Gojëdhënat.......

Ketu mund te fusni nje Gojëdhën shqiptare qe e keni lexuar ose jua kane treguar te tjeret.

Kuvendimi i Zanave !

Nje nate ne oret e mesnates tri Zana si gjithmone ne fluturimet e tyre neper bjeshke e male, krahina e qytete arriten ne nje vend diku kundruell(siperkarshi) qytetit te SKUTARIT (Skute e arte, qoshe e arte ose Shkodra e sotme)dhe qytetit te Lisit (Lezha)dhe mbasi zune vend diku ne maje te te Maleve, zune fille me bisedue:
Kuvendimi i Zanave

Kah po frynte veriut era,
Permbi bjeshket e shqiptarise
Prej ka Yjet rrijne tue pame,
Gjithe kto punet e njerzise,
Edhe netve ne oret e vona
Kapun Zanat dora dora
Marrin vallen neper ajri
E po dalin ne maje te larta
Krejt njerzimin me kundrue
Edhe shortet me ja u pershkrue!
E kur po zane vend ne maje te malit,
Po i therrasin Zanes Cukalit :

A po ndien moj e mira moter,
A po sheh at shpi mbi koder,
Ku po shndrit nje drite si hane
Per shqiptare e per Shkodrane,
Per malsore e Lisitjane.
E ku nje zoje nje Nane e re
Shtatin zanun si po i thone e ka,
E te nantat ju kan nda...
Sonte pra o mori lum Zana
Po fale Zoti njat Yll te ri,
Ku per fatet e ksaj Shqypni
Ku asht shkrue besa bardh e zi...
Ku u shkel eh, ajo histori,
Ku nen thunder te barbarve
Shpesh u shtyp jeta e Shqiptarve,
E ku shuejti e drejta e njerit
Per nen thember t'bishave te verit,
E per nen bisht dhelpraksh dinak
Qe ne jug rrijne si lugat...
E kurr Shqypnine nuk e lane rahat,
Naten territ krejt pa hane
Ja msyne toket ane e mbane
Edhe zune plane me djegun
Per me shue e me shkretue
Pa njerz vendin per me lane
Edhe tokat ata djerre me i nxane...

A po sheh pra njat zoje te rande
Qe si lgueshem po rrin m'njanane?
Tuj lut Zot e Diell e Hane
Si fuqi asaj me i dhane
Per me lindun njat Yll prej barkut
Njat vigan moj Zana e malit,

Eh, ajo nane por nane e re,
Qe me shpirt qiellit ju ka drejtue
Po qe besa ketu m'ka mue
Edhe dhimbjet kam me ja ndale
Sa te falin zoti ate djale!
Zana tjeter rrin tuj ndije,
Mori moter, ajo i ka thane!
A po din ti me me kallxue,
Se pse ai fmi qe sot po le
Aqe fort ti i je kushtue
Edhe gzim ti sot po ke...
A po din pra mue me me thane
C'vlere do t'kete ai per Shkodrane
Per Shkodrane a per Lezhjane?
Ho, ho, ho... po qeshi Ora,
Pa me ndigjo mori lum motra!
Se qe besa jam tuj te diftue
Se ai Yll qe sot asht tuj le
Do ta nise nje pune te re
Nje za i lire pra ka me kendue
Per kete vend ka me nise e mbara,
Prej njati qe po del ne drite
Edhe vendi vete ka me u shndrite!
Eh, po i thote shoqja,
Thashe se c'po thue...
Po nje fmij cka ka me ba?
Sot vocrrak ai nis me kja
Edhe vitesh ne kto shpija
Ka me myt thom dhe vorfnija...
Jo moj Zane moj t'rafte e mira!
Mos ndjedh keq pa nise e liga!

Por ven re edhe mbaje mend
Se qe po lind ai gazmend!

