Fotografia Shqiptare

nga Vizitor Sun May 03, 2009 9:13 pm

Trashegimia lene nga Dinastia Marubi eshte nder me te njohurat ne fushen e fotografise evropiane ne gjysmen e dyte te shek.XIX dhe gjysmen e pare te shek.XX.

Dinastia Marubi fillon me Pjeter Marubin i lindur ne Piacencia (Itali1834 ) dhe i detyruar te mberrije ne shkoder 1856 pas ndjekjeve te pushtuesve austro hungareze . Ne Shkoder Marubi nis aktivitetin e tij artistik ne disa fusha njeherazi si fotograf, arkitekt, piktor e skulptor.
Me “Kutine magjike” fotografike (1858) ai nisi te fotografoje jeten jashte studios nder te cilat edhe ngjarjet politike te kohes si “Kryengritja e Mirdites” (1876-77), Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878-81) qe mbeten deshmi edhe ne faqet e revistave te njohura evropiane “La guera d’Oriente”, “The Illustrade London Neës”, “L’lustration” etj.
Studio Marubi shkelqen me permasat europiane, me hapesire ndriçimi dhe pajisjet me te fundit (1885-1900).Ne ate kohe Pjeter Marubi zgjodhi per vijmesin e puneve ne studio djemte e Rrok Kodhelit nga Kodheli i Kodrines, se pari Mati - me jeteshkurter (1862-1881) pastaj Mikelin e mbiquajtur Kel (Marubi) me mbiemrin e ri ne nder te mjeshterit te madh.
Kel (Mikel Kodheli) Marubi (1870-1940) nis punen ne studion “Marubi”, 15 vjeçar me 1885.

Pas vdekjes se mjeshtrit P.Marubi (1904) Kel Marubi u be trashegimtar legjitim i studios duke e transformuar ate ne nje atelie te vertete arti. Ai e pasuroi fototeken me figura e njohura te kohes, Fishten, Migjenin, Koliqin, Galica, Gjoluli, Curri, Noli, Zogu etj si edhe me foto nga njerëz të zakonshëm me kostume kombëtare, pamje nga nga jeta e qytetit dhe e fashatit, peisazhe dhe aspekte te tjera nga jeta në Shqipëri në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe fillim të shekullit të njëzetë, duke u bërë kështu figure kryesore evropiane ne fotografine publike e kronikale te kohes pasi ndoqi gjithshka nga ngjarjet e rendesishme shqiptare per afro 55 vjet. Kel ishte edhe patriot i flakte dhe u aktivizua ne levizjen per pavaresine e Shqiperise duke marre pjese ne themelimin e shume shoqatave si Gjuha Shqipe 1908 etj si edhe ne botimin e gazettes Zeri i Shkodres. Kel Marubi njihej edhe jashte kufijve dhe ishte ftuar shepsh nga oborri I mbretit te Malit te Zi per punime ne fotografi.

Pas vdekjes se Koles (1940) trashegimtari u be Gega. Ai studioi ne Paris ne te paren shkolle kinematografike dhe fotografike ne Lymjeret, ne France.

Ne vitin 1970 e gjithe pasuria prej 150000 negativa i kaloi shtetit. “Fototeka Marubi” ka sherbyer si burim per botime te ndryshme, per albume, botuar ne France dhe Itali.Part of Marubi's photographs has been published in the album "Traces of National History in the Shkodër Photograph Library" (1982), while selected photos, accompanied with a preface by I. Kadare, had a high-quality publication in Paris in the album entitled "Ecrit d’ Lymiere” .

Por trashegimia kulturore Shqiptare ne artin e fotografise perben nje plejade artistesh te talentuar qe vazhdon deri ne ditet tona. Me te shquarit mund te permblidhen ne kete kronike :

Kol Idromeno, lindi ne Shkoder me 1860 dhe vdiq me 12 Dhjetor 1939. Ai eshte nje artist i gjithanshem, mesoi tek Marubi plak fotografine gje qe i kthehet ne pasion si dhe piktura. Shquhej si potretist. Ne 1992 njihet si njeriu i pare ne Shqiperi kinematografine.

Ymer Bali. Ne 1930 kryen studimet ne Austri. I lindur ne Tirane pati nje aktivitet te madh. Dallohet per portrete dhe per fotografi kolektive.Ai nuk u martua, nuk la pas asnjeri qe te merrej me arshiven e tij te pasur. Pas vdekjes nje mbese e tij dorezoi (dhuroi) arshiven e tij ne Arkivin Qendror te Shtetit Tirane.

Mandi Koçi. Me pseudonimin MAK u lind ne Voskopoje te Korçes me 17 Janar 1912 ne nje familje zanatcinj. Ne 1936 hap ne Korce te paren studio fotografike me korent. Fotografoi demostraten e bukes dhe xhandaret e Zogut, pushtimin fashist ne Korce. Ne 1942 atashohet prane Brigades I partizane si dhe fotograf i shtabit. Ne 1947 hap te paren ekspozite fotografike ne Moske. Ne 1952 Maku mbaron nje kurs per kino-operator dhe punoi ne Kinostudion “Shqiperia e Re”. Me pas me prishjen e B.S. burgoset per 20 vjet pasi ishte martuar me grua ruse. Lirohet ne fillim te viteve ‘80. Pas burgut, ne moshe 70 vjet, i vetmuar perfundon ne azilin e pleqve ne Tirane, ku mbylli dhe jeten.

