo nuk mund te arrihet pa
trazira të konsiderueshme sociale. Shpirti i vertete i krijimitarise dhe
te adaptuarit do te vije vetem si rezultat i një përplasjeje të
fuqishme mes impulseve individualiste dhe atyre komunitare - përleshje
që do të kerkoje dekada, dhe rezultatet mund te jene të pasigurta.

Amerikanët edhe mund të vetebllokojë e vetesabotojne rrugën e tyre te
zhvillimit duke sabotuar shpejtësinë e zhvillimit te tyre kulturor,
nëse do te vazhdojne me kete politike jofunksionale qe kane sot. Por nga
ana tjeter vetem me disa reforma te ndjeshme të sistemit te tyre
politik, Amerika mund te zhvilloje me tej nivelin e te menduarit dhe
zhvillimit ekonomik .

Amerika ishte forca kryesore qe hapi kutinë e Pandores ne
globalizimin tregtar dhe kulturor, me të gjitha veshtiresite e
parashikuara dhe pasojat e padëshiruara. Por loja e globalizimi është
një lojë në vetvete amerikane dhe do të kerkoje shume strategji, fat dhe
vendosmëri për dikë tjetër qe kerkon ta luaje kete lojë me mirë se
amerikanët.