Fjala zgjat sa lindi fmija...
Dikush thirri ne oborr te kulles:

O more Zoti ne na fali djal...
Qofte me jete e faqe te bardhe!
Zana Zanes i tha perseri,
A e ndieve atin e tij...
Se si e thirri qiellin hava
Edhe zotit ja rriti nderen
Hajde te shkojme ma afer pra,
Edhe gjumin me ja qetue...
Edhe nanen me ja ndihmue.
Dora dora prej majes se malit
Rane tri Zana ne permbi koder
Rane tri drita tri hyjni
More Zot sa mrekulli...
Kur krejt shpia ka ushtue
Edhe qeilla ka gjimue
Kur tri Zana te Shqyptarise
Rrotullue si ne te bukurat valle
Kane shkrue shortet e njerzimit
Edhe fjalet kane nise me nxane
Tuj pershkrue njat jeten e fmise
Cka ai shekullit ka me punue
Per kete Komb e per kete dhe
Per Shqypni e per vllazen te vet
Ku ai fjales vrudh ka me i dhane
Edhe shekujve ka me lane...
Zana Zanes po i thote kto fjale:

Ndigjome mire o moj e mira e bardhe!
Mori motra Zana e Shqypnise,
Sot po nis nje drite e re
Per kete vend e per kete dhe!

Se ky djale qe sot ka le
Ka me kene po nje bari...
Qe me rujet ai grigjen e tij,
Ka me msue dyerve te qiellit
Se si mbrohet e drejta e njerit,
E si zhvillohet gjuha shqiptare,
Pa e lanun me humb fare,
E ai me pupel ka me shkrue
Dhe per ne moj kjosh bekue !
Se nje dite ne Manastir…
Ai me buura, vete ky Yll,
Ne krye te vendit ka me ligjerue,
E shkronjat Shqipe ky ka me i pagzue !

Edhe mbase ai vete per ne
Ka me shkrue nje kange te re
Me frymzime deri ne hyjni
Qe ne shekuj do te jete lavdi
Per legjenda e per Ora…
E per ne sot dora dora...

Leni prrallat o moj lum motra,
Po me thuej ne kete nate
A po din ndonje gja te re
Se si do te shkojne punet per ne,
A do te mbesin bjeshket tona
Me do lugje nga Valbona?
Po nga Vjosa mori lum motra,
E Tomorrin a do ta kemi?
Dardanine atje matane…
Ku rreh Drini valen e gjane,
Po Ohriden a do ta mbajme
A me lot thue do ta kjajme?!

Besa pra mori Zana moter,
Qe kete po ma ban loder,
Fort po drue se shume skemi me i pas
As ne jug e as ne veri…
As ne lindje e as permbi Dri !

Por skem cbajme se kshtu asht shkrue,
Me gjak shekullit eshte vajtue,
Prej vete popullit te Shqypenise,
Qe per fajet e Rusise…
Edhe dhelpnave te Grekise…
Ndezen luftna pa ia da
E shume burri asht tuj u vra,
Ma sheh syni e ma njeh zemra
Ku po i shoh bishat te thembra…

E po e shoh sot nje fatos te ri
Qe fort do te rrahi kjo zemra e tij
Per ket komb edhe per ne…
Qe kah te bijen dielli mbi dhe
Shoku i tij ma nuk po le!

E do te kendoje ky zog shqiptari,
Per qendrese dhe per mencuri,
Per liri e per trimeri …
Do ti marre bjeshket me radhe,
Male e fise edhe qytete,
Edhe krene e burra te motit,
Deri Yjet perpara zotit…
Ka me i ule edhe me i numrue,
E Shqiptarisht ai ka me kendue!

Sa gjithe zemrat e shqiparve
Ka me indeze mori Zana e maleve,
Ka me ua ndeze zemrat ne gji
Me luftue per liri !
E me dhane jeten si bij t’ktij kombi,
Sic e dha ne Troje ai Hektori!

E fjala e tij si e vete zotit,
Do ti kendoj dhe kulles barotit,
Pra asaj qe e pate pa…
Qe shkoj qiellit per hava…
Tuj marr flake si rrufe prej motit
Kur ai Osja ai i biri i barotit,
Ai djaloshi po ai zog Shkodran,
Qe ksaj bote ja ka lan nam!