Jan Ristani. Fotograf i njohur shqiptar Jani Ristani, lindur ne fshatin Lliar-Zagori-Gjirokaster me 1913, qe ne moshe te vogel shkoi ne Stamboll ne “robert kolezh”, ne shkollen tekniko-inxhinierike, ku u njoh me radiogalenen dhe fotoromantizmin. Merr mesimet e para nga mjeshtri turk I fotografise Niko Huzuri dhe fillon nje aktivitet te ethshem ne Turqi duke fiksuar me aparatin e tij Qemal Ataturkun apo Miss Turqine ne vitin 1933 botuar ne gazeten “Xhumurjet “ me firmen Ristani. Ne 1935 kthehet ne Tirane dhe hap « Studio Ristani » te paren studio moderne vecanerisht me laboratorin ku ndjehej edhe si mbret .Si vleresim vjen me 1939 Diploma e nderit e njevleshme me ate te Marubit nga “Fiera de Levante “. Jane te njohura fotot e Ristanit te qendres se Tiranes viti 1938, fotot nga jeta partizane;fotot gjate luftes per Clirimin e Tiranes, fotot partizanesh qe parakalojne ne Tirane; foto pejsazhi nga natyra e bukur shqiptare. Ne 1947 studio e tij shtetezohet duke I dorezuar shtetit pa proces verbal nje sasi prej dhjetera mijera negativesh. Vazhdon si nepunes fotograf prane Ministrise se Ndertimit derisa del ne pension.Me pas punon shpesh part time edhe per rregullimet e fotove te portretit te diktatorit Hoxha pa asnje shperblim. J. Ristani krijoi arshiven e ndertimeve te infrastruktures ne Shqiperi .Me qershor 1965 fiton tre cmime te para ne festivalin nderkombetar te fotografoise ne Berlin me foto nga ndertimi hidrocentraleve etj . Qe prej 1954 Jani zhvilloi ne laboratorin etij fotografine me ngjyra duke qene pionier i saj edhe ne arenen evropiane dhe me pas 1957 filloi stampimin e fotografise me ngjyra. Ne vazhden e Janit ishte edhe Vasil Ristani i cili punoi ne Studion Ristanideri ne 1947 kur u shtetezua. Ne kete tradite emri Ristani vazhdon edhe sot me Petrit Ristanin me nje studio modeste qe ka hapur me forcat e tij.

Mihal Popi (1909-1979) u lind ne Shkoder dhe me 1921 shperngulet ne Tirane. Pas pushtimit te vendit iu perkushtua fotografise, per nje kohe punoi si fotograf ne Radio-Tirana. Me vone hapi nje studio fotografike ne “Pazarin e Ri”. I sherbeu luftes duke i sherbyer asaj me fotografi e dokumente. Me themelimin e Teatrit Popullor, Mihali ishte nder te paret ku pati sukses dhe mori titullin “Artist i Popullit”.

Ali Bakiu. Lindi ne Tirane (1911-1981). Ne kohen e Zogut u mor me aktivitet tregtar dhe gjate kesaj kohe nuk u ndahej librave dhe pasionit te tij per fotografine. Kishte korrespondence me shume firma e studio fotografike te botes duke mundesuar futjen e mjeteve moderne fotografiuke ne Shqiperi . Per bindjet e tij politike burgoset 25 vjet. Vdiq ne 10 Maj 1981 ne moshen 70-vjeçare.

Niko Stefani. nga nje familje nga fshati Dardhe ne Korce, fshat i degjuar per fotografe te zote. I ati dhe xhaxhai vijne nga emigracioni nga Amerika ku kishin mesuar profesionin e fotografise. Me vone hapen studio ne Tirane.
Misto Cici lindi me 10.10.1902 dhe u rrit ne qytetin e Pogradecit. Bashke me te vellane i kushtohen fotografise. Nje rol te madhe luajten dhe udhetimet e tij ne Greqi e Itali. Me pas ne 1925 caktohet nga Drejtoria e Shtypit dhe Propagandes Turistike te beje nje seri fotosh artisitike te Pogradecit. Ky angazhim do ta evidentoje ate si fotografin e pare te fotografise artistike.

Petro Dhimitri (1861-1946) i mbiquajtur fotograf ose shqiptari, ai punoi gjithe jeten e tij ne Greqi. Kristaq Sotiri. Qe ne 1922 punon si fotograf dhe dallohet per portretin. Ai punoi gjithe jeten e tij ne Korçe. Agim Verzivolli. Fotografi i Kinostudios “Shqiperia e Re”, me inisiateven e tij hapi kursin per fotograf ne Pallatin e Pionierit ne Tirane. Ajo ishte fidanishtja per te nxjerre fotografe te rinj.

Emra te shquar te fotografise te kohes sone jane Besim Fusha, Petrit Kumi, Niko Xhufka dhe shume te tjere qe me hollesisht do te trajtohen ne librein “Historiku i fotografise shqiptare” qe do te botohet se shpejti nga autori Piro Naçe. Ne vitin 1996 Besim Fusha merr inisiateven duke nxjerre revisten “Fotografia Art”. Per here te pare ne 1998 u hap konkursi “Foto artistike” me emrin “MARUBI”. Ne 5 Prill 2000 hapet ne Galerine e Arteve konkursi me emrin “MARUBI 2000." Ne kete konkurs moren pjese 54 fotografe shqiptare dhe nga bota.

"Seda"

nga Vizitor Sun May 03, 2009 9:30 pm

Fotografia, në kufi të dy epokave

Nga O. Velaj

Dikur për të dalë në fotografi duhej një ritual i tërë, ndërsa sot nuk ka nevojë as për fotograf. Një histori e shkurtër e tranzicionit të fotografisë shqiptare, nga fotoja bardhezi të fotoja me ngjyra, nga statizmi në studio te jeta dhe portreti në lëvizje. Profesionistët tregojnë këtë epokë ndryshimi

Studiot e dikurshme të shërbimit fotografik, tani kanë mbetur vetëm nëpër kujtimet e njerëzve. “Qesh pak, shiko këtu...” dhe shkrap, blici bombardonte me dritë fytyrat, ndërsa një mori llampash të forta ndriçonin një faqe muri me një beze të vizatuar. Ishin skena të stisura, sfonde që shumëkush i ka ende bardhezi në albumet familjare. Breza të tërë shqiptarësh, që pozuan përpara atyre peisazheve të bëra nga ndonjë qejfli vizatimi, me bojëra vaji, me nxitim dhe pa shije, tani buzëqeshin dhe risjellin në mend atë kohë. Ishte një kohë që mbeti në fotografi.
Njerëz statikë, me buzëqeshje të mbërthyera, me sy që rrudheshin zorshëm në cepa, pa asnjë lloj grimi në fytyrë, kanë mbetur përgjithmonë aty. Ndërsa fotografia ka filluar të bëhet ndryshe, ashtu si jeta. Dikur me mik mund të gjeje nëj fotograf për ditën e dasmës. Ndërsa sot, rrallë gjen familje që të mos ketë një aparat fotografik për të regjistruar çastet e kujtimeve më të paharruara. Fotot me ngjyra tani janë një gjë e zakonshme për këdo. Por dikur, në vitet '60, ‘70, vetëm udhëheqësit dhe familjet e tyre fotografoheshin me filma me ngjyra. Ishin shumë të kushtueshëm dhe nuk lejohej që të përdoreshin, as në shtyp. Një laborator i veçantë i fakultetit të inxhinierisë shërbente edhe si vendi ku laheshin fotot e udhëheqjes. Njerëz të talentuar, që zgjidheshin nga fotografët e shtypit, ishin shpesh ata që realizonin foto familjare të ish njerëzve të diktaturës. Se ç'lidhje patën këta të fundit me ish udhëheqësit, kjo mbetet ende e çuditshme. Disa ruajnë ende nosltalgji për ato shërbime, disa të tjerë nuk duan ta kujtojnë atë kohë. Edhe pse në çdo rast secili përpiqej të bënte më të mirën e mundshme, në një vështrim të shpejtë, fotografia ishte një zanat dhe rrallëherë u këqyr si art.

