Gjaku dhe domethënia simbolike e saj

Gjatë gjithë historisë njerëzore, tek shumë popuj të
civilizimeve të lashta, e posaçërisht në Greqinë Antike, është besuar
se me derdhjen e gjakut nga organizmi i të sëmurit, do të largohen
toksiket e dëmshme nga trupi, dhe së bashku me to, do të eliminohen
edhe të gjitha të këqijat që e kanë pruar të sëmurin gjer tek kjo
gjendje e çrregulluar.
Atëbotë, me shkaktimin e rrjedhjes së e gjakut, si dhe me futjen e saj orale në organizëm,
është konsideruar se mund të shërohen 386 sëmundje, andaj, jo rastësisht,
marrja e gjakut të freskët të njeriut, aplikohej me të madhe si ilaç
efikas tek mjekimi i shumë sëmundjet, e veçanërisht të epilepsisë.
Duke u nisur mu nga ky besim, është krijuar bindja se pirja e gjakut të
njeriut fizikisht dhe shpirtërisht forconte organizmin. Me këtë
besëtytni është shkuar aq larg, saqë, mendohej se, përmes ritualit me
gjak, mund t'ju bëhet shërbim jo vetëm të gjallëve por edhe të
vdekurve: në mitologjinë greke, besohej se duke stërpikur me gjak
varrin e të vdekurit mund të shkaktohet paraqitja e hijes së atij që ka
vdekur dhe të komunikohet me të.
Po ashtu, këta popuj të lashtë,
kanë besuar se gjaku i njeriut si ilaç, i qetëson "demonët" që
konsideroheshin si shkaktar të çrregullimeve të ndryshme organike,
sikurse janë: shtrëngim muskujsh, anemia (pagjakësia) dhe dobësim të
organizmit në përgjithësi, andaj, jo rastësisht, në kohën e
inkuizicionit famëkeq, xhelatëve që i ekzekutonin dënimet me vdekje, si
privilegje e veçantë, ju ishte lejuar që të tregtojnë me gjakun e
njeriut.

Romakët e vjetër, luftëtarëve të dalluar me trimëri nëpër beteja, para daljes
së shpirtit, ia pinin gjakun, duke besuar kështu, se me këtë akt, ata
në vete do ta fusin afshin e fuqisë trimërore të luftëtarit që veç po
vdiste.
Në bazë të mësimeve islame gjaku konsiderohej si para - ekzistencë.
Ndërsa, në mitologjinë biblike, gjaku paraqitet si thelb i forcës
jetësore ku është i koncentruar shpirti. Në një pasus të saj thuhet:
kur Kaini e vrau të vëllain Abelin, Zoti i tha: "çfarë bëre
kështu?!…Zëri i gjakut të vëllait tënd më thërret!"
Në testamentin e
vjetër gjakut i jepej funksion kataraktit dhe thuhej: "Jeta e trupit
tuaj është në gjakun tuaj, andaj, me qëllim që shpirtrat e juaj të jenë
të pajtuara, unë atë jua dhashë në oltar!" Për krishterët gjaku paraqet
ndërmjetësuesin e në bashkimi të ngushtë që krijohet në mes Zotit dhe
njerëzve. Në një shkrim biblik thuhet:. "... kur të tretet vera në
bukë, ajo shndërrohet në trupin dhe gjakun e Jezusit, dhe me këtë
bashkim besimtari lidhet me Zotin".
Më shumë mistike se sa
medicinale kanë qenë të njohura eksperimentet me gjak të alkimistëve në
shekullin 16 dhe 17. Ata kanë tentuar që përmes zjarrit dhe distilimit
të gjakut, të zbulojnë të gjitha të fshehtat që kjo tretje ngërthen në
vete. Vetë mjeku personal i mbretit Ludvigut XIV, ka raportuar për dy
bashkëkohësit e vetë, të cilët kanë distiluar gjakun e njeriut sepse,
atë e kanë trajtuar si materie adekuate nga e cila mund të separohet
"eliksiri i urtësisë filozofike të krijimit"
Në anën tjetër, shumë
ritualet e çmendura të shoqatave dhe vëllazërive të ndryshme të fshehta
magji zeze, si njërën prej principeve të traditës karakteristike të
veprimit të tyre, praktikonin derdhjen e gjakut të freskët, e
veçanërisht gjakun e fëmijëve dhe femrave virgjëre që i flijonin si
viktima.
Do të ishte e paevitueshme të theksohet se, gjaku, si në
kuptim fizik, ashtu edhe metaforik, në të gjitha kohërat e zhvillimit
të shoqërisë njerëzore, por edhe sot, konsiderohet si identifikim i
gjenezës së përkatësisë rasore, sikur bie fjala, gjaku i pastër fisnik,
gjaku i pastër mbretëror, gjaku aristokrat...
Po ashtu, me
ritualin e përzierjes së gjakrave që bëhej në lëng të ujit apo verës, e
cila më pas pihej, është besuar se arrihej vëllazërimi dhe binjakëzimi.
Kështu, vëllezërit sipas gjakut betoheshin në besnikëri deri në vdekje.
Jashtë
këtij artikulli, sigurisht që me një kaptinë të veçantë duhet trajtuar
simbolikën dhe domethënien e gjakut tek tradita e gjakmarrjes te ne
shqiptarët. P.sh., në disa troje shqiptare, posa të vritej një i afërm
u familjes, merrej gjaku i tij dhe ruhej në një vend të caktuar ku
pritej deri në momentin e vlimit të saj. Kur ky gjak fillonte të vlonte
nga ena, atëherë kjo merrej si shenjë për kryerjen e hakmarrjes.
Edhe
pse për simbolikën dhe domethënien metaforike dhe substanciale të
gjakut, mund të thuhet dhe shkruhet mjaft, shikuar përgjithësisht,
gjatë tërë historisë njerëzore, gjaku është konsideruar si simbol i
forcës, ripërtëritjes, jetës, fuqisë, ngritjes hyjnore…. Pa marrë
parasysh a ka të bëj si eliksir i ripërtëritjes jetësore, apo, si
simbol i së keqes dhe vdekjes, historia e njerëzimit është përplot me
dëshmi paradoksale që kanë të bëjnë me gjakun. Në to shihet qartë se,
disa popuj, në ritet e tyre, atë e kremtojnë dhe madhështojnë, ndërsa,
disa të tjerë, i frikon dhe ajo ju shkakton tmerr.
Sido që të
jetë, vlerat e vërteta të gjakut, një kohë të gjatë kanë mbet të
panjohura, por, njerëzit, shumë vonë kanë kuptuar një realitet të
pamohueshme se, gjersa gjaku rrjedh vazhdimisht nëpër organizëm, në
realitet aty ekziston edhe jeta.

Adnan Abrashi-NANDA