E ja dogj djelt po Krajlit te zi,
Kur ne kulle e paten rrethue…
Krejt hava me ta u lshue…
Ndez n’barot ai Oso Kuka,
Qe deri ne bjeshke na dhimti zemra,
Per ate gjame e ate pus te zi
Ne ate Vranine per ate ushtri…

Eh, po Oso thone nuk ban ma nana,
Vec se thone se bes pra,
Kur te vijne puna me nda…
Me nda toke e me nda troje,
Dije more pra se cka po te thote motra:

Se si Osoja prap ka Shkodra,
Po ka Shkodra e ka Pristina,
Ka Ulqini e ka Ohrida,
Ka, po ka edhe Gostivari,
Ka Tetova e ka vete Sharri,
Ka Presheva e ka Tirana…
Ka pra ka o mori lum Zana,
Ka Mirdita do djelm sokola,
Qe bash ne vetull gjakun ta pine,
Sic e ka Shkodra Malsine…
Ka po Vlona e Tepeleni,
Ka Cameria e ka Permeti,
Manastiri e Pogradeci…
Ah, po ka Kruja e ka Kurbini,
Ka Skrapari e ka breg Drini…
I ka Kuksi e i ka Tropoja…
I ka Korca e Elbasani…
I ka Durrsi e i ka Prizreni…
Oso Kuka ka krejt vendi!

Por po i lame na tash fjalet tona,
Se dhe drita tash po don me dale,
E ajo po ardhte e bardhe!
Se sot nje Yll botes ja pruni,
E na e fali nje yll te ri,
Nje kangatar per Shqiptari,
Qe per kah pupla ka me shkelqye,
Per gjithe shekujsh mbi kete dhe
Ku me mende e me shpirt te vet
Ka me dhane aqe kivet
Gjithe shqiptarve kudo jane
Per me njofte moj Zane kete Nane,
Per me njofte nanen Shqiptare
E mos me lane me dalun fare,
Mos me tret e me lane shkret,
Rrugve te botes ne kurbet!

E si po thue pra se ka me u thirr,
Emri tij shekush me rradhe?!

Une po them se do te jete Yll,
Si e ka t’shkrueme permbi ball,
E nëse jo…, Zef e pagzojne,
E ma vone ne dere te kungimit,
Kur merr udhet njeri drejt qiellit,
Per me ndenje me Deill e Hane,
At Gjergj Fishta atij kan me i thane!

E goja te lumet moj Zana moter!
Po i thote shoqes perbri…
Eja pra ne kete drite mengjezi,
E te dalim ne bjeshket e nalta,
E te shohim per nan kupe te qiellit,
Se si po i bajne te drejtat e njierit,
Njato shtete kah Europa…
Qe po e ndjane Shqypnin me copa,
Eh, u rafte pika atyne krajlive
E deri ntoke kulmet ua pasha…
Nse nuk shohin o me sy
Se sa njeri po asht tuj u vra
E sa gjaku po shkon ne det
Per lirine e njerzve te shkrete…
Deh moj Zane ti pse po true,
Per kto fate te shqyptarvet
Qe po u shkon jeta tuj u vra,
Here me grek e here me shkja
E here me vete, besa vllau me vlla?!

Po si tja bajm moj te rafte e mira,
Kur kete bote e mbuloj e liga…
Kur as djali per baben e vet,
Nuk po ka ai aspak dert!

Po te presim moj bukuri,
Sa te nisin dita e re…
E të bjen rrezja mbi dhe…
Se kta burra te shqyptarise
Keto bjeshke e keto male
Ku ne rrime me tonat valle
Kurre per jete skan me i lshue
Por edhe forca e tyne e madhe
Ne kjofte se kta noj dite i lshon,
Po na vete moj Zane Shqyptare
Do te ua japim forcen tone,
Edhe vigajt kemi me i cue
Qumshtin tone na kemi me ua dhane,
Edhe trupat me ua mbajte ne kambe
Si kreshnikve dikur motit,
E fuqia e e burrave shqyptare
Ka me kene sic ka kene ma pare!