Ndërsa fotografia artistike qëndronte akoma më larg, nuk mund të arrihej. Në koleksionet e revistave të kohës së monizmit, gjithkush mund të shohë njerëzit e punës duke pozuar pranë tornove, pranë stallave, në galeri minierash, në hekurudha. Gjithmonë ka diçka të panatyrshme në ato portrete që duhet të tregonin modelet e njerëzve të rinj, të përmbytur nga ideologjia. Dhe pikërisht kjo përpjekje pët të paraqitur heronjtë e rinj, ngecte përpara filmit. Foto statike, pa lëvizje, pa komunikim, që të bëjnë të mendosh edhe tani për atë kohë frustruese. Disa nga autorët e atyre fotove pohojnë se ishte epokë e artë për profesionin. Kishin mjaft kohë për të realizuar fotot dhe nuk ekzistonte ngutja që është sot. Ndërsa disa të tjerë pohojnë se fotografia ekzistonte si një punë shërbimesh të komunales së dikurshme. Askush nuk kujtohej për të si për një art dhe askush nuk i kushtoi vëmendjen që meritonte.

Amatorët dhe profesionistët

Çfarë e bën artistike një fotografi? Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi?

Kjo është pyetja që i mundon gjatë kureshtarët e fotografisë. Para pak kohësh fotografia ka reshtur së këqyruri si një formë midis teknikës dhe artit. Ajo është pranuar si lloj arti, ndërsa teknika ka përparuar në mënyrë marramendëse. Sot në Shqipëri mbi 80% e popullsisë ka një aparat fotografik që e përdor për dokumentimin e ngjarjeve familjare. Ndërsa në morinë e gazetave dhe revistave që dalin çdo ditë në treg, mund të shohësh fare mirë ndryshimin e cilësisë së fotografisë, edhe jo më larg se me 5 vjet më parë. Duket sikur fotografia po nxiton të bëhet shprehëse. Përditë e më shumë ajo po konkurron shkrimet dhe është duke folur drejtpërdrejt me publikun, pa nevojën e fjalëve. Megjithatë, në morinë e shfaqjeve të saj, cila është fotografia artistike?

Ata që janë marrë me fotografinë mendojnë se vërtet nuk ka një përcaktim të ngurtë se çfarë është kjo foto. Por Albes Fusha, pedagog fotografie në Akademinë e Arteve thotë: Foton artistike e dallon forma ose koncepti. Kjo e dallon një foto për nevoja dokumentimi të një gëzimi ose ngjarje familjare dhe kërkesave të një artisti. Artisti ka ose ngacmim estetik, ose ngacmim konceptual. Fotoja artistike është foto me kërkim më shumë se sa dokumentimi, për shembull “Unë dhe ti pëprara bustit të Skënderbeut”. Fotografia duhet të reflektojë një kulturë, korrente me fotografinë botërore. Në fund të fundit, fotoja artistike karakterizohet nga po të njëjtat kërkesa si artet e tjera.

Nëse do të bënim një klasifikim për ta kuptuar më mirë fotografinë, profesionistët janë të vetmit që na orientojnë. Albes Fusha pohon se dy janë shtyllat e fotografisë. Fotoja dokument dhe fotoja artistike. Në foton dokument përfshihen fotoja e gazetave, fotoja familjare, foto e kohës, foto e zbulimeve shkencore, e evenimenteve. Ndërsa po kështu mund të bëjmë edhe dallimin mes fotografëve reporterë dhe fotografëve artistë. Deri nga vitet '70 fotoja në Shqipëri notonte në ujërat e të fiksuarit të objektit. Por më pas gjithçka ndryshoi. Rruga që kishte bërë fotografia në vend që nga viti 1858 deri afër fundit të shekullit të njëzetë, numëronte mjaft mjeshtër dhe prurje. Mikel Kodheli, Marubi; Kolë Idromeno, Ymer Bali, Mandi Koci, Jani Ristani, Mihal Popi, Ali Bakiu, Niko Stefani, Misto Cici, Petro Dhimitri e mjaft të tjerë po pasoheshin. Disa nga familjet e njohura të fotografisë ishin aktive për dekada me radhë në pasurimin e fototekës shqiptare. Familje në kryeqytet si Kallfat, Veselët, Kumët po e transmetonin zanatin te brezat e rinj. Por gjithmonë ka një dallim midis zanatit dhe artit, thotë Albes Fusha, i biri i mjeshtrit te fotografise Shqiptare Besim Fushes. Shumë abuzohet me cilësorin artistik. Të zotërosh shumë mirë një mjeshtëri dhe të jesh artist, këto janë dy gjëra të ndryshme, thotë ai, duke theksuar që artizanti s'është pjesë e artit.

Fotoja me ngjyra

Petrit Kumi, mjeshtër i fotografisë, Artist i Merituar, tregon se si u aplikua për herë të parë fotoja me ngjyra. Ai tregon se gjatë kohës kur punonte ne revistën “Ylli”, në vitet e miqësisë shqiptaro- kineze, u krijua mundësia e një specializimi të tij dhe të një fotoreporteri nga Agjencia Telegrafike Shqiptare, Niko Stefani. Deri atëherë Pertef Sinani ishte mjeshtri i vetëm që ngjyroste foto bardhezi. Fotot e kopertinave të revistave dhe të gjitha fotot e tjera të rëndësishme kalonin nga dora e tij. Bënte çudira. Asokohe eksperimentuaesi më i madh në këtë fushe ishte Jani Ristani. Megjithatë, kinezët ishin të avancuar. Unë ndenja 6 muaj në Kinë për të mësuar foton me ngjyra. Kishte probleme me mënyrën se si të mësoinin, sepse ata e fillonin gjithçka nga e para, nuk merrnin parasyh që ti ishe fotograf, që e njihje teknikën. Të trajnonin për shembull për probleme të realizmit socialist në fotografi. Kjo ishte pjesa e mërzitshme, “kineze” e çështjes. Por gjithsesi ishte një eksperiencë pozitive. Pas kthimit tonë nga Kina, puna e Pertefit ra, u duk që perëndoi koha e ngjyrosjes. Dhe të mendosh se ajo që bënte ai ishte një art më vete, sepse ngjyroste me bojë vaji. Futja e fotove me ngjyra i lehtësoi më shumë fotografët, sepse një pjesë të madhe të meritës e morën ngjyrat. Por gjithsesi mjeshtrit duken në foton bardhezi. Jo më kot edhe sot e kësaj dite kjo lloj fotografie është e lakmuar.