Oh te lumte goja mori moter,
Per kto fajle e per keto urti,
Qe krejt zemren ma ke ngi,
Edhe shpresen ma ke shtue,
Qe kurr ma frika ska me marr mue!
Por tash ma nep ti doren tande,
E perkah qiejve te Shqiptarise,
Shkojme na bashke duke u kthillue
Duke fole e tuj u prozhmue,
Eja pra vallen me nise…
Si tri Zana qe jem bashkue!

Shenim i im: Pershtatja eshte bere me qellim ne dialektin e gjuhes se vjeter Shqipe per shkak te pershtatjes me vitet per kur flasin keto vargje epike...eshte koha ne periudhen e lindjes se poetit te nadh gjergj Fishta...Autori dv.

“2004 Korrik “

"Nder udhetime"

O "eli bubazheli"

Ca vargje ne vend te pergjigjes:

Ku po t'rrin ai marak i mjeri
qe po na flet per histori...
E vete Homerin po e korigjon
a thua ke vene re lapsusat e tij,
dhe Enenan, Dardan e bane n'histori!

"bubazhel" pash t'madhin zot,
Leni andrrat per histroi,
Merr ndoj liber sa nuk asht vone
dhe lexo fjalet e tij:

Fjalt e vete Homer kengetarit,
Dhe Virgjilin mire lexoje...
S'ke dijeni more lum "bubazheli"
Per cfare u shkrue asaj kohe!

Nuk mund tjesh ma i madh se Fishta,
As Mark Demaj ai Shkrimtari,
Qe virgjilin ne Shqip e ka perkthye
Me shume kujdes ai bir shqipetari!

E per lapsuset e fjalve te mija,
Mos u tremb he burre zakonit,
Se e din vete edhe Greqia,
Se eshte ne trojet Ilirianit!

Vete Akropolin e kane ndertuar,
Pellazgt tone burrat e motit,
Edhe Ishujt ja kane bashkue
Me nje gjigand qe ishte Rodit!

A po din tash disi me dale...?
Se fjale Geg do te thote Gjigand!
Edhe Rod a e din ti mor djale?
se eshte nje race e vecante n'ballkan
dhe e kemi emrin Ilirian!

Prap n'mos dish ti pyetem mue,
se ketu jam me tu pergjegj...
Veri jug rrin te bashkue:
E na thone Toske e Gege!

Vec Ramizin ate vrastar...
Me ma shkrue nuk e due,
Se nje dite me gjak martiresh,
Shkoderloces rruget ja ka mbulue!
E mi thuej Rames qe ma paske kojshi
do te fus ne maje t'kalemit...
E ftyren tande fort kam me ta nxi
Per poshtersite qe i bane vendit!

Se nuk punove thuaj per Shqiptar,
Por per Grek e Jugosllav...
Dhe me mallin tend edhe per Rusine
E shkatrrove Shqiptarine...

Kur i more burrat nga Kosova...
Lidhur rrjesht ata dora dora...
Dhe Titistave ua ke dorzue
Ne Tivar me i pushkatue
Jo ma pak se nja pesmije...
Ku ua veshe nanat ne zi...
E ua le dhe fmite jetima
Mi thuej Rames:Te vrafte vetima!

Mjaft per sonte, u zgjata se e pashe qe Ramizin e paske per ...

"Nder udhetime"

Sipas gojdhënave, emrin Rrjoll, ky bajrak apo fis (siç quhej parabajrakut, shek. XVII.) e ka marrë nga vetë lumi i dikurshëm i rrjollit (sot më shumë përrua), ku që herët gjindet si emër latin Rivulus, pra emërtim i kohës Romake. Emërtimet janë të hershme, por lidhen edhe me emërtimin e kështjellës Ballexa e Rrjollit, ku padyshirn ka qenë një pikat më të rëndësishme, nga lu komanohej zhvillimi i jetës për vetë Rrjollin, por për krejt Malësinë e Madhe, pse jo edhe Shkodrën. Për të parën herë dokumentohet kjo kështjellë në dokumentet e vitit 1062, më vonë në ato të vitit 1067, por përsëri e gjejmë në ato të viteve 1200, 1347 e deri në vitin 1688, ku gjindet jo vetëm një hartë e kohës, por edhe materiali më i bollshëm i kështjellës

Në vitet 1416 - 1417 në kadastrin Venecian pershkruhet më saktë emri Rrjolli dhe një "Villa Clamanda Riola", pra bën f]alë për një kështjellë të rëndësishme të Rrjollit. e cila padyshim është ajo e Ballexës. Në këto dokumente flitet se Villa Clamanda Riola kishte 11 shtëpi, por nuk jep saktë numrin e përgjithshëm të banorëve të krejt Rrjollit, por më vonë sq2aron se po këtu në Kështjellë banonin 25 familje në qytezë, madje thuhet se 30% e banorëve të qytezës (Ballexës) ishin priftërinjtë, ndoshta bëhet fjalë edhe për murgj. Rreth vitit 1450 shënohet se në këtë qytezë kishte 350 bujq. Mbiemrat e banorëve të Rrjollit (që sigurisht si qendra e rëndërsishme e tij ishte Ballexa) mbizotëronin mbiemrat e familjeve Aleks Mullisi, Pali i Ballexës e mbiemra të tjerë zejtarësh.

Sipas gojëdhënave, Kështjellën e pat rindërtuar ushtria e Gjergj Kastriotit (Skënderbeut) para një beteje antiturke, që quhet beteja e Kirit. Po sipas gojëdhënave, kjo kështjellë priti vetë Skënderbeun, që për nder të tij ranë fuqishëm këmbanat e kishës së Shën Gjergjit të Ballexës, që thuhet se u dëgjuan deri larg në fshatrat e Krajës. Kjo pra tregon për rëndësinë që kishte në luftën kundër osmanllinjve Malësia e Madhe, por edhe Rrjolli me vetë pozitën gjeografike dominuese, si dhe me vetë zhvillimin e kësaj treve, ku shpesh flitet se këtu preheshin pará (lekë), e prodhohej barut. Duhet theksuar se pas pushtimit Turk, kjo kështjellë thuajse u shkatërrua, aq sa këtu banonin vetëm 4-5 familje. Për kështjellën e qytezën e Ballexës, sipas gojëdhënave flitet se shërbente si vend që mblidheshin të gjithë burrat e mençur të Malësisë së Madhe për të organizuar besëlidhjet e tyre, e vendi ku takoheshin quhej Çang, ku edhe sot e kësaj dite, malësorët e quajnë këtë "Kështjellë", "forca e Lekëve" (shqiptarëve Verior".

Edhe në kohën e Balshajve, kjo kështjellë ishte përdorur si vend strehim. Sot në Rrjoll është një lagje, po me emrin Çangaj, çfarë tregon për vazhdimin e jetës Shqiptare, e pse jo në këtë vend mund të jetë derdhur këmbana e kishës në vitin 1465, që peshonte 155 kg, e cila në gjuhën e vjetër quhet edhe Çangë.Mendohet se në vitin 1685, këtu ka jetuar për disa kohë edhe Pjetër Bogdani, autori i "Çeta e Profetëve", ku edhe sot ruhet toponimi 'Shpella e Bogdanit' ose 'Shpella e Priftit'. Në Rrjoll ka pasur një qytetërim të pashoq e që ka lulëzuar në mesjetën e hershme e deri ato të Lezhës, Durrësit e Drishtit etj. Rrjolli ka qenë i përmendur për mullinjtë e tij të shumtë e modernë për kohën, ku përmenden mbi 40 mullinj. Këtë fakt e vërteton më së miri edhe mbiemri Mullisi në shumicë.