Misset dhe deputët, foto artistike, apo foto dokument?

Shpesh kundrimi i objekteve të bukura natyrore të dokumentuara në foto na bën të themi: Ja kjo është një foto artistike. Por në fakt ka një dallim mes fotos artistike dhe fotos tjetër, edhe kur ajo është bërë mbi të njëjtin objekt. Për shembull një miss, është një vajzë e bukur. Nëse ajo fotografohet thjesht drejtpërdrejt nga një person që disponon një aparat fotografik dhe nëse fotografohet nga një mjeshtër, sigurisht që do të kemi rezultate të ndryshme. Petrit Kumi pohon se me këto lloj fotografish, ku objekti është vetvetiu diçka e bukur, është duke u abuzuar mjaft kohët e fundit. Modelet, misset dhe mjaft kategori të tjera, fotografohen në mënyra të çuditshme dhe fotot e bëra serviren si foto artistike. Por nuk është foto artistike një foto ku gjithçka rregullohet me ca pozime, me ca lëvizje, ku nuk mund të shohesh asgjë më përtej se ajo që duket.

Albes Fusha pohon se fotot e këtij tipi janë vetëm foto dokument. Ndërsa i pyetur për fotot e posterave elektoralë, Petrit Kumi pohon se në mjaft raste ai habitet nga mënyra se si janë realizuar aq keq disa foto. Në shumë raste kandidatët për deputetë u drejtohen studiove dhe kërkojnë të realizojnë posterat. Por shpesh asgjë nuk arrin të realizohet në funksion të komunikimit me publikun.

Petrit Kumi: Fotografia nuk mësohet në shkollë

Unë i qëndroj idesë se fotoja kronikale është ajo që i jep më shumë shanse kujtdo, për të arritur në fotot artistike të papërsëritshme

Kam mbaruar liceun për pikturë. Më 1956 punoja si piktor reviste. Një fotograf, Sulejman Kelmendi, u bë shkak që unë të lija në plan të dytë pikturën dhe të jepesha pas fotografisë. Në vitin 1960 isha përfundimisht fotograf dhe punoja në Agjencinë Telegrafike Shqiptare. Isha personi që fotografoi Hrushovin në vizitën e tij në Shqipëri. Ishte grupi i fotografëve Kallfa-Pici dhe Refik Veseli që e dokumentuan gjithashtu këtë vizitë. Një vit më vonë u largova nga agjencia dhe shkova në revistën “Ylli”, ku qëndrova deri në 1985. Që nga viti 1992 e deri tani punoj për vete. Është një biznes familjar, ku nuk janë punësuar vetëm persona të familjes. Megjithatë, nuk e lë pas dore interesin për foton artistike. Në ata mijëra filma që vijnë të lahen në Fotokumi, unë gjej mjaft fotografi që ndonjëherë ua kalojnë profesionistëve. Nuk do të jetë e largët dita kur do të kem gati një ekspozitë me klientët amatorë më të mirë. Për mua fotografia nuk mësohet në shkollë. Ajo është një lloj arti dhe si çdo art, ka talentin kryesor. Megjithatë, nëse flasim në pikëpamje teknike, mendoj se mund të mësohen mjaft gjëra. Por sot në Shqipëri nuk ka shkollë të mirëfilltë dhe për fat të keq, edhe konkursi i fotografisë, “Marubi”, nuk ka vlerën e një ballafaqimi të vërtetë dhe të një vendi ku konkurrojnë vërtet njerëzit që merren me artin e fotografisë. Unë i qëndroj idesë se fotoja kronikale është ajo që i jep më shumë shanse kujtdo, për të arritur në fotot artistike të papërsëritshme. Janë momente mjaft të vogla, ku një fotoreporter mund të arrijë të realizojë një foto artistike, nëse ai e ka instiktin e artistit. Personalisht mendoj se ATSH ka qenë një shkolle madhe e fotografisë. Gjithashtu mendoj se kjo agjenci disponon arkivin më të madh shqiptar të fotografisë. Padyshim ajo ishte epiendra e zhvillimit të fotografisë shqiptare pas luftës së dytë botërore. Mjaft nga mjeshtrat e fotografisë së asaj kohe nuk përfillen sot, por unë mendoj se ata kanë kontribuar në mënyrë të jashtëzakonshme.

Albes Fusha: Shtypi përmirësoi shijet e publikut

Mendoj se në kohën e monizmit fotografia anonte nga dokumentimi, ndërsa sot tenton nga arti, nga lirshmëria e krijimit artistik

Ndoshta periudha e punës në shtyp ishte ajo që më bëri t'i hyja fotografisë. Por mendoj se kishte disa premisa që më drejtuan nga fotografia. Tradita familjare ishte njëra, formimi artistik ishte tjetra. Unë kam kryer Akademinë e Arteve për pikturë. Pas mbarimit të akademisë pata një periudhë qëndrimi në SHBA. Bashkë me dy miq të mi kishim shkuar atje për një ekspozitë pikture. Vendosëm ta zgjasnim kohën e qëndrimit. Ka qenë kjo periudhë kur mundëm të shihnim galeritë e Nju Jorkut dhe të perceptonim edhe fotografinë, midis të tjerash. Rikthimi im në vitin 1997 më pozicionoi si fotoreporter shtypi. Ishte thjesht një tendencë punësimi, e cila më tërhoqi gjithmonë e më shumë. Më pas më 1999 bëra një specializim në Austri dhe pas asaj kohe pata një ofertë për të punuar si pedagog në Akademinë e Arteve, ku punoj edhe tani. Vitet e fundit studimi i fotografisë në këtë akademi dhe në fakultetin e Gazetarisë po tenton drejt zgjerimit. Mundet që në të ardhemn, pse jo, të ketë një degë më vete për fotografinë në Akademinë e Arteve. Për sa i përket tendencës së fotografisë në kohë, mendoj se në kohën e monizmit fotografia anonte nga dokumentimi, ndërsa sot tenton nga arti, nga lirshmëria e krijimit artistik. Sot fotografët kanë mundësinë e komunikimit. Personalisht besoj që “Marubi” është një konkurs i vlefshëm, i hapur për debatin, për shkëmbimin e eksperiencave, është një kuvend i mirë i fotografisë shqiptare sot. Sigurisht, asgjë nuk është e përsosur, po tendenca është pozitive në këtë aktivitet.
Qoftë edhe duke mbyllur pak syrin për mangësitë që mund të ketë, “Marubi” është një konkurs që ka vlera të mëdha edhe në pikëpamje të dokumentimit. Në të marrin pjesë edhe shumë prej amatorëve të avancuar të fotografisë dokumentare. Mendoj se angazhimi më i madh me fotografinë në vitet e fundit e ka rritur edhe shijen e publikut. Kjo është bërë në mënyrë instiktive, thjesht nga ballafaqimi i përditshëm me cilësinë e fotografisë që vjen në rritje, sidomos në shtyp.

Roland Tasho: Të dokumentosh tranzicionin

Gjatë lëvizjeve demokratike, ishte pikërisht profesioni ai që më vuri në qendër të ngjarjeve mua dhe aparatin tim. Kam dokumentuar gjithçka

Lidhja ime me fotografinë ka filluar në mënyrë të rastësishme. Ishte viti 1982. Isha shumë i ri, sapo kisha mbaruar ushtrinë. Kisha pasur një mundësi për të shkuar në shkollë oficerësh, por nuk shkova. Kështu që vendosa të hyja në punë. Në lagje, siç ishte organizimi i atëhershëm, kishte një zyrë për punën. Një nëpunëse atje më regjistroi emrin dhe sa herë që shkoja e pyesja më thoshte “Prit, e di që je i paduruar, por po mendoj për ty”. Një ditë, kur shkova ta pyesja më tha se më kishte gjetur një punë, fotograf. Ishte një vend i mirë pune, në fakt. Burri i tezes sime, Beqir Derhemi punonte kameraman askohe dhe ai më nxiti më shumë që të merresha me fotografinë. Fillimet kanë qenë si fillime të çdo zanati. Por me kohë fillova të mësoj mjaft gjëra përtej rutinës së punës së shërbimeve, siç ishte në fakt puna që bëja atëherë. Kjo zgjati nga viti 1982-1985. Ndërsa më 1986 punova në muzeun e Enver Hoxhës, piramida. Më 1987 fillova punë në revistën “Ylli”. Ishin lëvizje që më jepnin gjithnjë e më shumë eksperiencë. Puna në revistë vazhdoi deri nga fundi i 1991 dhe fillimi i 1992. Gjatë lëvizjeve demokratike, ishte pikërisht profesioni ai që më vuri në qendër të ngjarjeve mua dhe aparatin tim. Kam dokumentuar gjithçka. Në kohën kur fotografoja nuk e dija se ajo që po bëja do shndërrohej në një fat për mua. Kohë më vonë hapa një ekspozitë me fotot e fillimit të tranzicionit, me ikjet, lëvizjen studentore, revoltat, rrëzimin e bustit të diktatorit. Midis tyre kishte shumë foto artistike. Ekspozitën e panë disa italianë dhe interesimi i tyre më çoi në një tur në vendin fqinj. Kështu fillova të bëhesha i pranishëm në disa vende me këtë ekspozitë. Më pas gjithçka vazhdoi në këtë rrugë. Kam provuar përvoja të reja dhe jam i pavarur në punën time. Por nuk mund të them se fotografia shqiptare është në një hap me fotografinë botërore. Ne mund të shikojmë diçka, mund të lexojmë, por në përgjithësi as të rinjtë, as të vjetrit nuk ballafaqohen me botën.

Spektër

nga Vizitor Wed May 13, 2009 9:30 pm

150 vjet fotografi shqiptare

Kanë kaluar plot 150 vjet nga koha kur Hamzë Kazazi vendosi të pozojë para aparatit fotografik të Pjetër Marubit. Me fustanellë e me brezin mbushur me armë, ai ka marrë një hije të rëndë para "lodrës magjike" të italianit që kishte mbërritur në Shkodër. Për dikë ai është kaçaku i fotografisë së parë shqiptare, për të tjerë një komandant udhëheqës ndaj turqve. Në histori ai nuk ka hyrë për bëmat e tij, por si portreti mbi të cilin është bërë shkrepja e parë e Marubit. Atëherë ishte 79-vjeç. Me këtë pamje nis në Shkodër historia e fotografisë shqiptare më 1858. Më tej, Pjetër Marubi do të përjetësonte copëza të tëra të realitetit shqiptar duke ngritur një dinasti të madhe. Luftëtarë që mbështeten krenarë mbi tytat e pushkës, gra e burra me kostume tradicionale, peizazhe, lypës të rreckosur, ngjarje të caktuara historike, të fokusuar ndër vite nga mjeshtrit e tjerë fotografë kanë kaluar mbrëmë në një paradë projeksioni në kujtim të përvjetorit të 150-të. Në Galerinë Kombëtare të Arteve, në një ceremoni të ideuar nga studiuesi Qerim Vrioni, janë kujtuar emrat e mjeshtërve që kanë përcjellë artin e fotografisë. "Për histori të fotografisë shqiptare mund të flasim deri 50 vjet më parë. Edhe sot bëhen foto dhe ato janë pjesë e kësaj historie, por ende nuk e kanë fituar betejën me kohën", - shprehet Vrioni. Për të, është fat që një italian zbriti në Shkodër (Pjetër Marubi) dhe krijoi pas 19 vjet nga fotografia e parë botërore, foton e parë shqiptare. "Ndoshta Marubi ka bërë shkrepje të tjera për të mbërritur te Hamzë Kazazi, por zyrtarisht ajo njihet si fotografia e parë", - shprehet Vrioni. Sipas tij, më tepër se sa vlerat estetike, "Hamzë Kazazi" ka vlerë dokumentare. Pjetër Marubi e stërviti dorën në fotot e mëvonshme e madje edhe e la atë trashëgim. Fototeka "Marubi" është një pasuri e jashtëzakonshme e këtij arti.
Historia
Në një rrugëtim përgjatë viteve të fotografisë shqiptare, takon personazhe nga më të ndryshmet. E bashkë me to historinë sociale të Shqipërisë. "Ka pasur zhvillime shumë interesante dhe fotografë të talentuar e të përkushtuar. Fotografia shqiptare është nga artet pamore më të njohura në botë. Ajo i ka pasur zhvillimet kryesisht në shekullin XIX dhe fillim e shekullit XX në Korçë dhe Shkodër. Këto janë dy qytetet që kanë pasur më shumë jetë kulturore", - thekson Qerim Vrioni. Mes 70 fotove më të mira që ka përzgjedhur per t'i prezantuar në 150- vjetorin e fotografisë shqiptare, në rend kronologjik ai rendit emrat e mjeshtërve të tjerë që pasuan artin e Marubit dhe e shtrinë në qytete të tjera. Kol Idromeno, vëllezërit Manaki, Jani Senko, Kristo Shuli, Petro Dhimitri, Kristaq Sotiri, Pandi Burda e me radhë shfaqen përmes personazheve që ata kanë përzgjedhur si model të tyre. Secili ka veçantitë e stilit të tij. Koleksionet e tyre, të trashëguara deri në ditët e sotme, janë një joshje e pashmangshme për studiuesit e huaj të fotografisë. Tema sociale e shoqërore, gjendja ekonomike e njerëzve ishin subjektet udhëheqëse që këta mjeshtër fokusonin në aparatet e tyre.
Femra
Ato janë kryesisht të mbuluara. Veshur me kostume popullore, nuk rrezatojnë hire femërore apo pozicione që tregojnë linjat. Shumica e portreteve femërore në fotografitë e hershme të përcjellin në dukje një naivitet. Por ka nga ata që edhe kanë guxuar të ngacmojnë me trupin femëror. Është e njohur fotoja e Marubit, e një gruaje që ka nxjerrë gjokset paksa shtrënguar mbi këmishën e saj. Po ashtu, të ngacmon edhe një foto e një vajze 12-13 vjeçare, një lypëse, trupi i së cilës tregon hiret që kanë nisur të formësohen. Ajo është shfaqur mbrëmë mes shumë fotove të tjera të vjetra. Sotiri gjithashtu ka realizuar një foto të mahnitshme të një prostitute në vitet '30, ndonëse pjesa e vetme e ekspozueshme e saj janë këmbët. Pamje të tilla, të konsideruara tabu për kohën, sot ngjajnë si relike të shkëputura nga një kohë që njihet vetëm si histori.