Madje në Rrjoll gjindeshin Valanicat që përgatitnin shajakun, me të cilin bënin veshjet e tyre. Në një dokument të vitit 1881 thuhet se Rrjolli ishte bajrak në vehte me 163 shtëpi e 1310 banorë, ku të gjithë ishin katolikë, çfarë tregon për qëndresën e pashoqe ndaj hegjemonisë së islamizmit të dhunshëm që na importoi pushtuesi shumë shekullor Osman. Në vitin 1897 kishte 1530 banorë, si dhe bylykbashin e tij në gjykatën e Xhibali Shkodër.

Për prejardhjen e Rrjollit ka shumë Hipoteza, mendohet që ata që janë të ardhur nga Kuçi (shqiptarë). Në një dokument Osman thuhet se bajraktar ka qenë nga fisi katolik i Kokajve, por duke qenë aleat me kryengritësit Dervishajt e Shkodrës kundër Vezirit, u zëvendësua me një musliman nga Kurtajt.

Toponime, Rrjolli ka pasur edhe në zonat fushore të Shkodrës, afër Bunës (Bojana), ku kishin kullota dimërore Rrjollasit, ku më vonë disa mbetën atje përgjithmonë. Ka toponime Riola edhe në Greqi në Patras ndërsa në Itali, në Siçili ekziston një numër i madh familjesh me mbiemrin Riolo, çfarë tregon për lëvizje të mëdha të kësaj popullsie gjatë shekujve e rrebesheve të ndryshme që i përshkuam. Konkretisht le të shohim disa fise që trashëgohen në dokumentacionet e hershme: Dara Vëllazëri e Rrjollit që shfaqet në vitin 1541, mbiemri zgjerohet e ruhet mes shqiptarëve edhe sot në Siçili, Itali madje edhe në Greqi. Në këtë vit thuhej se ka pesë gjymtyrë (degë), por në një dokument më të hershëm, atë të vitit 1416- 1417, kishte në Rrjoll një fshat me të tillë emër me 11 shtëpi. Dodajt Vëllazni me një shtëpi, vendas (autokton), por edhe të ramë në Muriqan e Kçirë. Keqanajt Vëllazëri me tre shtëpi autokton, por kishte 15 shtëpi me këtë mbiemër e lidhje gjaku në Pejë. Kjo ndoshta lidhet mbasi atje kishte një kullosë dimërore që zotëronin e përmendet në vitin 1416-17.

Toskajt Vëllazni me mbiemër të tillë, i cili bëhet i njohur me një Nika të përmendur në vitet 1532 - 1540. Toskajt janë autoktonë dhe kemi toponime të tilla edhe në pjesën jugore të Shqipërisë, por edhe në Greqi etj. Vitajt Vëllazëri me tre shtëpi në Rrjoll (edhe në vitin 1940). Për këtë familje flitet që në vitet 1416 - 17, si familje e fuqishme dhe e frekuentueshme, me emrin Vita. Në dokumente të Venecias flitet për besnikëri ndaj sunduesve Venedikas, ku në veçanti dalin emrat Miali Viti... (autokton).

Çokajt. Me prejardhje vendas (autokton), me emër në Rrjoll që në mesjetë, ku thuhet se kjo vëllazëri ka 5 shtëpi, madje nga kjo vëllazëri ka edhe në Orosh (Mirditë). Çangajt. Vëllazëri e fis autokton, madje një lagje e fuqishme e Rrjollit dhe kryeqendra e herëshme e tij, ku siç e theksuam edhe më sipër edhe sot trashëgon emrin. Gjithsesi Rrjolli është një ndër muzetë e gjallë që rrezaton shqiptari të pashoqe, madje ai është i pazëvendësueshëm për nga vlerat arkeologjike e historike, ku ruhet e padëmtuar e shkuara shumë e civilizuar jo vetëm e Rrjollit, por e krejt shqiptarisë, për të cilën shteti ka punuar e investuar tepër pak, kur në fakt duhej ta shpallte ndoshta edhe Monument të rëndësishëm të vetë ekzistencës së Shqipërisë.