nga Vizitor Mon May 25, 2009 10:25 pm

Sulidh-ët dhe "perandoria" e tyre fotografike

Pasioni dhe përkushtimi patriotik i brezave të fotografëve që "gdhendën" historinë në celuloid

Historia e Korçës, në 20 mijë negativët e zhdukur të fototekës së famshme

Në historinë e artit shqiptar, si
dhe të përpjekjeve për liri e
pavarësi të kombit tonë, Kris
to Sulidhi dhe djali i tij Vangjel,
zënë vend nderi. At e bir, ata janë përfaqësuesit
më të denjë të brezit të tyre.
Me dokumentet fotografike që krijuan,
lanë pas një "perandori" informacioni të
vyer historik, "perandori" kjo që ata nuk
do ta merrnin vesh kurrë se paskësh qenë
e diktuar që të zhdukej, pa lënë as shenjën
më të vogël të ekzistencës; një "perandori"
celuloidi që kapte mbi 20000
negativë, pothuajse gjithë rrugën e zhvillimit
politiko-shoqëror të Korçës në
etapa të ndryshme të historisë së saj. Nga
kjo "rrugë xhami" e krijuar me shumë
peripeci e mundime të pa përshkruara,
me përndjekje e persekutime, sot ka
shpëtuar një copëz fare e vogël, në krahasim
me dëshirën dhe punën e
Sulidhëve të mëdhenj. Ndaj, ne sot nuk
kemi mundësinë të konsultojmë një
trashëgimi të konsiderueshme të shpirtit
të Korçës, si dhe të gjithë historisë sonë
kombëtare shqiptare. Nga zbrazëtia e
trashëguar sot nga fototeka "Sulidhi", ne
nuk kemi të dokumentuar me pamje
shumë nga ngjarjet kulmore të historisë
sonë, siç janë p.sh.: seria e fotove të shkollave
shqipe të Korçës ose jo, duke filluar
nga vitet 1900 e deri vonë; gjithë seria
e fotove të shkrepura me rastin e
shpalljes së "Hyrjetit" më 1908; fillimi i
kryengritjes së përgjithshme në Korçë,
mbledhjet e veteranëve të lëvizjes për
çlirim kombëtar; veprimtaria e krahinës
autonome të Korçës; ngritja e flamurit më
1918 në ballkonin e Prefekturës së Ko-
rçës; formimi i degës së shoqërisë "Bashkimi"
të Avni Rustemit në Korçë, etj., etj.
Përveç këtyre, një boshllëk të madh informativ
nga ana vizive kemi sot për personalitete
të ndryshme, por shumë të
rëndësishme të jetës politike e shoqërore
të fillimit të viteve 1900. Përmendim këtu
fotoportrete që rezultojnë të humbura të
patriotëve Themistokli Gërmenji, Mihal
Grameno e Anastas Grameno, Anastas
Frashëri e Mina Frashëri, Spiridon Ilo,
Hilë Mosi, Thimi Thoma Kreji, Pandeli
Sotiri, Thimi Marko, etj., etj.
Nga familja Sulidhi kanë dalë dy breza
fotografësh me vlera të mëdha artistike
si dhe historike, duke mos përmendur
këtu fotografin e njohur Kristaq Sotiri,
nip i Kristo Sulidhit, ai që hapi studion
e tij fotografike dhe u bë i dëgjuar në
gjithë Ballkanin. Edhe Kristaq Sotiri,
mësimet e para në fotografi i mori nga
Sulidhi. I pari që çeli rrugën e vështirë,
por të bukur të artit, ishte veterani i
lëvizjes për çlirim kombëtar, patrioti i
shquar Kristo Shuli, që shpejt u bë i njohur
me mbiemrin Sulidhi.
Kristoja ka lindur në fshatin Marjan të
Oparit në vjeshtën e vitit 1858, në familjen
e Panajot Shulit, një mjeshtri ndërtues,
profesion ky që ka dalluar shumë
oparakë të tjerë. Puna e këtyre mjeshtërve
shihet të ketë lënë gjurmë deri në
Egjipt, me usta Vasil Trashën.
Stërgjyshërit e familjes së Panajot
Shulit ishin suljotë, ata suljotët e famshëm
që nuk iu dorëzuan Ali Pashës. Pas
vrasjes së këtij të fundit, të parët e kësaj
familjeje të madhe u vendosën në Korçë,
ku për kujtim të vendit të tyre famëmadh
morën mbiemrin Shuli, pra Suli.
Si shumë bashkëmoshatarë të tjerë që
ndoqën rrugën e vështirë të mërgimit,
edhe Kristaqi i ri iu drejtua shtetit helen,
ku filloi të shesë punën e krahut të vet
për t‘i kontribuar familjes së tij. Edhe pse
zanati i ndërtuesit kishte zënë vend në
zemrën e djaloshit dhe në traditën e fisit
të tij, Sulidhi i ri preferoi të perfeksionojë
mjeshtërinë e fotografit. Në ndihmë të
kësaj, ai kishte edhe talentin e të vizatuarit.
Këto punë të tij sot konsiderohen të
zhdukura. Hapat e parë dhe bazat e
formimit të tij si fotograf, Sulidhi i mori
në Athinë.
Në fillimin e viteve ‘80 të shekullit të
kaluar, e shohim në Korçë, ku punon si
fotograf gjysmëprofesionist (për kohën).
Është shumë vështirë që të përcaktojmë
fotografitë e para të tij në Korçë. Mendojmë
që nga të parat foto të tij të jenë
ato të grupimeve me nxënës të shkollës
greke (gjimnazit) të Korçës, të qeveritarëve
turq të asaj kohe, apo edhe të figurave
të shquara të luftës sonë kombëtare
për çlirim. Gjatë viteve të Lidhjes
së Prizrenit, ai bashkë me Sotir Nikolla
Stratobërdhën e veprimtarë të tjerë, u bë
mbështetës dhe veprimtar i degës së
Lidhjes në Korçë.
Kristo Sulidhi ishte ai që me guxim të
pashoq për kohën, kur ndiqej e kërcënohej
me jetë, me aparatin e tij të sapoblerë
në krah, fiksoi në celuloid dy momente
që historia jonë do t‘i mbajë mend shumë
gjatë në analet e saj, dy momente për të
cilat historiografia jonë duhet t‘i thotë
"Faleminderit" mjeshtrit Sulidhi: në vitin
1899, mes shumë fotokronikash, ai kreu
dy fotografi me vlerë të rrallë kombëtare:
Mësonjëtoren e parë shqipe të djemve
me drejtor Nuçi Naçin, nxënësit si dhe
mësuesit Thanas Nona e Kristo Vodica.
Përveç kësaj, po këtë vit, ai fotografoi
edhe shkollën e parë shqipe të vashave,
ku dallohen mësuesja Poliksena Luarasi
dhe mësuesi patriot Thanas Sina. Vlen të
përmendim këtu se fotografia e Mësonjëtores
së parë shqipe të djemve është e
vetmja që kemi të trashëguar deri më sot
për këtë shkollë. Nëse shihet me vëmendje
kjo fotografi, në krye të saj duket
figura e Sulltan Abdyl Hamitit dhe fjalët
e shkruara në shqip "Mësonjëtore Shqipe
ndë Korçë 1899". Ndërsa në të
djathtë të kësaj tabele shohim të pikturuar
një djalë me rroba të kohës, i cili përfaqëson
në mënyrë figurative nxënësit e
kësaj shkolle. Pikërisht kjo pikturë ka për
autor Kristo Sulidhin. Është interesant
fakti që ky detaj është fiksuar në këtë
fotografi dhe falë saj, ne sot shohim një
punim në pikturë të Kristos. Nga të parët
që kanë dhënë lajmin se kjo foto (pra
pamja e Mësonjëtores së djemve) është
me autor Sulidhin, është patrioti dhe studiuesi
Ilo Mitkë Qafëzezi, i cili, në veprën
e tij "Dhaskal Gjoka", të botuar më 1936,
shkruan se "vetëm fotografinë e këtij viti
shkollor të Mësonjëtores muntmë të zbulojmë,
tek plaku fotograf e nacionalist i
vjetër z. Kristo Sulidhi i Korçës..."
("Dhaskal Gjoka" - Ilo Mitkë Qafëzezi. Korçë,
1936, faqe 155). Origjinali i kësaj fotografie
ka një përbërje të veçantë, sepse
në shtresat e saj, materiali që përbën këtë
letër fotografike, është i pajisur me një lloj
plastike të veçantë, material ky që e ka
sjellë foton deri në ditët tona pak të dëmtuar.
Veprimtarinë e tij patriotike, Kristo
Sulidhi e vazhdoi edhe me më shumë
vrull. Për arsye se ai punonte pa pushim
në shërbim të çështjes së çlirimit ko-
mbëtar, u çkishërua nga kisha greke. Si i
tillë, ai s‘mund të shkelte në kishë. Kur i
vdiq i biri, kisha nuk e lejoi ta varrosë atë
në oborrin e kishës e as në varrezat e qytetit,
si dhe nuk lejoi të zhvillojë ceremoninë
mortore për nder të të ndjerit. Por këto
nuk e mposhtën karakterin e "plakut nacionalist".
Ai vazhdonte të shpërndante
libra në gjuhën shqipe, botime për shkollat,
si dhe tekste të tjera që botoheshin
në kolonitë e ndryshme të shqiptarëve
nëpër botë. Nga dokumentet që disponojmë,
mësojmë se "Kristo P. Shuli është
persekutuar, është burgosur dhe i është
sekuestruar pasuri para vitit 1912,
sepse ka punuar me veprimtari patriotike".
Në dokumentet e Arkivit të Shtetit
(A.Q.SH., d. 225, f. 102) rezulton se Kristo
P. Sulidhi është anëtar i klubit patriotik
"Dituria", të themeluar në Korçë. Ai është
autor edhe i së vetmes fotografi të këtij
klubi, anëtarët e të cilit janë të vendosur
para godinës së tyre. Anëtarë të tjerë të
këtij klubi patriotik ishin edhe patriotët
e shquar Mihal Grameno, Pandeli Cale,
Thanas Floqi, Sami Pojani, Idhomone
Kosturi, Qani Dishnica, Sotir Nikolla Stratobërdha,
etj. Pra, është lehtësisht e kuptueshme
se Kristo Sulidhi, si anëtar i këtij
klubi patriotik, ka bashkëpunuar me këto
figura. Kështu që ai ka një meritë të
çmuar në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare.
Nuk duhet të harrojmë këtu një
figurë tjetër interesante, Spiro Xegën,
patriot dhe njëkohësisht artist, bashkëpunëtor
i ngushtë i Sulidhit, pasi ishin
të dy nga Marjan Opari.

nga Vizitor Mon May 25, 2009 10:26 pm

Të vitit 1906 janë disa fotografi ku
mjeshtri korçar ka fiksuar momente të
ndryshme nga jeta e qytetit të Korçës, si
p.sh. një festë në Kishën e Shën Thanasit,
një panoramë të qytetit të Korçës nga
kodra e Shën Thanasit, Kisha e vjetër e
Shën Thanasit, si dhe fusha përreth saj,
etj. Këto fotografi, ai i stampon me shënimin
"Chr. P. Soulides". Të vitit 1908 janë
disa momente nga festimi i shpalljes së
Kushtetutës xhonturke. Ndërsa në vitin
1909 dhe në tetor 1910, përkatësisht më
14 prill, Kristo Sulidhi fotografon grupin
muzikor, të njohur ndryshe me emrin
"Banda e Lirisë", në ambientet e godinës
së Mësonjëtores shqipe të djemve, ku
anëtarët e Bandës merrnin mësimet në
instrumentet përkatëse. Ky grupim zhvillonte
një aktivitet të gjerë patriotik në
favor të luftës për çlirim kombëtar. Drejtuesi
i saj ishte Pandeli Cale. Nga radhët
e "Bandës së Lirisë" kanë dalë gjashtë
dëshmorët e Orman - Çifligut, të cilët u
vranë në fushën e Korçës më 16-17 korrik
1911. Këto fotografi janë të vetmet që
kemi nga kjo shoqëri patriotike. Para objektivit
të Sulidhit ka pozuar edhe profesori
i kësaj Bande, Paskal Anibali, italian
me ndjenja të theksuara shqiptarizmi.
Më 1914, më 24 mars, Kristo Sulidhi,
Themistokli Gërmenji, Pandeli Cale, Vasil
Tromara, etj. morën pjesë në ceremoninë
mortore të dy dëshmorëve të çështjes kombëtare,
Papa Llambro Ballamaçit dhe
vëllait të tij, Sotirit. Momentin e përcjelljes
së tyre për në banesën e fundit, fotografi
Sulidhi e ka fiksuar në celuloid për
t‘ia lënë testament pasardhësve në emër
të vuajtjeve që hiqnin të parët e tyre,
vetëm sepse mësonin dhe përhapnin gjuhën
shqipe.
Veterani i shquar, mbrojtësi i çështjes
kombëtare, ai që bashkëpunoi me mjaft
atdhetarë brenda e jashtë atdheut,
"plaku nacionalist" Kristo Sulidhi vdiq në
maj të vitit 1938. Në qytetin e Korçës iu
organizua dhe iu zhvillua një ceremoni
madhështore varrimi. Në arkivolin e tij, të
punuar me shqiponjë, u shpalos flamuri
kombëtar, në shenjë respekti ndaj veprës
së tij të pavdekshme. U dekorua me rastin
e 80-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë
Kombëtare me urdhrin "Për veprimtari
patriotike të klasit III". Por, Kristo Sulidhi
la pas vetes djalin e vet, një veprimtar të
zellshëm, me forcë e besim në të ardhmen
e ndritur të Shqipërisë. Ai la pas Sulidhin e
ri, Vangjelin. Ky lindi në Korçë më 13 mars
1895. Duke marrë me vete fjalën e të atit,
në vitin 1909, Vangjeli katërmbëdhjetëvjeçar
emigron në Amerikë dhe vendoset
në qytetin St. Louis. Aty kryen punë
të ndryshme dhe gjithmonë duke menduar
për ekonominë e familjes së tij. Në këtë
kohë, bie në kontakt me miq të të atit, me
patriotët Sotir Peci, Josif Pani, Kristo Dako,
të cilët e aktivizojnë djaloshin në shoqëritë
patriotike të shqiptarëve të atjeshëm. Në
fillim anëtarësohet në shoqërinë "Besa-
Besën" e më pas Vangjeli, menjëherë pas
themelimit të federatës panshqiptare
"Vatra", bëhet anëtar dhe militon në
radhët e para të kësaj federate. Aty lidh
miqësi të ngushtë me veprimtarët e
shquar Kol Tromara, Kristo Kirka, Kristo
Floqi, si dhe ka shansin të njohë edhe Faik
Konicën e Fan Nolin. Në Amerikë, Sulidhi
i ri fillon punën e fotografit, zanat që ia kish
mësuar i ati. Në ambientin e aktivistëve
të federatës "Vatra", Vangjeli fillon të fiksojë
portretet e tyre, mbledhjet që ata zhvillonin,
si dhe harton polifotot e para të
anëtarëve në degë të ndryshme të
"Vatrës" nëpër Amerikë. Pas disa vitesh
punë në mërgim, Vangjel Sulidhi kthehet
në Korçë në vitin 1915. Tashmë ai e ka formuar
komplet profilin e tij si një fotograf
profesionist. Në Korçë, merr në dorëzim
studion fotografike të të atit dhe e modernizon
atë. Gjatë kësaj kohe në Korçë,
studioja fotografike e Sulidhit bëhet e
dashur për gjithë korçarët, të cilët edhe sot
ruajnë me fanatizëm ndonjë fotografi të
të afërmve të tyre që e ka origjinën nga kjo
studio. Sulidhi fikson peizazhe, portrete
dhe grupe kolektive. Në fototekën e tij
gjendeshin të fiksuara portretet e shumë
veprimtarëve të lëvizjes patriotike shqiptare.
Vangjel Sulidhi ishte anëtar i shoqërisë
patriotike "Vatra e Shqiptarëve" me
qendër në Korçë. Gjatë ditëve të Revolucionit
të Qershorit më 1924, ai mbështet
Fan Nolin dhe vendosjen e rendit
demokratik në Shqipëri. Por, pas dështimit
të tij, ai si shumë të tjerë, mbeti i zhgënjyer
nga kjo sprovë.
Vlen të përmendim këtu se fototeka e
tij e pasur, me mbi 10000 negativë, pllaka
xhami e celuloidi, ka qenë një koleksion i
përkryer me subjekt aktivistët dhe veprimtarinë
patriotike të shqiptarëve të
Amerikës. Artisti i shquar, fotografi i talentuar,
biri i të parit fotograf të Korçës, Vangjel
Sulidhi vdiq në Korçë më 26 qershor 1969.
Si para ashtu edhe pas vdekjes së tij, nga
pushteti i kohës nuk pati interesim që
trashëgimia e dy brezave fotografësh të
rezervohet, të arkivohet e të mirëmbahet
për t‘i shërbyer historisë. Kjo për shkak
se në fototekën "Sulidhi" ndodheshin
edhe negativat e fotografive ku ishin fiksuar
vizitat e princeshave apo anëtarëve
të tjerë të familjes mbretërore, të Liceut
francez të Korçës, të shumë manifestimeve
kombëtare apo dhe të grupimeve
antifashiste të nacionalistëve shqiptarë.